روزنامه شرق پنجشنبه ۲۰ آذر ۱۳۸۲ - ۱۶ شوال ۱۴۲۴ - ۱۱ دسامبر ۲۰۰۳
ارزش یورو با جهشی ناگهانی حتی از مرز ۱۰ هزار و ۲۵۰ ریال گذشت و در گوشه هایی از بازار غیررسمی ارز تهران، حتی با قیمت های بالاتر هم دادو ستد شد.

دلالان معروف چهارراه  استانبول تهران، روز گذشته گفتند: «بازار تحت تاثیر جریان شدید تقاضا، قرار گرفته است با این حال، در قیمت دلار هیچ گونه تغییری دیده نمی شود.دیروز حجم داد و ستدها اگر چه قابل توجه نبود، اما حداقل ۱۵۰ ریال بر قیمت «یورو» افزوده شد اما دلار بدون تغییر باقی ماند و فقط در ساعاتی از روز به دلیل کمبود عرضه تا مرز ۸۴۰ تومان پیش رفت. قیمت پوند نیز همچنان با افزایش مواجه شد و بعضی ها عدد ۱۴۴۶ تومان را آخرین قیمت پوند در ساعات پایانی روز گذشته اعلام کردند.

هنوز مشخص نیست که دلیل اصلی افزایش قیمت یورو در بازارهای غیررسمی ارز در تهران چیست. اما برخی دلالان می گویند، عدم تزریق ارزهای جدید، عامل اصلی وتبعیت بازارهای تهران از بازارهای جهان، دلیل سهم افزایش ارزش یورو در ایران به شمار می آید.

منابع خبری می گویند، بانک مرکزی هنوز برای جلوگیری از افت بی سابقه ارزش ریال در برابر یک ارز خارجی، اقدام خاصی نکرده است اما کارشناسان اقتصادی معتقدند کاهش ارزش ریال در برابر یورو، تبعات منفی زیادی برای اقتصاد ایران خواهد داشت. این نخستین بار است که در طول مدت زمان کوتاه ارزش ریال در برابر یک ارز خارجی، حدود ۱۵۰۰ ریال بی ارزش تر می شود. اوایل امسال قیمت یورو در بازارهای تهران حدود ۸۷۰ تومان دادوستد می شد، اما در حالی که تا پایان سال ۱۳۸۲، هنوز ۱۰۰ روز دیگر زمان باقی است، احتمال کاهش مجدد ارزش ریال در برابر یورو، وجود دارد.

در همین حال روند کاهش ارزش ریال در برابر دیگر ارزها نیز ادامه دارد. به گفته منابع خبری؛ ارزش ریال سعودی نیز در برابر ریال ایران در حال افزایش است، ضمن این که ارزش برابری درهم امارات، دلار کانادا، و ین ژاپن نیز نسبت به روزهای گذشته در برابر ریال ایران، در حال تقویت شدن است.

آثار منفی کاهش ارزش ریال

کاهش ارزش برابری ریال در برابر یورو و افزایش شدید میزان واردات طی ۸ ماه امسال حکایت از آن دارد که هزینه تولید و واردات کالا در سال جاری در اقتصاد ایران تا اندازه زیادی افزایش خواهد یافت.میزان واردات کالا به ایران در شرایطی طی ۸ ماه نخست سال جاری با ۲/۱۸ درصد افزایش به سطح

۳/۱۷ میلیارد دلار رسیده است که از ابتدای سال روند کاهش ارزش پول ایران در برابر پول اتحادیه اروپا همچنان ادامه داشته و هر یورو در بازار رسمی ایران معادل ۱۰۱۵ تومان معامله می شود.

به این ترتیب از آن جایی که حجم بالایی از مبادلات تجاری ایران با اتحادیه اروپا با پول واحد این اتحادیه صورت می گیرد با کاهش ارزش ریالی در برابر یورو، هزینه واردات کالا از این کشورها برای ایران افزایش یافته و این معاملات تجاری به سود ایران نیست و باعث تغییر تراز تجاری ایران و اروپا و انتفاع کشورهای اروپایی می شود.

در این شرایط که ارزش ریال در برابر یورو کاهش یافته است، ایران برای واردات کالاهای مورد نیاز خود که به صورت سنتی طبق روال گذشته از این کشورها خریداری می کرده است باید ارز بیشتری بپردازد.

برپایه آمارهای بانک مرکزی فقط در سه ماه اول سال جاری متوسط ارزش هر تن کالای وارداتی به ایران با

۵/۲۶ درصد رشد به۸۷۶ دلار برای هر تن کالا رسیده است. ایران در شرایطی برای خرید کالا از کشورهای اروپایی پول اتحادیه اروپایی (یورو) می پردازد که ۸۱ درصد درآمدهای ارزی و خارجی از محل فروش منابع نفت و گاز حاصل می شود و معاملات نفتی ایران و کشورهای عضو اوپک نیز با دلار آمریکا صورت می گیرد. به بیان ساده تر ایران با دلار نفت صادر می کند اما با یورو از اتحادیه اروپایی کالا وارد می کند. زیان حاصل از کاهش ارزش پول ملی زمانی شفاف می شود که ارزش دلار نیز در برابر یورو در حال کاهش است. ارزش دلار در برابر یورو از ابتدای سال جاری میلادی معادل ۳۳۰ درصد کاهش یافته است. با کاهش نرخ برابری یورو در برابر دلار، در واقع این ارزش ذخایر ارزی دلاری ایران و پول حاصل از صدور نفت است، که در حال کاهش بوده و ادامه این روند موجب تنزل قدرت خرید کالاهای خارجی است.

ادامه این روند در حالی نگران کننده است که کارشناسان پیش بینی می کنند به دلیل تدابیر تجاری آمریکا در جهت ارزان کردن صادرات این کشور به اتحادیه اروپا و گران تر کردن هزینه واردات از اتحادیه اروپا به آمریکا، افزایش ارزش یورو در برابر دلار همچنان ادامه خواهد داشت.

تداوم این وضعیت به طور مستقیم بر اقتصاد کشورهای در حال توسعه و به ویژه اقتصاد ایران که مهم ترین منبع درآمد خارجی آن از محل فروش نفت در ازای دریافت دلار تامین می شود، تاثیر منفی برجای می گذارد.

برپایه آمارهای رسمی ۸۰ درصد از واردات کالا به ایران ویژه کالاهای صنعتی است و خرید گران کالاهای صنعتی و واسطه ای روی هزینه تولید و قیمت تمام شده کالا تاثیر داشته و باعث افزایش قیمت فروش محصولات می شود.

دولت تصمیم دارد با افزایش میزان واردات، از افزایش سطح قیمت ها و نرخ تورم (به دلیل کمبود تولید کالا و محصول) جلوگیری کند، اما عملاً با کاهش ارزش ریال در برابر سایر پول های خارجی قوی به ویژه یورو، این سیاست اقتصادی خنثی شده است. و نه تنها افزایش واردات کالا در مهار رشد نرخ تورم تاثیر گذاشته است، بلکه هزینه واردات و تولید را افزایش داده و تراز پرداخت خارجی را نیز تعدیل می کند.

افزایش نرخ یورو به بازپرداخت اقساط تسهیلات و خطوط اعتباری که با ارز یورو دریافت شده و همچنین میزان رشد واردات غیررسمی (به دلیل ارزان بودن هزینه آن) شدت می گیرد.