بررسی نقشهای ارتباطی سکوت بلیغ در زبان فارسی درسه فیلم ایرانی جدایی نادر از سیمین, درباره الی و بچههای آسمان
ارتباط کلامی از موضوعات اصلی علم زبانشناسی به شمار میرود که بهطور گسترده مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. در این میان نقشهای ارتباطی یاکوبسن (1960) از نظریههایی است که مورد توجه فراوانی بوده است و با وجود نقدهایی که بر آن شده است، همواره جزو الگوهایی بوده که در زبانشناسی مورد استناد قرار گرفتهاست. در ارتباط زبانی «سکوت» در مقابل گفتار یا نوشتار را نمیتوان معادل «هیچ» قرار داد و غیاب گفتار یا نوشتار را به معنای غیاب قصد و معنی دانست. سکوت، نگفتن چیزی است که خود معنای خاصی میدهد (تانن، 1985). افرات (2008) معتقد است سکوت ابزار ارتباطی بسیار کارآمدی است که افراد در زندگی روزانه از آن بهره میجویند. وی با معرفی سکوتی هدفمند به نام سکوت بلیغ که مستقیماً جایگزین گفتار میشود بر این باور است که در ارتباطات زبانی علاوه بر گفتار، سکوت بلیغ نیز از عهده ایفاء نقشهای ارتباطی یاکوبسن (1960) برمیآید…..
دانشگاه اصفهان
دانشکده زبانهای خارجی
گروه زبانشناسی
پایاننامهی کارشناسی ارشد رشته زبانشناسی گرایش همگانی
بررسی نقشهای ارتباطی سکوت بلیغ در زبان فارسی
درسه فیلم ایرانی جدایی نادر از سیمین, درباره الی و بچههای آسمان
استاد راهنما:
دکتر حدائق رضائی
استاد مشاور:
دکتر محمد عموزاده
پژوهشگر:
مینا قندهاری
مهر 1392
چکیده
ارتباط کلامی از موضوعات اصلی علم زبانشناسی به شمار میرود که بهطور گسترده مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. در این میان نقشهای ارتباطی یاکوبسن (1960) از نظریههایی است که مورد توجه فراوانی بوده است و با وجود نقدهایی که بر آن شده است، همواره جزو الگوهایی بوده که در زبانشناسی مورد استناد قرار گرفتهاست. در ارتباط زبانی «سکوت» در مقابل گفتار یا نوشتار را نمیتوان معادل «هیچ» قرار داد و غیاب گفتار یا نوشتار را به معنای غیاب قصد و معنی دانست. سکوت، نگفتن چیزی است که خود معنای خاصی میدهد (تانن، 1985). افرات (2008) معتقد است سکوت ابزار ارتباطی بسیار کارآمدی است که افراد در زندگی روزانه از آن بهره میجویند. وی با معرفی سکوتی هدفمند به نام سکوت بلیغ که مستقیماً جایگزین گفتار میشود بر این باور است که در ارتباطات زبانی علاوه بر گفتار، سکوت بلیغ نیز از عهده ایفاء نقشهای ارتباطی یاکوبسن (1960) برمیآید
تحقیق حاضر به بررسی نقشهای ارتباطی سکوت بلیغ طبق چارچوب افرات (2008) در زبان فارسی میپردازد و در صدد پاسخگویی به سؤالات تحقیق میباشد که عبارتند از: انواع سکوت بهکارگرفته شده در فیلمهای مورد مطالعه کدامند؟، سکوت بلیغ دارای کدام نقشهای ارتباطی میباشد؟ و عوامل بافتی و کاربردشناختی چه تاثیری در شکلدهی نقشها و معانی مختلف برای سکوت بلیغ دارند؟ به این منظور ابتدا انواع سکوتهای بلیغ و غیربلیغی که افرات (2008) معرفی میکند، در سه فیلم سینمائی رئال اجتماعی جمعآوری شده و مشخص گردید هر سه فیلم دارای سکوتهای بلیغ و تمام انواع سکوتهای غیربلیغ هستند. سپس به توصیف کمی و کیفی نقشهای ارتباطی سکوتهای بلیغ موجود در فیلمها میپردازد. در این راستا تمام موارد سکوت بلیغ در فیلمها شناسایی شده و نقش ارتباطی غالب هر مورد سکوت بلیغ به دست آمده و در نمودارهایی ارائه گردیدهاست. با تحلیل آماری به دست آمده، مشخص شد که نقشهای ارتباطی عاطفی، ترغیبی و ارجاعی نقشهای پرکاربرد سکوت بلیغ در زبان فارسی میباشند و سه نقش بعدی فرازبانی، همدلی و شعری کاربرد کمتری دارند. بسامد بالای نقش عاطفی نمایانگر این مطلب است که سکوت به طوری سازماندهی شدهتر برای انتقال نگرش و عواطف بهکارگرفته شده است. همچنین برای تحلیل توصیفی دادهها دو مورد سکوت بلیغ برای هر نقش از هر فیلم انتخاب شدند که جزو گویاترین موارد سکوتهای موجود در گفتمانها بودند و به همراه بافت موقعیتی مربوطه مورد تحلیل قرار گرفتند تا مشخص گردد که اولاً این موارد سکوت بلیغ منتقل کننده کدام معانی و نقشهای ارتباطی هستند و ثانیاً عوامل بافتی اعم از زبانی و موقعیتی و کاربردشناختی چه نقشی در انتقال معنا و نقشآفرینی سکوت بلیغ و بهکارگیری نقش خاصی از سکوت بلیغ در گفتمانهای زبان فارسی در ارتباط موفق بر عهده دارند. نتایج مطالعه حاکی از آن است که سکوت بلیغ به شکل تاثیرگذاری در این فیلمها در خلق و انتقال انواع مختلف نقشها و معانی مورد استفاده قرار گرفته است که این خود میتواند از عوامل زبانی برای موفقیت فیلمهای یادشده، که از فیلمهای مطرح سینمای ایران هستند، باشد. از طرفی مشاهده گردید که بافت موقعیتی، نوع مخاطب، روابط قدرت بین مشارکین، هنجارهای فرهنگی و اجتماعی باورهای مذهبی و تجارب مشترک مشارکین و هدف ارتباط، از جمله عوامل بافتی و کاربردشناسی هستند که در ترجیح استفاده از سکوت بلیغ بر کلام صریح در برآوردن یک نقش ارتباطی و نوع نقشی که سکوت بلیغ ایفاء میکند سهم بهسزایی دارند.
کلیدواژهها: سکوت، سکوت بلیغ، نقش ارتباطی، فیلم ایرانی