دو نکته در باره آثار مرحوم محدث قمی
یک. چاپهای فوائد الرضویه
یکی از آثار فارسی در شرح احوال و آثار ۱۱۰۰ تن از عالمان شیعه، کتاب الفوائد الرضویة فی احوال العلماء المذهب الجعفریة تألیف مرحوم محدث قمی است. این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۱۳۲۷ ش (تهران، کتابخانه مرکزی) با مقدمۀ محمود شهابی چاپ سربی شد. بعداً از همان چاپ چند بار افست شد. اما در سالهای اخیر سه چاپ دیگر از این کتاب منتشر شد: ۱. چاپ آقای عقیقی بخشایشی در انتشارات نوید اسلام؛ ۲. چاپ آقای قیومی در انتشارات دار الثقلین؛ و بالاخره ۳. چاپ انتشارات بوستان کتاب در دو جلد.
چاپ دارالثقلین و نوید اسلام بسیار ابتداییاند و ارزش نقد ندارند. اما چاپ بوستان کتاب، از روی همان چاپ ۱۳۲۷ حروفچینی شده و پانوشتهای فراوانی هم به آن افزوده شده و بهتر از سه چاپ دیگر است. تذکر چند نکته راجع به این چاپ ضروری است:
۱. مناسب است الفوائد الرضویه از روی نسخۀ خطی اصل آن که نزد نوۀ مؤلف است تصحیح و منتشر شود.
۲. در چاپ بوستان کتاب چند مشکل وجود دارد:
الف) فهرست مطالب ندارد و تنها نمایهای کلی برای این چاپ در نظر گرفته شده که جایگزین فهرست مطالب نیست .
ب) به اغلاط مطبعی چاپ اول که در سه صفحه دو ستونه بعد از فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده توجهی نشده و کتاب مغلوط منتشر شده است.
۳. مناسب بود مترجَمین شماره گذاری میشدند تا ارجاع به آنها تسهیل شود.
۴. مقدمه خواندنی محمود شهابی در این چاپ نیامده است.
۵. یک صفحه کامل در این چاپ افتاده است؛ یعنی صفحۀ ۶۲۱ چاپ قدیم شامل شش شرح حال که در این چاپ بایست در صفحه ۹۵۸ بین سطر ۸ و ۹ قرار گیرد.
دو. جدّ محدث قمی یا جدّ علامه شعرانی؟
کتاب «نفس المهموم» یکی از مقتلهای معتبر است که مرحوم علامه شیخ ابوالحسن شعرانی آن را با عنوان «دمع السجوم فی ترجمة نفس المهموم» به فارسی ترجمه کرده و تعلیقات مفید و گاهی منتقدانه بر آن افزوده است. این ترجمه بارها چاپ شده، اما چاپ کنگرۀ بزرگداشت مرحوم محدث قمی (به کوشش محسن صادقی و عباسعلی مردی، قم: نور مطاف، ۱۳۸۹) شاید بهترین آنها باشد.
مرحوم شعرانی در این ترجمه چند جا از جمله در صفحات ۴۱۷، ۴۳۴، ۴۰۴) از جدّ خود مرحوم «آخوند ملا غلامحسین» اشعاری به فارسی نقل کرده است.
در کتاب تاریخ تکایا و عزاداری قم( چاپ اول، بنیاد قم پژوهی، ۱۳۹۱) - که در نوع و موضوع خود اثر بینظیری است – در صفحات ۲۳۴ – ۲۳۶ دو نمونه از اشعار ملا غلامحسین را نقل کرده و به اشتباه ایشان را جدّ محدث قمی دانسته است؟! لابد به فرض اینکه محدث قمی نفس المهموم را به فارسی نوشته و یا اینکه علامه شعرانی بدون تصرف این کتاب را ترجمه کرده است.
محسن صادقی
نظر شما