کارنامه اسلام
کارنامه اسلام،دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، چاپ ششم، امیر کبیر، ۱۳۷۹٫
کتاب کارنامه اسلام از آثار ارزشمند استاد زرین‌کوب است. مسئله اصلی این نوشتار تسامح‌آمیزبودن روح اسلام است که این خصوصیت فرهنگ‌ها و ملت‌های گوناگون را مجذوب خویش ساخت، بی‌آنکه اجحاف و عنفی در کار باشد.
این ویژگی و تشویق اسلام به طلب علم باعث گردید مسلمانان و اهل ذمه با فراغت خاطر و رفاه فکری به ترجمه کتاب‌های یونانیان و هندیان و ایراینان دست زنند که موجب ورود افکار و اندیشه‌های تازه به عرصه اسلام شد.
البته این ترجمه‌ها و ورود دانش‌های جدید جامعه اسلامی را منفعل نساخت، بلکه روح کنجکاوی و معاضدت و تلاش برای پیشرفت سبب گردید به دریافت‌های نو برسد و عرصه‌های علمی تازه‌ای به روی آن گشوده شود و به‌تبع کتاب‌ها و رساله‌ها تحریر یابد؛ بدین ترتیب به اوج شکوفایی و اقتدار رسید.
این توفیق‌ها و پیروزی‌های علمی و درنتیجه رشد اجتماعی و فرهنگی تا جنگ‌های صلیبی ادامه یافت. این جنگ‌ها برای اروپائیان نتیجه‌ای در پی نداشت؛ اما ترجمه کتاب‌ها و مکتوبات مسلمانان به زبان لاتین سبب‌ساز ترقیات علمی و فرهنگی غرب شد. استاد زرین‌کوب می‌نویسد افزون بر این جنگ‌ها،جزم‌اندیشی‌ها و سطی‌نگری‌ها موجب شد جامعه مسلمان رو به افول گذارد و آن شکوه کمرنگ گردد؛ ضمن آنکه باعث شد جنگ‌های صلیبی در پرده ادامه یابد و سرزمین‌های مسلمانان را معروض تجاوزات فرهنگی و اجتماعی قرار دهد. ایشان می‌گوید اگر جامعه اسلامی می‌خواهد تفوق گذشته را داشته باشد و «به قدر معرکه قدیم پیروزی یابد، چاره‌ای جز آن ندارد که در نوع اسلحه خویش تجدید نظر کند»(ص۱۹). مقصود اسلحه علم و فرهنگ است که مسلمانان باید با طرد ستیزه‌ها و تعارض‌های سیاسی و فرهنگی و گوش‌سپردن به دستور اسلام مبنی بر تعلم و علم‌آموزی و احیای روح کنجکاوی و عمق‌نگری در خویش و فهم ضعف و قوت‌ها در طریق شکوهی آنچنانی گام بردارد، شکوهی درخور اسلام و اهل اسلام.
به هر تقدیر کتاب کارنامه اسلام ضمن پرداختن به مطالب بالاب از رونق علومی چون کلام و اصول و فقه، ملل و نحل، طب و فیزک و سخن رانده که پیش از جنگ‌های صلیبی در جوامع اسلامی رایج و اسباب تعالی ذهنی و مادی جهان اسلام را فراهم کرده بود.
معرفی کتاب از : عباس جباری مقدم