روزنامه شرق، یکشنبه 16 آذر 1382 

در حالی که خودروسازان کشور با حفظ رشد تولید 50 درصدی در 7 ماه گذشته، توان خود را با تولید بیش از 480 هزار خودرو طی 8 ماه اول سال به نمایش گذاشته اند. (بیش از کل تولید سال 1380) هنوز در بخش تولید (به جز بحث های کیفی) با نکته ای منفی روبه رو هستند. آنها نتوانسته اند در تولید محصولات جدید مطابق وعده های داده شده عمل کنند. اگر از تولیدات تشریفاتی و لوکسی نظیر ماکسیما، رونیز و موسو بگذریم و مزدا را نیز به دلیل توان تولید غیرسواری گروه بهمن محاسبه نکنیم، نمی توانیم در برابر پایین بودن تیراژ خودروهای سمند، پژو 206 و زانتیا از برنامه تولید بی تفاوت باشیم. این 3 خودرو باید ستون فقرات تولیدات سال 1382 خودروسازان را تشکیل می دادند؛ حال آنکه برابر اطلاعات دریافتی، این امر حتی در سال آینده نیز محقق نخواهد شد.

وعده ها و واقعیت ها

سال گذشته تولید خودرو بیش از 532 هزار دستگاه بود و امسال نیز این آمار از مرز 750 هزار دستگاه می گذرد اما آیا ترکیب این خودروها بیانگر ورود خودروسازی به قرن 21 است؟ متأسفانه همچنان بخش بزرگ محصولات خودروسازی کشور را تولیدات اوایل دهه 90 میلادی تشکیل می دهد و هنوز موفق به روی آوردن به خودروهای سال 2000 به بعد نشده ایم. این در حالی است که طبق برآوردهای سال 1379، این اتفاق در حال وقوع بود.

پایان برتری

پیکان و سپند (رنو _ 5) ده ها سال خودروی اول و دوم ایران بودند و اگرچه سپند از سال 1373 درخشش خود را در بازار ایران به تدریج از دست داد اما هنوز این محصول با تولید 12 تا 15 هزار دستگاه قدرت تأثیرگذاری بالایی بر بازار دارد. تولیدات پیکان (سواری و وانت) و سپند (رنو) در سال 1380، 40 درصد حجم بازار سواری و وانت کشور را در اختیار داشتند که در سال 1381 این رقم به 35 درصد رسید اما مطابق آمارها، کاهش سهم این دو خودروی بسیار قدیمی و ناکارآمد را محصولات جدید خودروسازان (زانتیا، سمند و پژو 206) جبران نکرده  اند بلکه محصولات اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 میلادی یعنی پژو، پراید و آر.دی جای آنها را گرفته اند.

این خودروها اگرچه کارآمدتر از پیکان و سپند هستند اما در اینجا یادآوری دو نکته ضروری است: اول آن که مطابق آمارهای 7 ماهه، تولید سپند و پیکان هنوز با روند نزولی مواجه شده و این دو محصول حتی رشد حدود 5 درصدی را شاهد بوده اند. دوم آن که سال 1382 (2004 _ 2003) خودروی سال های 1989 تا 1993 را نمی طلبد. پراید و و پژو با گذر از تولید 350 هزار دستگاه در سال جاری، به دنبال تسخیر بازار خودروها در سال 1383 هستند اما این نمی تواند «مطلوب» باشد. تا ورود خودروهای L90 و محصولات جدید سایپا و ایران خودرو در سال 1385 ، 3 سال باقی مانده و در این مدت صنعت خودرو برای آماده سازی و توجه به بازار باید قدرت خود را معطوف به تولید زانتیا، پژو 206 و سمند کند.

پژو 206 به ظرفیت نرسید

در سال 1379 شرکت ایران خودرو و پژو _ سیتروئن قرار داد بزرگی را در پاریس به امضا رساندند که در آن قید شده بود، ایران سالانه 120 هزار پژو 206 تولید کند. این رقم به قدری بزرگ و امیدوارکننده بود که به عقیده آگاهان، در صورت موفقیت می توانست از سال 1380 بازار ایران را متحول کند. پژو 206 خودرویی بسیار زیبا، مناسب برای ایران، مجهز و کم مصرف بود. این خودروی کوچک، بسیار قوی تر از پیکان و زیباتر از پژو 405 بود و با توجه به قیمت 7/8 میلیون تومانی تعیین شده برای آن، می توانست مبدل به خودروی اول ایران شود اما متأسفانه کل تولید این خودرو در سال 1380 تنها 14 هزار و 511 دستگاه بود.

امید می رفت که این رشد تولید در سال 1381 تحقق یابد اما در سال 1381 نیز تولید این خودرو از 33 هزار دستگاه فراتر نرفت. حتی سال 1382 نیز (سال جهش قابل توجه تولید) رقم پیش بینی شده برای 120 هزار دستگاه در سال تحقق نمی یابد و براساس آمارهای 7 ماهه، این رقم حداکثر به 70 هزار دستگاه می رسد (طی 7 ماه اول سال منتهی به مهر ماه 30 هزار پژو 206 تولید شده است.) به عبارت دیگر طی 3 سال (1380 تا پایان 1382) به جای 360 هزار پژو 206، بازار ایران تنها شاهد ورود 117 هزار خودرو خواهد بود و این یعنی درصد تحققی کمتر از 33 درصد.

زانتیا

زانتیا در ایران خودرویی لوکس معرفی شده است؛ حال آن که قیمت این خودرو باید رقمی حدود 15 تا 18 هزار دلار (معادل پرشیا) باشد. قرارداد تولید این خودرو نیز در سال 1379 نهایی شد و در حالی که همگان انتظار تولید سالانه 20 هزار زانتیا طی سال های 1380 تا 1382 را داشتند، در عمل حتی 15 درصد این رقم محقق نشد. در نتیجه زانتیا با ماندن در سطح قیمت بالای 20 میلیون تومان، عملا از دسترس بسیاری از خانواده های ایرانی به دور ماند. روزنامه لاتریبون 3 سال قبل، پس از انعقاد این قرارداد، تولید آن را در سال 1380 در ایران 12 تا 15 هزار دستگاه تخمین زده و خود سایپا نیز در آگهی های تولید سالانه این خودرو را 20 هزاردستگاه ذکر کرده بود؛ حال آن که تولید این خودرو در سال 1380 معادل 3370 دستگاه و در سال 1381 به میزان 3693 دستگاه بود.

امسال نیز برآورد آمارهای 7 ماهه (تولید 2843 دستگاه) نشان می دهد، این تولیدات به 6 هزار دستگاه نخواهد رسید. به این ترتیب طی 3 سال به جای 60 هزار زانتیا، تولید سایپا تنها 13 هزار دستگاه خواهد بود. طبیعی است که این آمار نمی تواند «تولید انبوه» تلقی شود؛ بنابراین خودرویی متوسط در ایران به قیمت 20 میلیون تومان (24 هزار دلار) به فروش می رسد. در حال حاضر تولید سالانه پرشیا به حدود 20 تا 25 هزار دستگاه رسیده و جای زانتیا را پر کرده است اما نباید از یاد برد که زانتیا به دلیل برخورداری از تکنولوژی 2000 _ 1999 از شایستگی بیشتری برای تصرف بازار خودروهای 15 میلیون تومانی برخوردار است.

خودروی واقعی ایران

سمند در صورتی می  تواند یک طرح موفق و اقتصادی به شمار آید که قیمت آن با گذر از مرز تولید 150 هزار دستگاه به 8 میلیون تومان برسد. این خودرو برای مستهلک کردن سرمایه گذاری های اولیه خود باید به سرعت به فروشی معادل یک میلیون دستگاه طی8 سال برسد و پس از آن، با تغییر مدل دادن های پیاپی، حضور خود را تثبیت کند.

اما آیا موفق بوده است؟ سمند در سال های 1374 و 1375 با نام ایکس _ 7 بر سر زبان ها افتاد و در حالی که همه در انتظار ورود آن به بازار در سال های 1377 و 1378 بودند، 26 دستگاه از آن با اصلاحاتی در سال 1379 به دست مهندسان و کارشناسان خودرو رسید. اواخر سال 1380 سرانجام خط تولید سمند افتتاح شد و تولید آن طی ماه پایانی سال به 1345 دستگاه رسید.

انتظار می رفت طبق وعده های داده شده، تولید این خودرو در سال 1381 معادل 100 هزار دستگاه باشد؛ در حالی که رقم تولید به زحمت به 20 هزار دستگاه افزایش یافت. (درصد تحققی کمتر از 25 درصد) «طرح» در همان ابتدای کار با انحراف تولیدی شدید مواجه شده بود. اواخر سال 1380مدیران و مهندسان ایران خودرو در جریان بازدید خبرنگاران عنوان می کردند تولید سمند در دو نوبت کاری به 100 هزار دستگاه در سال 1381 می رسد و اگر بازار کشش داشته باشد، تولید این خودرو در 3 نوبت کاری به مرز 150 هزار دستگاه می رسد.

سال 1381 بازار ایران تشنه خودروهای جدید بود اما سمند به بازار نرسید و خودرویی که در جلسات خصوصی قرار بود قیمتی معادل 9 میلیون تومان داشته باشد، به دلیل کشش بازار 14 میلیون تومان فروخته شد. در سال 1382 نیز به رغم کشش بازار برای خودروی 10 میلیون تومانی سمند، هنوز این خودرو 50 درصد از تولید سالانه عقب است. طی 7 ماه اول سال منتهی به مهر ماه 33 هزار خودروی سمند تولید شده است.

اکنون جای این پرسش باقی است که اگر سمند الان بازار را انباشته نکند، آیا در سال های 1384 و 1385 با ورود سیل آسای خودروهای جدید 6 تا 9 میلیون تومانی (تکنولوژی سال های 2002 تا 2004) قادر به بقا خواهد بود؟ سمند مانند اسلاف خود وقت بازی با بازار را نخواهد داشت زیرا بازار خودروی ایران در سال جاری رقابتی و در سال 1383 رقابتی تر خواهد شد. این رقابت در سال 1384 و به ویژه 1385 «مرگبار» خواهد بود. در این صورت سمند پیش از رسیدن به مجموع تولید 500 هزار دستگاه، شاید با توقف تولید مواجه شود.

سهم

سهم 3 خودروی مذکور از بازار سواری ایران در سال 1380 معادل 6 درصد و در سال 1381 برابر با 12 درصد بوده است. امسال (مطابق آمارهای 7 ماهه) این رقم احتمالا بین18 تا 20 درصد خواهد بود. بنابراین هنوز بازار در دست خودروهای قدیمی است.

سخن آخر

بهتر است شرکت های ایران خودرو و سایپا به جای وارد کردن حداکثر فشار برای تولید بیشتر پژو 405 و پراید، به افزایش تولید سمند و زانتیا بیندیشند تا ظرفیت سازی های آنها اقتصادی تر باشد.

این حرف به معنای کاهش تولید پراید و پژو 405 نیست بلکه به معنای رشد تولید سمند، زانتیا و پژو 206 حداقل به میزان 50 درصد تولیدات سواری کشور است. زمان آن رسیده است که کشور با توجه به محصولات جدیدتر، با عبور از پیکان، سپند و پاترول خود را درگیر آر.دی، پژو 405 و پراید نکند و با سرعت بخشیدن به «ساخت داخل»، توان تولید 3 خودروی سمند، زانتیا و پژو 206 را افزایش دهد.