روزنامه همشهری چهارشنبه 17 مرداد ,1375 7 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1036

کمک به نوسازی مدارس به سود همه است

تشکیل کلاس های دونوبته, موجب خستگی کادرهای آموزشی و دانش آموزان
می شود, درنتیجه بازدهی کلاس آموزشی کاهش می یابد.
پژوهش ها نشان می دهد وقتی تراکم تعداد دانش آموز در کلاسی بالا می رود,
معلم درو پنجره را می بندد تا سروصدا بیرون نرود. از آنجا که تهویه
هوا به طور معمول در کلاس صورت نمی گیرد, کاهش میزان اکسیژن منجر به
خستگی معلم و دانش آموز می شود. در نهایت وی برای فرار از توضیح بیشتر
به خلاصه گویی روی می آورد. در نتیجه دانش آموزان به جای آنکه از کتاب
به عنوان وسیله لذت بهره مند شوند, از آن به عنوان یک ابزار آزار
دهنده یاد می کنند.

سیر تحولات شهرنشینی نشان می دهد که باگسترش شهرهای بزرگ, فضای
زندگی, آموزش و سایر فضاهای اداری و خدماتی دچار تغییرات کمی و کیفی
می شوند. دیگر نه از آن اتاقهای بزرگ و دلباز خبری است و نه از آن
حیاط و منازل بزرگ اعیانی با درختان سرسبز و حوض های آبی رنگ. به هرجا
نگاه می کنی سنگ, سیمان, تیرآهن و آجر می بینی. تا چقدر می توانی این
فضای زمخت را تحمل کنی
یکی از کارشناسان علوم اجتماعی با تکیه بر تحقیقات معتقد است:
انسان دوست دارد در فضاهای باز و سر سبز زندگی کند. بنابراین
وقتی پس از مدتی زندگی در شهر با محیطهای روستایی روبه رو می شود,
شادمانی می یابد. به همین خاطر اخیرا شیوه ای در معماری غربی به وجود
آمده که بدون تغییر بافت محیط زیست از تپه و ماهورها, جنگل و فضای
طبیعی در اسکان بشر بهره می جوید.
وی می افزاید: شما هر روز در شهر تهران با فضاهایی مواجه می شوید که
ساختمانهای بلند سیمانی, سنگی و آجری است. بدون هیچ تنوع و معماری
جدید و در بیشتر اوقات دودزده و کثیف, چطور انتظار دارید فرزندانتان
در این محیط پرسروصدا به مدارسی بروند که نه تنها فضای آموزشی مناسب
ندارد, بلکه حتی از یک حیاط بزرگ نیز بی بهره است
بدتر از آن آپارتمانهایی است که دانش آموز مجبور است بعد از فراغت
ازدرس در آن اسکان یابد, اگر این موجود پرتحرک در روز دچار جنون
نشود, واقعا بخت با شما یار بوده است.
تا به حال به فضای مدارس توجه کرده اید چند درصد آنها فضای سبز
دارند چه تعداددارای حیاط بزرگ برای زنگ تفریح وجنب و جوش
دانش آموزان هستند
با گسترش فضاهای آموزشی و افزایش قیمت زمین نه تنها فضای باز
محیطهای آموزشی توسعه نیافته, بلکه با توجه به نیاز کلاس های آموزشی,
فضاهای جدید نیز در همان محدوده کوچک حیاط ساخته می شوند. بدین ترتیب
حیاط مدارس قربانی توسعه فضای آموزشی می شوند. در این حال انتظار
داریم دانش آموزان با فضاهای کوچک آموزشی و خانه های آپارتمانی ,
افرادی با ضریب هوشی بالا و تناسب روحی متعادل باشند.

استهلاک فضای آموزشی
همین فضاهای آموزشی کوچک نیز دچارفرسودگی و استهلاک تجهیزاتی
هستند. کهنگی ابزار, فضا و لوازم نه تنها خردسالان, بلکه بزرگسالان را
نیز می آزارد.
متاسفانه فرهنگ بهره وری و نگهداری نیزدر جامعه ما هنوز جایگاه
اصلی را پیدانکرده است. وگرنه نباید سالانه شاهد هرزرفتن این حجم
گسترده ثروت های ملی باشیم. در طول سال صدها میلیون ریال نیمکت و
صندلی, تخت سیاه یا شیشه از بین می رود و یا گچ دیوارها زخمی می شود.
به هر حال هر قدر ولو اندک هم به تجهیزات و فضای آموزشی لطمه بخورد,
باید از طریق بودجه ملی این خسارت ها تامین شود. بنابر این در راستای
بهسازی مدارس باید به فکر ترغیب دانش آموزان به استفاده بهینه از
لوازم و امکانات آموزشی بود.
یک مسئول آموزشی منطقه 16 تعریف می کرد, بر اساس طرح یک معلم مقرر
شددر یکی از مناطق جنوب تهران ضایعات دفتر مشق دانش آموزان جمع آوری
شود. ظرف 3 ماه در 8 مدرسه , انبوهی از دفاتر مشق دانش آموزان انبار
شد, بالاخره پس از فروش آنها, یکی از مدارس به طور کامل رنگ آمیزی و
آزمایشگاه چند مدرسه نیز تجهیز شد.

بودجه و بهسازی مدارس یک کارشناس در زمینه مشارکت های مردمی در
بهسازی مدارس بر این باور است:
مهمترین مسئله بودجه است, برای رنگ آمیزی ساختمان مدارس وادارات
آموزشی در دستور هزینه سرانه های آموزشی هیچرقمی پیش بینی نشده و
هیچ مدرسه ای نمی تواند از سرانه بودجه مدرسه برای رنگ آمیزی استفاده
کند. پس رو آوردن به کمک های مردمی گزیرناپذیر است. اگر مدرسه ای کمک
مردمی جذب نکند, از رنگ آمیزی فضای آموزشی خبری نیست.
علاوه بر آن در رنگ آمیزی مدرسه ,شعارنویسی دیوارها و استفاده از
رنگ ها بیشتر منابع مالی در نظر گرفته می شود نه مسائل روانشناسی
یادگیری. مثلا اگر فرد نیکوکاری به مدرسه ای مقداری رنگ خاکستری هم
هدیه کند, مدیر مدرسه بدون توجه به اثر این رنگ بر روحیه
دانش آموزان, به رنگ آمیزی آن اقدام می کند.
وی می افزاید: شعارنویسی روی دیوار, پیام های بهداشتی و نظایرآنها
می تواند برای دانش آموزپیام مستقیم تلقی شود, بنابراین باید برای
جلوگیری از تعددسلیقه ها, الگویی مناسب و یکسان برای ارائه پیام ها
در تمامی مدارس با توجه به سطوح یادگیری تهیه شود.
در ارتباط موضوع فضاهای آموزشی و بهسازی مدارس با روند توسعه
اقتصادی اجتماعی اگر بانکته سنجی به ظرائف موجود نگاه کنیم, تا
حدودی مسئله روشن خواهد شد.
نبود فضای بازی برای دانش آموزان نه تنها انرژی متراکم فیزیکی
آنان را تخلیه نمی کند, بلکه فقدان ابزار و تجهیزات آزمایشگاهی
زمینه را برای تقویت دروس نظری تشدید می کند,بنابراین دانش آموز
دیگر اطلاعات تجربی و عملی ندارد. او طی مراحل آموزشی, مرحله به
مرحله پیش می رود, در دانشگاه هم پذیرفته می شود; ولی از نظر علمی و
تکنولوژی نوآوری ندارد. این مسئله به نوعی در آینده خسارت قابل
ملاحظه ای بر توسعه کشور وارد می کند. بدین ترتیب یک دیپلمه موفق شخصی
است دارای تنها یک سلسله محفوظات ذهنی و بدون کاربری در حیطه عملی و
صنعت.
شاید یکی از دلایل تاسیس رشته های فنی وحرفه ای و یا کارودانش در
راستای تحقق بخشیدن به این کمبودها بوده باشد.

مشارکت مردم و بهسازی آمارهای آموزشی نشان می دهد که هم اکنون موج
افزایش جمعیت دانش آموزی از دبستان به دوره های راهنمایی و متوسطه
رسیده است: 6 درصد رشد در دوره راهنمایی و 12 درصد رشد در دوره
متوسطه. اگر در مدت کوتاه نظام آموزشی نتواند دانش آموز متوسطه را به
سوی کارهای مولد جلب کند, در آینده نمی توان از شمار وسیع این
نیروهای مولد بهره گرفت, در نهایت مشاغل متناسب با نیاز آنها در
جامعه به وجود نخواهد آمد. بنابراین نبود مشاغل مناسب با حجم
متقاضیان شغلی می تواند زمینه ساز آسیب های اجتماعی احتمالی باشد.
. مهندس بنیانیان معاون وزیرآموزش و پرورش و رئیس سازمان توسعه,
تجهیز و نوسازی مدارس کشور, با اشاره به وجود 82 هزارمدرسه
نیازمند به بهسازی کشور می گوید: برخلاف ما بزرگسالان, محیط آموزشی از
نظر ذهنی برای دانش آموزان تعیین کننده است. به طور مثال صندلی نو در
یک کلاس می تواند برای دانش آموزان جنجال برانگیز باشد, به گونه ای که
یک دانش آموز برای تصاحب آن حتی زنگ تفریح خود را قربانی می کند. حتی
رنگ کلاس یا مدرسه نیز در روحیه دانش آموزان تاثیرگذار است.
دو مدرسه را با دو شیوه مدیریت تصور کنید. در مدرسه اولی, ظرف
زباله با شخصیت های کارتونی طراحی شده و دانش آموزان برای جمع آوری
زباله از آن استفاده می کنند; ولی در مدرسه دیگر از دو بشکه سیاهرنگ
به عنوان محل زباله استفاده می شود. ظاهر بشکه و ظرف زباله طراحی
شده, ناخودآگاه دانش آموز را به رفتارهای متفاوت وا می دارد.
این امر به خودی خود در زندگی خانوادگی نیز قابل لمس است. برخورد
مردی که خانه را منظم و مرتب می بیند با شخصی که خانه را به هم ریخته
و نامنظم می بیند, متفاوت است.
وی می افزاید: براساس نظرسنجی از آموزگاران, وقتی مدرسه ای تمیز
و زیبا باشد, دانش آموزان نیز مستعد آموختن خواهند بود و برعکس ,
البته این موضوع بیشتر یک نوع تلقین روانی است. وقتی ظاهر مدرسه
آراسته نباشد, هم در معلم و هم در دانش آموز موثر است.
ما درصدد هستیم با بهسازی مدارس به دو هدف اساسی دست یابیم: نخست
سطح فرهنگ نگهداری را در بین دانش آموزان و مدیران تقویت کنیم, سپس
والدین را به مشارکت در بهسازی و نوسازی مدارس ترغیب نماییم.
اختصاص 1020 میلیارد ریال اعتبار برای بخش عمرانی سازمان نوسازی ,
توسعه وتجهیز مدارس نمی تواند پاسخگوی تمامی نیازهاباشد; به ویژه
که هم اکنون 82 هزار مدرسه در کشور نیاز مبرم به بازسازی و
زیباسازی دارند. یعنی به هر مدرسه موجود بدون احتساب به نیازهای
جدید حدودیک میلیون و 240 هزار تومان می رسد.
مطالعات در موردبررسی کیفیت مدارس استانهای کشور نشان می دهدکه
اسکلت ساختمان 27,1 درصد از مدارس نیازمند تعمیرجزئی و 13,5 درصد
از مدارس نیازمند تعمیر اساسی هستند. همچنین 12,4 درصد از مدارس
نمای قابل قبول و 8,8 درصد از مدارس نمای نامناسب , 19,8 درصد از
مدارس دارای محوطه نامناسب و 12,3 درصد از مدارس دارای محوطه
نیازمند تعمیر هستند, 79,2 درصد از مدارس متوسطه آزمایشگاه دارند.
این ارقام نشان می دهدکه بدون مشارکت مردم نمی توان به آینده نهاد
آموزشی کشور خوشبین بود, رفتارهای ناشی از درامدهای نفتی در طول
سالهای دور موجب شده که مردم کمتر در ساخت و ساز مدارس و حمام و
مراکز عمومی خود را مسئول بدانند, در حالی که سابقه تاریخی نشان
می دهد که ایرانیان در کارهای عمرانی به ویژه مدرسه سازی, و حمام و
سایر مراکز عمومی پیشگام بوده اند.
برخی خانواده های ایرانی حاضرندبرای تفریح شبانه خود مبالغ گزافی
را هزینه کنند, اما وقتی مدیری از آنان در مورد مشارکت مردمی
استمداد می کند, آنهامی پرسند: دولت پس چه کاره است

مدارس و سازمانهارئیس سازمان نوسازی, توسعه وتجهیزات مدارس در
زمینه مشارکت مردم و سازمانهای دولتی و خصوصی می گوید: در طول
برنامه های آینده توسعه اقتصادی اجتماعی باید 200 هزار کلاس جدید
بسازیم, طبق برنامه دوم توسعه اقتصادی اجتماعی پذیرفته ایم که
50 درصد مدارس راهنمایی وتمامی دبیرستانها را یک نوبته اداره
کنیم. اما با این حال ازلحاظ کیفی کمبودهایی داریم. مردم می توانند
در محوطه سازی مدارس, فضای سبز, رنگ آمیزی در و دیوار مدرسه و کلاس ها,
تجهیز و ترمیم زمین های ورزشی و تعمیر و نگهداری ساختمانهای آموزشی,
آموزش و پرورش را یاری کنند.
وی می افزاید: سازمانهای شهرداری از زوایای گوناگون می توانند ما را
در این امر مهم یاری کنند از ارائه زمین با کاربری آموزشی, افزایش
زمین های آموزشی یا ساخت و تحویل فضاهای آموزشی. علاوه بر آن اگر با
همیاری شهرداریها بتوان مدارسی را در کنار بوستانها احداث کرد, مشکل
فضای سبز و ورزشی مدارس نیز رفع خواهد شد. دانش آموزان در زمان تفریح
و ورزش می توانند از این فضاها به خوبی بهره بگیرند.
مشارکت در زیباسازی مدارس حتی با اهدای گل و رنگ آمیزی می تواندبخشی
از کمبودهای مدارس را برطرف کند. البته این بخشی از شیوه مشارکتی
است. همچنین نیکوکاران نیز می توانند با دریافت خدمات فنی و مهندسی و
ارائه مصالح دولتی و ارزان, مدارسی را در مناطق محروم برای
دانش آموزان نیازمند بسازند.
مشارکت مردم در بهسازی مدارس تنها به حمایت های مالی محدود نیست ,
همیاری در حل و فصل مسائل مدرسه, بهره گیری از تواناییهای اولیاء
دانش آموزان در پر کردن اوقات فراغت, تجهیزکارگاههای آموزشی, ایجاد
کتابخانه های مدارس و یا هر مشارکت کمی وکیفی درنهایت می تواند در
تعلیم و تربیت آتی آینده سازان کشور کار ساز باشد.
اگر همه ما پذیرای این باشیم که حتی یک گام ولو کوچک می توانیم در
بهبود کمی و کیفی تعلیم وتربیت برداریم, نباید تردید به خود راه
دهیم, بهسازی مدارس یا تعمیر و نگهداری آنها به هفته یا ماهی ویژه
محدود نمی شود. بهتراست هر وقت فکری داشتید, آن را با مدیران آموزشی
مطرح کنید, شاید این کمک فکری نیز بتواند آنها را در فرایند آموزش
یاری دهد.