حسینعلی ملاح
( زاده سال ۱۳۰۰ بندرگز — درگذشتهٔ ۲۷ تیر ۱۳۷۱ ) موسیقیدان
حسینعلی ملاح نقاش، موسیقیدان، آموزگار موسیقی و از بزرگ‌ترین مؤلفان و پژوهشگران عرصهٔ موسیقی به‌ویژه موسیقی سنتی ایران بود.
نامبرده یکی از فرزندان خدیجه افضل وزیری و نوه دختری بی‌بی‌خانم استرآبادی بنیانگذار اولین دبستان دخترانه و یکی از نخستین پیشگامان حقوق زنان ایران بود. پدر وی آقابزرگ ملاح از طوایف اصیل منطقه بندرگز از توابع استرآباد و از کارمندان عالیرتبه وزارت کشور بود. ملاح نیز از کودکی به فراگیری موسیقی علاقه ای خاص داشت.
پدر و مادر وی که می‌دیدند فرزندشان چنین علاقه ای به موسیقی دارد،
در چهارده سالگی برای او ویلونی تهیه کردند. ملاح ابتدا نزد معلم نقاشی خود که از موسیقی هم بهره ای داشت تمرین را آغاز کرد ولی چندی بعد نزد استادانی چون: ابوالحسن صبا، حسین یاحقی و کلنل وزیری رفته و به فراگیری علم موسیقی مشغول شد.
زمانی که استاد کلنل وزیری به ریاست مدرسه عالی موسیقی منصوب شد، ملاح به این مدرسه رفت و ثبت نام کرد. در این هنگام که مدت هشت سال از نواختن و آشنایی وی با تار و سه تار و ویلون می‌گذشت، ابتدا نزد فروتن راد، تمرین و فراگیری ویلون، سپس هارمونی را نزد استاد روح‌اله خالقی آموخت و سرانجام از مدرسه عالی موسیقی کشور، موفق به دریافت دیپلم موسیقی شد. نامبرده هنرمندی با استعداد بود و ضمن تحصیل در موسیقی، از دانشکده کشاورزی در رشته کشاورزی فارغ‌التحصیل شد.
او خدمات شایانی به موسیقی کشور داشت و آثار زیادی از خود به جای نهاد که در مجلات و روزنامه‌ها تحریر کرده و شرحی بر رساله موسیقی جامی، رساله موسیقی بهجت الروح، حافظ و موسیقی، تاریخ موسیقی ایران (جلد دوم)، سرگذشت کلنل وزیری، مشت زن، مونا و انا و دو اثر دیگر، انجمن دوستی و تفریح و چهار دختران فضل فروش و چهار نمایشنامه دیگر، زنده باد زندگی، فرهنگ سازها، ملکه ویکتوریا، و این اواخر، اثری بدیع و راهگشایی بزرگ به نام ” پیوند موسیقی و شعر ” که چاپ و منتشر گردید.
حسینعلی ملاح، علاوه بر موسیقی، با هنر نقاشی نیز آشنایی داست و آثاری از خود به جای نهاد که تصویرهای جالب و استثنایی کلنل وزیری و کمال الملک از آن جمله اند. با تمام این ویژگی‌ها، حسینعلی ملاح مردی است متواضع و خوش‌برخورد و مهماندوست بود و همیشه درِ خانه‌اش به روی اهل موسیقی و علم و ادب باز بود و هر کمکی از وی به هنرآموزان موسیقی برمی‌آمد دریغ نمی‌ورزید. بخشی از دستنوشته‌های او توسط جواد مهدویان در کتاب نخستین فرهنگستان به روایت اسناد به چاپ رسید است.
ملاح آهنگ‌های زیبا و جالبی ساخت که از آثار خوب و باارزش موسیقی اصیل ایرانی است. وی علاوه بر نوازندگی با ویلون که ساز تخصصی‌اش بود با نواختن تار و سه تار نیز آشنایی داشت و این سازها را نیکو می‌نواخت…
ملاح در ۹۱ سالگی درگذشت.
آثار :
تألیفات
شرح زندگی غلامحسین درویش
پیوند موسیقی و کلام
تاریخ موسیقی ایران
تاریخ موسیقی نظامی
حافظ و موسیقی
منوچهری دامغانی و موسیقی
فرهنگ سازها
شرح کامل صد غزل از حافظ
و مقالات بسیار در مجلات مختلف و دانش‌نامهٔ ایرانیکا
ترجمه‌ها :
زنده باد زندگی
دختران فضل‌فروش
مونا و انا
آثار صوتی
رقص ژاله
رؤیای هستی
