روزنامه شرق، پنجشنبه ۲۷ آذر ۱۳۸۲ - ۲۳ شوال ۱۴۲۴ - ۱۸ دسامبر ۲۰۰۳

آزاده اکبری: چند سال است که نیازمندی های مطبوعات مختلف تبدیل به ضمیمه ای پر حجم شده است. ضمیمه ای که در آن همه جور آگهی می شود پیدا کرد. از آپارتمان و سالن عروسی تا استخدام آشپز و مدیر و ... منشی. ادبیات استفاده شده در این آگهی ها در گذشته بیشتر چنین جملاتی بود: «منشی استخدام می شود» یا «منشی مسلط به انگلیسی نیازمندیم.» اما پس از گذشت چند سال این آگهی ها هم به تدریج تغییر کردند؛ «یک منشی خوش بیان و آراسته استخدام می شود» یا «منشی زیر ۲۵ سال نیازمندیم» چنین تغییر رویه ای در استفاده از حروف در نگاه اول چندان مهم به نظر نمی رسد اما اگر آن را در کنار خبرهایی که هر روز در مورد اغفال زنان و دختران از طریق آگهی هایی که چاپ می شود بگذاریم، دیگر نمی توان ساده انگارانه از کنارشان گذشت. در این میان شرکت هایی که نمی خواهند وارد بازی این آگهی ها شوند، صفات خاصی را برای منشی های خود قائل شده اند: «محجبه»، «متأهل» و «با ضامن معتبر». با توجه به این که این خصوصیات قبلاً ویژگی های یک منشی برای استخدام در شرکت های دولتی بودند، در تماس با صاحبان این آگهی ها، آنها شرکت خود را خصوصی معرفی کردند و علت درج چنین صفاتی در آگهی هایشان را «حفظ فضای شرکت» عنوان کردند.

- ناظرانی که نیستند

در کشورهایی مانند چین، فرانسه، آمریکا و ... قوانین خاصی برای نحوه آگهی دادن و نوع کلمات استفاده شده در آگهی و حتی دستور زبان آگهی وضع شده است. این در حالی است که در مجلات اروپایی و آمریکایی انواع و اقسام آگهی ها را می توان مشاهده کرد و به علت آزادی برقراری روابط جنسی، آگهی های مربوط به زنان هم به چشم می خورند. اما جالب اینجاست که حتی برای درج چنین آگهی هایی هم باید موارد خاصی را رعایت کرد. در ایران، ضوابط خاصی برای آگهی های چاپ شده در ضمیمه نیازمندی ها موجود نیست. در تماس با دفتر مرکزی سازمان آگهی های یک روزنامه پرفروش، یکی از کارمندان مسئول در این زمینه که اصلاً حاضر به فاش کردن نام و سمتش نیست گفت: «ما آگهی های مربوط به منشی ها را که فقط آدرس داشته باشد اصلاً چاپ نمی کنیم.» وی در پاسخ به این سئوال که آیا کنترلی بر روی آگهی ها وجود دارد گفت که از راه های مختلفی صلاحیت صاحبان آگهی را احراز می کنند اما حاضر نشد در مورد این راه ها توضیح بیشتری بدهد. آیا این راه ها تلفن زدن به تک تک این شرکت ها هستند؟ آیا برای هر یک از افراد آگهی دهنده از نیروی انتظامی استعلام می شود؟ به نظر می رسد که سازمان های آگهی هیچ کدام از این دو راه را انتخاب نکرده اند.در خبری که سه شنبه ۱۸ آذرماه در همین روزنامه چاپ شد زنی پس از ۸ ماه توانست کسانی را که او را از طریق آگهی فریب داده بودند، دستگیر کند. وی که برای فروش خودروی پژو ۲۰۶ خود در روزنامه آگهی داده بود پس از تماس مشتری ها و ملاقات آنها، خودرو را برای امتحان کردن در اختیار آنها قرار داد و مشتری ها با اتومبیل او متواری شدند. انتشار چنین خبرهایی تنها یک پیام به همراه خود دارد:  ضمیمه آگهی ها تبدیل به بستری جرم زا برای سودجویان شده است.در ادامه همین خبر سرهنگ حسین خوئینی، معاون کشف جرایم مالی پلیس آگاهی تهران و سرهنگ رحیمی تأکید کردند که به آگهی های بی نام و نشان توجهی نکنید. بسیاری از آگهی دهندگان در روزنامه ها با شماره تلفن های دیگران یا تلفن های اجاره ای دست به سرقت و کلاهبرداری های کلان زده و بعد از مدتی هیچ ردی برای تعقیب از خود باقی نمی گذارند.

آیا همین هشدارها و خبرها نباید زمینه ساز کنترل شدیدتر بر آگهی ها شود؟

دکتر سالارزاده، جامعه شناس در مورد علت پدیدایی چنین جرم هایی می گوید: «جرم های این چنینی زائیده مستقیم نظام سرمایه داری هستند. چون تنها در نظام سرمایه داری افراد به فکر سود بیشتر هستند. این سود فقط شامل سود مالی نمی شود بلکه وارد حوزه اخلاق هم می گردد. مخصوصاً در جامعه ما که در حالت گذار قرار دارد، یعنی نه پایبند به سرمایه داری قانونمند است و نه از حالت سرمایه داری سنتی بیرون آمده. چنین وضعیتی خود به خود ناهنجاری های اجتماعی به وجود می آورد.»وی در پاسخ به این که نحوه پیشگیری از این جرایم چیست افزود: «ما باید بر آگهی ها کنترل داشته باشیم. روزنامه یک تشکل اجتماعی است و از خود روزنامه باید بر موارد چاپ شدن در آن نظارت شود. نباید طوری باشد که هرکس به صورت خودسر هر آگهی که دوست داشت بدهد.»دکتر سالارزاده علت وقوع چنین جرایم پیچیده ای را در ابتدا سیستم غلط اجتماعی و بعداً قانونمند نبودن درج آگهی در روزنامه ها ذکر می کند. به اعتقاد وی زمانی که بستر برای جرم فراهم شود، روی آوردن به جرم چندان عجیب نیست.

- بررسی چند نمونه

۱. در تماس با یک آگهی که نیازمند «خانمی جوان» برای نگهداری از «مردی میانسال» هستند، به موارد جالبی بر می خوریم. کسی که گوشی تلفن را بر می دارد، حقوق ماهانه خانم را ۱۲۰ هزار تومان عنوان می کند و پرستار باید در خانه شخصی مرد که تقریباً ۴۰ سال دارد زندگی کند. وقتی آدرس خانه را برای مراجعه و انجام «مصاحبه حضوری» می پرسم، مردی که پشت خط است می گوید: «قبل از این که بیایی، به من زنگ بزن، با هم یک قراری جلوی شهرداری منطقه یک میدان تجریش می گذاریم.» من می آیم دنبالت. وقتی علت را جویا می شوم می گوید: «آنجا کوچه و پس کوچه است. نمی توانی پیدا کنی. پس حتماً به من زنگ بزن.» آیا کسانی که چنین آگهی ای را قبول کرده اند واقعاً  با این آقا تماس گرفته بودند؟ اگر کسی از بستگان آنها به این شکل اسرارآمیز و با این شرایط عجیب قرار بود استخدام شود، فکر می کردند که همه چیز طبیعی و شرایط این آگهی کاملاً نرمال است؟

۲. در آگهی دیگری خانمی «متأهل» و «سن بالا» با «روابط عمومی قوی» خواسته بودند. در تماس با آنها شرایط کار چنین اعلام شد: این خانم از ساعت یک ربع به هفت صبح تا سه بعدازظهر در تاکسی سرویس تلفن جواب می دهند. اینجا همه مرد هستند. حقوقش هم ماهیانه ۵۰ هزار تومان.و نکته مهم دیگر این که، تاکسی سرویس در یکی از جنوبی ترین مناطق تهران قرار دارد. چنین آگهی های در مورد پیک های موتوری هم صادق است. واقعاً چه نیازی هست در محیطی که همه مرد، راننده و موتورسوار هستند، زن ها تلفن جواب بدهند؟

۳. این آگهی «زنی جوان»، «آراسته»، «خوش بیان» و «مسلط به کامپیوتر» نیاز دارد. همه این صفات را چه کسی باید دارا باشد؟ یک منشی در منطقه کهریزک شهر ری آن هم در یک تعمیرگاه اتومبیل. کسی که گوشی را برمی دارد نسبتاً هول است، وقتی می پرسم آیا در آنجا زن دیگری هم هست، می گوید: «نه خانم اینجا همه مرد هستند. اینجا تعمیرگاه است.» در یک تعمیرگاه ماشین تسلط به کامپیوتر به چه دردی می خورد؟ «نمی دانم خانم... برای همین چیز دیگه... برای منشی که باید کامپیوتر داشته باشد...» بهانه ها بسیار کودکانه به نظر می رسند. مردی که پشت خط است با پررویی می پرسد: «حالا شما خوش بیان و آراسته هستید؟» می گویم بله و فکر می کنم تمام زنانی که حالا اسیر باندهای قاچاق شده اند و یا در کنار خیابان ها می ایستند، روزی شاید خوش بیان و آراسته بوده اند.