ژنو 3 مقدمه قدم بعدی
کسی خبر روشن و دقیق از دو روز مذاکره ایران و گروه 1+5 ندارد. همه حدس می‌زنند که حداقل این دوره از مذاکره فاجعه‌آمیز و بن‌بست کامل نبوده است. خبرهای پخش شده حکایت دارد که جلسه اول با سخنان آقای جلیلی دبیر شورای امنیت ملی که ریاست هیات ایرانی را به عهده دارد، سایه ترور دانشمندان هسته‌ای ایران و شهادت دکتر شهریاری بر فضای جلسه سنگینی می‌کرد. بخصوص که او در جلسه به گروه 1+5 اعتراض کرد چرا این ترور را محکوم نکرده اند. از پی سخنان دبیر شورای امنیت ملی گروه 1+5 بطور رسمی حادثه ترور در تهران و شهادت دکتر شهریاری را محکوم کرد. موازی با انتشار این خبر، برخی از محافل سیاسی و امنیتی غرب، سرویس امنیتی ـ اطلاعاتی رژیم صهیونیستی را طراح ترور در تهران خوانده‌اند و وقوع آن در آستانه شروع مذاکره 1+5 با ایران را نقد و تحلیل کرده‌اند. در سخنان برخی از تحلیلگران سیاسی و امنیتی غربی آمده است که با وقوع هر ترور باید دید چه کسی یا دولتی از آن سود می‌برد. تمامی ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که اسرائیلی‌ها در پی بهره‌گیری از این ترور هستند. آنها تا آن حد پیش آمده‌اند که نوشته‌اند دولت اسرائیل با این ترور نشان داد علاوه بر جنگ نرم وارد فاز جنگ گرم با جمهوری اسلامی ایران شده است. به هر حال آنطور که همین نویسندگان غربی قبل از شروع مذاکره ژنو 3 نوشته بودند که سایه حادثه ترور دانشمند هسته‌ای ایران بر مذاکرات سنگینی خواهد افکند و ایران از آن برای دست برتر داشتن استفاده خواهد کرد، سخنان دکتر جلیلی به کیفر خواستی از گروه 1+5 تبدیل گردید، آن هم در حالی که آمریکا و اروپا ادعای مبارزه با تروریسم و اولویت با این خطر را در صدر سیاست‌های خود اعلام کرده‌اند. از این که بگذریم همه گمانه زدن‌ها تا امروز نشان می‌دهد که روزنه امید برای موفقیت مذاکره ژنو 3 با دو موضوع کلید خورده است. اول، سخنان خانم کلینتون وزیر خارجه آمریکا که این بار چند روز قبل از شروع مذاکرات بسیار ملایم درباره ایران موضع‌گیری کرد و گفت، ما حاضریم حق ایران برای غنی‌سازی را مورد شناسایی و پذیرش قرار دهیم، به شرطی که ایران مسیر اعتمادسازی لازم را پذیرا باشد. موضوع دوم طرح مجدد پیشنهاد ایجاد یک بانک جهانی برای تولید و نگهداری اورانیوم غنی‌شده برای سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای کشورهای عضو آژانس است. ایران در گذشته با کلیت این طرح اعلام موافقت کرده بود. اینکه این «بانک» در کدام کشور یا کشورها مستقر گردد، همچنین چگونگی مسیر اجرایی آن موضوع گفتوگو است.
فعلاً با همه کمبود خبرهای دقیق از درون نشست و مذاکرات، سه جلسه طولانی برای مذاکره انجام گرفته است و خبرگزاری‌ها اطلاع داده‌اند که نمایندگان چین و روسیه با آقای جلیلی دیدار خصوصی داشته‌اند. خانم اشتون رئیس‌دفتر سیاسی اتحادیه اروپا که ریاست گروه 1+5 در مذاکرات را نیز به عهده دارد در دعوت ناهار با آقای جلیلی به?صورت «دو نفر»ی گفتوگو کرده‌است. این گفت‌وگوها در حاشیه دیدارهای رسمی در جلسات موجب گردیده تا رسانه‌های غربی و محافل سیاسی درباره مذاکره ژنو 3 خوشبینی داشته باشند و آن را مقدمه‌ای برای قدم بعدی و ادامه مذاکره در آینده نزدیک بخوانند.
واقعیت فضای مذاکره ژنو 3 نشان می‌دهد که عامل تعیین?کننده در چگونگی آن همچنان سیاست‌های دولت آمریکا است در عین حال که شرکای اروپایی آمریکا طالب رسیدن به یک نقطه یا محور مشترک برای عبور از بحران هستند و دولت‌های چین و روسیه نیز هر یک تلاش دارند تا ایران را متقاعد سازند، بسیاری از محافل سیاسی قبل از شروع مذاکره ژنو 3 چنین می?گفتند که برای گام برداشتن به جلو، هر دو طرف نیازمند هستند یک یا نیم گام به عقب بردارند! بر این اساس همین محافل سیاسی در غرب معتقدند، ژنو 3 نه نقطه عطف است و نه مرحله پایانی بلکه آغاز مجددی است. با این قضاوت که هر دو طرف از «خرید زمان» خسته شده‌اند و تا حدودی دریافته‌اند که تاکتیک خرید زمان دیگر سودآور نیست.
در رصد مجموعه رویدادهای سیاسی و اقتصادی، چه در سطح بین‌المللی علی‌الخصوص شرایط درونی در آمریکا و اروپا، همچنین بحران‌ها و تنش‌ها در منطقه خاورمیانه، چنین برداشتی را به واقعیت نزدیکتر می‌کند. شاید این بار می‌توان نوشت که موضوع هسته‌ای ایران با محوریت «غنی‌سازی» نه چندان پیچیده است و یا مشکل اصلی دیگر نیست. آنچه که پیچیدگی مذاکرات گروه 1+5 با ایران و هنوز مشکل و یا گره عمده خوانده می‌شود، تفاوت‌هایی است که مباحث دیگر درباره جمهوری اسلامی ایران و روابط آن با غرب خوانده می‌شود و به موضوع هسته‌ای متصل شده است. غرب، آمریکا و شرکاء اروپایی او بعد از صدور قطعنامه‌ها و پیروی بیش از یک سال از سیاست «تحریم ـ تهدید» علیه ایران، اندک، اندک به این واقعیت نزدیک می‌شوند که نیازمند تغییر سیاست نسبت به ایران هستند زیرا نه قادر به حذف جمهوری اسلامی ایران هستند و نه می‌توانند ایران را در منطقه و جهان منزوی کنند. در شرایط جهانی امروز نظریه یا طرح‌های «محاصره» جواب نمی‌دهد. قبل از مذاکره ژنو بارها رئیس جمهور و وزیر خارجه آمریکا اذعان کرده‌اند که ایران قوی‌ترین قدرت منطقه خاورمیانه است. بدون حضور فعال جمهوری اسلامی ایران نمی‌توان بحران افغانستان، مشکلات عراق و تنش‌ها در مسأله فلسطین را حل و فصل کرد.
اگر این باور در صحنه دیپلماسی ظهور و بروز پیدا کرده باشد، تردید نباید کرد که مذاکرات ژنو 3 مقدمه‌ای برای قدم بعدی خواهد شد.
جمهوری اسلامی ایران درحالی‌که همچنان حقوق ملت ایران را «مفروض» و نه موضوع گفتوگو و اصل غیرقابل مذاکره می‌داند بر این اصل که جهان و بخصوص منطقه خاورمیانه را در صلح پایدار و در مسیر امنیت سازنده طالب است، همواره تأکید دارد.
