بازگشت به میز مذاکره
آمریکا و شرکاء اروپایی او با قطعنامه‌های تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران، دو هدف را در کوتاه مدت دست یافتنی می‌دانستند. این دو هدف، «انزوا و تمکین» ایران بود. چندین ماه همه رسانه‌های غربی و اغلب جریان‌های خبری به تبلیغ موفقیت اجرای قطعنامه‌های تحریم همراه با تهدید پرداختند. اندک، اندک برای سیاستمداران غربی معلوم شد که ایران را نمی‌شود «منزوی» کرد، بطوری که رئیس‌جمهور آمریکا و بعد از او رهبران چند کشور مهم اروپایی، از ایران به عنوان بزرگترین قدرت منطقه خاورمیانه یاد کردند. آمریکایی‌ها در هفته گذشته اذعان کردند که برای حل بحران افغانستان نیازمند همکاری ایران هستند و بسیاری از سیاستمداران آمریکایی و اروپایی در هفته‌های اخیر گفته‌اند که حل مشکلات و بحران‌ها در خاورمیانه بدون حضور جمهوری اسلامی ایران و مشارکت آن امکان‌پذیر نمی‌باشد.
تحریم‌ها تا امروز نتوانسته است جمهوری اسلامی ایران را وادار به تمکین کند. این بخش از هدف برنامه‌ریزی شده نیز بنا بر نوشته‌ها و گفته‌های محافل سیاسی و تحلیلگران غربی حداقل در کوتاه مدت بدست نمی‌آید. بخصوص که بسیاری از شرکت‌های تجاری اجرای تحریم‌ها را مخل تجارت آزاد می‌دانند و به دولت‌های خود بخصوص در اروپا اعتراض کرده‌اند. آنچه که تحریم‌ها تاکنون در واقعیت تاثیرات خود را نشان داده است در حد اقدام‌های”ایذایی» بوده و در میدان عمل به روابط تجاری اروپایی‌ها زیان وارد ساخته است. اکنون بسیاری در اروپا معتقدند که از طریق برنامه‌های تحریم و تهدید نه می‌توان ایران را منزوی و نه جمهوری اسلامی ایران را وادار به تمکین کرد. بعد از این مقدمه، مقدمه دوم، شرایط کنونی سیاسی و اقتصادی در آمریکا و اروپا است. دولت اوباما اگرچه توانسته است بطور نسبی از بحران مالی اول عبور کند و شرایط بحران‌زده مالی و اقتصادی در داخل آمریکا را مدیریت نماید، اما هنوز بیکاری و تورم همراه رکود محور بسیاری از نقدهای رقبای”اوباما» در داخل آمریکا است. انتخابات سراسری برای تعیین نمایندگان میاندوره‌ای کنگره (مجلس ـ سنا) میدان مبارزه سیاسی اوباما است. بنا بر روایت آمارها، حزب رقیب”اوباما»، جمهوریخواهان در بسیاری از ایالت‌های آمریکا از حزب دمکرات جلوتر و برتری دارند و رقابت انتخاباتی کنگره به بزرگترین چالش برای آینده ریاست جمهوری”اوباما» تبدیل شده است.
اگر جمهوریخواهان حزب رقیب”اوباما» در این انتخابات پیروز میدان شوند، اکثریت را در کنگره بدست خواهند گرفت. در نتیجه کاخ سفید در اختیار دمکرات‌ها و کنگره (مجلس و سنا) در دست جمهوریخواهان قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی مشکل”اوباما» در اجرای برنامه‌هایش در دو سال آینده باقی مانده از دوران ریاست‌جمهوری او دو صدچندان می‌شود. تغییر و یا تعدیل در سیاست‌های داخلی و خارجی اولین تاثیر از نتایج این انتخابات برای رئیس‌جمهوری آمریکا خواهد شد.
اما همزمان با این مشکل”اوباما» در داخل آمریکا، اغلب کشورهای اروپایی نیز دچار بحران کسری بودجه، افزایش آمار بیکاری و رکود همراه تورم شده‌اند. بطوری که برنامه”ریاضت اقتصادی» در انگلیس، فرانسه و آلمان محوریت روز فعالیت دولت‌ها در این کشورها شده است. اعتراض‌ها و تظاهرات، اعتصاب‌ها اخبار روز در کشورهای اروپایی است. در بررسی این شرایط بد اقتصادی بسیاری از اقتصاددانان اروپایی از”بحران دوم» مالی یاد می‌کنند که اگر بحران اول از آمریکا آغاز گردید، این بار بحران دوم مالی از اروپا شروع شده است و علاوه بر سراسر اروپا بسیاری از کشورهای دیگر را متأثر خواهد کرد. در این بخش ادامه دیکته‌های سیاسی آمریکا برای اروپا آنچنان هزینه آور شده است که بسیاری از محافل سیاسی در کشورهای اروپایی خواهان تجدید نظر رفتاری دولت‌های خود در پیروی از برنامه‌ها و دیکته‌های سیاسی کاخ سفید برای اروپایی‌ها شده‌اند. اتحادیه اروپا خود را در این بحران غوطه‌ور می‌بینید.
بازگشت به میز مذاکره و حضور ایران در مذاکره با کشورهای 1+5 را در نگاه و نقد شرایط کنونی آمریکا و اروپا باید ارزیابی کرد.
انزوای ایران و تمکین جمهوری اسلامی ایران با اجرای تحریم‌ها و تشدید تهدیدها بدست نمی‌آید. «اوباما» در چالش سخت سیاسی و مدیریتی در آستانه انتخابات سراسری در آمریکا قرار گرفته است و اتحادیه اروپا با مشکلات پیچیده مالی و بحران اقتصادی روبرو است.
مذاکره مجدد با ایران برای حل اختلاف‌ها و یافتن مسیری برای تعدیل شرایط (اولاً) و عبور از برنامه‌های گذشته و یافتن حداقل توافق‌ها برای ادامه مذاکره و گشایش مجدد روابط تجاری و سیاسی (ثانیاً) محور تمایل دو طرف برای شروع مذاکره و گفت‌و‌گوی مجدد است.
جمهوری اسلامی ایران در حالی که راهبرد اعلامی 1+5 مبنی بر”فشار و گفت‌و‌گو» را غیرقابل پذیرش می‌داند، برای مذاکره با کشورهای 1+5 براساس مشترکات بسته‌های پیشنهادی ایران و اتحادیه اروپا از تاریخ 19 آبان ماه جاری اعلام آمادگی کرده است.
خانم اشتون، نماینده سیاسی اتحادیه اروپا گفته است با ایران برای توافق درباره مکان و تاریخ مذاکرات در ارتباط هستیم و تا چند هفته دیگر این مذاکرات انجام خواهد گرفت. آمریکا نیز برای برگزاری دور جدید گفت‌وگوها با ایران اعلام آمادگی و از آن استقبال کرده است. البته تعارفات سیاسی و اعلام مواضع با الفاظ گوناگون همچنان از دو طرف درصدر اخبار و گزارش‌های رسانه‌ها قرار دارد.
در اغلب نوشته‌ها گمانه‌زنی درباره حاصل دور جدید مذاکره ایران با گروه 1+5 اگرچه امیدوارکننده است اما همانطور که در نوشته قبلی آمد، کمتر کسی به نتیجه فوری از دور جدید مذاکره امیدوار است و شروع آن را مساوی با به دست آوردن نتایج قابل ملاحظه ارزیابی می‌کند. واقعیت این است، اصل مذاکره مطلوب دوطرف است و در انتخاب مسیر دیپلماسی، راهی به جز”گفت‌و‌گو» برای حل مشکلات وجود ندارد.
این مسیر از طریق صبر و حوصله و یافتن مشترکات اصولی با رعایت حقوق همچنین تغییر ادبیات پرخاشگرانه و تبیین روابط بر اصل اعتماد متقابل امکان تداوم دارد.
منبع: روزنامه اطلاعات
