روزنامه شرق، پنجشنبه ۲۷ آذر ۱۳۸۲ - ۲۳ شوال ۱۴۲۴ - ۱۸ دسامبر ۲۰۰۳

مریم زهدی:«تا گفتم ایدز دارم، راننده زد روی ترمز و پیاده ام کرد، اما جای دیگر راننده دیگر فکر کرد شوخی می کنم… نیم ساعتی برایش حرف زدم و توضیح دادم، اما پذیرفت و هیچ مشکلی هم با این موضوع نداشت.»

در سال ۱۹۷۱ که امیررضا، مهندس کامپیوتر با بیماری تالاسمی ماژور در ایران متولد شد، هنوز کسی در این کشور «بمب ساعتی» (HIV) اچ آی وی را خوب نمی شناخت و شاید هم جدی نمی گرفت.

در هر حال در سال ۱۹۹۷ برای اولین بار آزمایش اچ آی وی برای بیماران تالاسمی در ایران الزامی اعلام شد و امیررضا که در درمانگاه یکی از مناطق مرفه تهران تحت درمان بود، بارها برای انجام این آزمایش مراجعه کرد.

امیررضا در گفت وگوی خود با شبکه خبری بی بی سی می گوید: بارها برای انجام این آزمایش مراجعه کردم اما هرگز جواب آزمایش های خود را دریافت نکردم تا پس از دو سال با وضع جسمانی وخیم در یکی از بیمارستان های تهران بستری شدم.

- اراده سیاسی می خواهد

کوفی عنان، دبیر کل سازمان ملل متحد در مورد بیماری ایدز متاسف و مایوس می گوید: برای مبارزه با ایدز اراده سیاسی وجود ندارد و همین موضوع مرا عصبانی، ناراحت و مأیوس می کند. دبیر کل سازمان ملل معتقد است دولت ها باید ایدز را یک مشکل امنیتی جدی تلقی کنند و همان توجهی را که نسبت به تروریسم و سلاح های کشتار جمعی دارند در مورد آن هم به کار گیرند.

کوفی عنان اقرار می کند: رهبران سیاسی جهانی از جمله خود من در نبرد با بیماری ایدز در حال شکست هستیم.

مرگ سالانه ۳ میلیون نفر در اثر ابتلا به بیماری ایدز یک تراژدیست و ما در جهانی زندگی می کنیم که خواسته یا ناخواسته در برابر این هیولا به زانو در می آید، مگر انقلابی بزرگ، تحولی را در شیوه برخورد با این طاعون ایجاد کند و امروز و فردایمان را نجات بدهد.

- ایران، ایدز، موج دوم آلودگی ها

بنابر گزارش ها و آمار موجود، ایدز در ایران بیشتر میان معتادان تزریقی شایع است اما کارشناسان هشدار می دهند که آمار انتقال ویروس این بیماری از راه مقاربت جنسی از مادر آلوده به جنین رو به افزایش است.

از سوی دیگر نیز. به استناد بررسی موارد تازه آلودگی به ایدز در ایران، موج دومی در حال شکل گیری است؛ کارشناسان معتقدند زنان معتاد تزریقی با آگاهی از خطر سرایت این بیماری، آن را عمداً منتقل می کنند.

به گفته دکتر مینو محرز، متخصص بیماری های عفونی و صاحبنظر در زمینه این بیماری ویژه، اولین موارد آلودگی به ویروس اچ آی وی در ایران، مانند بسیاری دیگر از کشورهای آسیا، میان افرادی مشاهده شد که فرآورده های خونی آلوده از قاره اروپا دریافت کرده بودند. اما امروزه تمام فرآورده های خونی دقیقاً تحت آزمایش قرار می گیرند بنابراین انتقال ایدز از طریق خون دیگر ریشه کن شده است.

طبق آماری که دکتر محرز به آن استناد می کند، ۶۵ درصد آلودگی های ثبت و شناسایی نشده معتادان تزریقی هستند. وی زندان ها را از جمله منابع اصلی انتشار این ویروس می داند.

- آمار رسمی و غیر رسمی

وقتی به آمار استناد می کنیم باید بدانیم که آمار موجود دو طبقه اند، طبقه اول آمار رسمی و همان که براساس افراد شناسایی شده ثبت و اعلام می شود، طبقه دوم، آمار تخمینی است که براساس شواهد و دلایل موجود اعلام می شود. تعداد بیماران ثبت شده در کشور ما هم اکنون بیش از ۵ هزار نفر است در حالی که آمار تخمینی و غیر رسمی این رقم را بیش از ۲۰ هزار نفر اعلام می کند.

از آنجایی که هر روز ۱۴ هزار نفر به جمع بیماران مبتلا به ایدز در سطح جهان اضافه می شوند؛ بیم آن می رود که با روند موجود و سهل انگاری های رهبران سیاسی و اجتماعی، اچ آی وی آسیا را هم تسخیر کند.

با اینکه اپیدمی اچ آی وی در آسیا با سرعت کمتری روبه گسترش است، هم اکنون ۱۵ درصد موارد آلودگی جهان در این منطقه دیده می شود. هند با ۹/۳ میلیون نفر بیمار مبتلا، بیشترین موارد آلودگی را در آسیا دارد. البته این آمار به استثنای منطقه آفریقای جنوبی از هر کشور دیگری در دنیا بیشتر است. اگر میزان آلودگی را نسبت به جمعیت در نظر بگیریم، تایلند و کامبوج هم جزو پیش گروه ها هستند. میزان آلودگی در آفریقای شمالی و خاورمیانه هم در حال رشد است اما چشمگیر نیست. با این وجود سازمان ملل متحد در این باره هشدار می دهد که انکار واقعیت ایدز از سوی رهبران سیاسی و اجتماعی کشورهای این منطقه، محیط را برای گسترش اپیدمی ایدز مساعد کرده است. ایدز بیش از هرجا در سومالی و سودان شایع است اما ایران و لیبی هم شاهد رشد آن هستند. مقامات رسمی و دست اندرکاران، ایدز را در ایران به «بمب ساعتی» تعبیر می کنند و معتقدند افزایش شمار معتادان، گسترش این بیماری را درپی دارد.

تا به حال حدود ۷۰۰ نفر به دلیل ابتلا به این بیماری در ایران جان سپرده اند. برخی از کارشناسان پا را فراتر گذارده و آمار مبتلایان موجود را ۴۰ هزار نفر اعلام می کنند.

- این ترس ندارد… آن یکی ترس دارد

اگر اندکی تلاش کنیم و دور از تاثیرات اجتماعی با آگاهی لازم و شناخت کامل به بیماری ایدز و وضعیت کنونی جامعه امروز ایران بنگریم، به سادگی این حقیقت دستگیرمان می شود که مواجهه با افراد مبتلا، صحبت کردن با آنها یا دست دادن و روبوسی کردن، هیچ مشکلی برایمان ایجاد نمی کند، آنچه باید به خاطرش ترس و واهمه داشت هم کلام شدن با بیماران مبتلا به این ویروس نیست، گسترش بی رویه این ویروس از راههایی است که تحت کنترل خود ماست اما بی توجهیم. روانپزشکان معتقدند ترس بیش از حد مردم ایران از بیماری ایدز به دلیل عدم شناخت آنهاست، مثلاً در متن جامعه مردم از استفاده از سرویس های بهداشت عمومی، مصرف غذا در اماکن عمومی و دست دادن و روبوسی کردن به شدت می ترسند، در صورتیکه ویروس ایدز توسط هیچکدام از راه های مذکور منتقل نمی شود. راه های جدی انتقال این بیماری، امروز همانهاست که مردم ما غالباً از سخن گفتن در مورد آنها شرم دارند و بدین ترتیب راه را بر جریان آگاه سازی خود و دیگران می بندند. اطلاعات موجود و نظریه دست اندرکاران حاکی از آن است که غالباً، افراد وقتی طرف صحبت پرسنل درمانی و مشاوران قرار می گیرند و اطلاعات لازم را کسب می کنند، برخوردشان کاملاً با این بیماری و مبتلایان به آن تغییر می کند.

- کلید در اتاق وحشت

دکتر میترا معتمدی، رئیس بخش ایدز و هپاتیت وزارت بهداشت و درمان معتقد است: کلید اصلی مبارزه با گسترش بیماری ایدز در ایران مبارزه با شیوه استفاده از مواد مخدر است. فریبا سلطانی، کارشناس اعتیاد برنامه کنترل مواد مخدر سازمان ملل در تهران می گوید: بعد از رو به کاهش گذاشتن منابع تریاک و افزایش قیمت آن در دنیا، معتادان به تریاک که این ماده مخدر را دود می کردند به هروئین و سایر مواد مخدر ارزان تر و در دسترس تر روی آورده اند. وی می گوید: اعتیاد در ایران یک حکایت قدیمی است که پیشتر، بیشتر گریبانگیر سالمندان بود اما امروزه به نسل جوان ما هم سرایت کرده است و با توجه به اینکه جمعیت کشور ما را بیشتر جوانان تشکیل می دهند یعنی ۷۰ درصد آنها زیر ۳۰ سال سن دارند این فاجعه ای، تکان دهنده است. اعتیاد به سرعت در حال گسترش است و مسئولان و مقامات باید به خطر این تهدید بسیار جدی و خانمان برانداز توجه کنند. رئیس برنامه ضد اعتیاد سازمان مبارزه با مواد مخدر در ماه اکتبر طی گزارشی اعلام کرد که استفاده از مواد مخدر در ایران هر سال ۸ درصد افزایش می یابد. به این ترتیب اگر راه چاره ای اندیشیده نشود، ایران ۲۰ سال آینده می تواند ۹ میلیون معتاد- یعنی چیزی حدود یک هفتم کل جمعیتش- داشته باشد.

- اولین مرکز خدماتی ایدز در ایران

اولین مرکز ارائه خدمات و مشاوره به بیماران مبتلا به ایدز در ایران را دکتر آرش علایی به همراه برادرش در کرمانشاه بنا گذاشت. سازمان بهداشت جهانی دکتر را به خاطر تحقیقات و فعالیت هایش در زمینه ایدز خوب می شناسد و برای وی به خاطر کمک های شایان توجهش در طرح مسائل و مشکلات مربوط به این بیماری، اعتبار زیادی قائل است.

علایی به ارتباط جنسی خارج از چارچوب های مطمئنه به عنوان یکی از عوامل مهم و تشدید کننده این بیماری در ایران اشاره می کند و معتقد است که سرایت این بیماری از راه ارتباط جنسی در آینده رو به افزایش خواهد گذاشت.

مدت زمان زیادی نیست که مسئولان و مقامات ذیربط ایرانی، روشن و باز صحبت کردن در مورد این بیماری را آغاز کرده اند. با این حال و به گفته علایی بسیاری از دکترها در ایران هنوز در پذیرفتن و مداوای بیماران مبتلا به اچ آی وی، احساس راحتی نمی کنند و برخی از آنها حتی المقدور از پذیرفتن این بیماران سرباز می زنند. دکتر علایی می گوید: در موردی با بیماری مواجه شدیم که از ناحیه بازو دچار شکستگی شده بود و به عمل جراحی نیاز داشت. تمام مقدمات آماده شد، او را به اتاق عمل منتقل کردند اما انجام عمل جراحی تنها به این دلیل که او به این بیماری عفونی مبتلا بود، منتفی شد. دکتر علایی و کارکنان مرکز درمان و مشاوره او، از بیماران نام و نشان و آدرس و دلیل ابتلایشان به بیماری ایدز را نمی پرسند چون به گفته دکتر، هدف اصلی این مرکز کمک به بیماران است نه تجسس. با توجه به روند رو به رشد ابتلا به این بیماری، دست اندرکاران تلاش می کنند زمینه را برای مواجهه، مشاوره و ارائه خدمات بهداشتی، درمانی، روانی و پزشکی به این بیماران مساعد کنند. یک مقام رسمی وزارت بهداشت می گوید: در هر سه ماه ۴۰ نفر اچ آی وی مثبت تشخیص داده می شوند. دکتر علایی معتقد است: اگر برنامه یک مبارزه و برخورد جدی ریخته نشود، ایدز به فاجعه ای بزرگ برای ایران تبدیل خواهد شد و تمام شواهد، گواه این مدعاست. می توان به آگاهی عمومی به خصوص جوانان از یک سو و شیوه مواجهه و مقابله با مبتلایان از سوی دیگر توجه نکرد و سهل انگارانه از این مقوله مهم هم گذشت، اما پیامدها و گرفتاری های جدی آن گذاشتنی و گذشتنی نیست. با وضع موجود حالا دیگر می توان کاملاً مطمئن بود که در صورت سهل انگاری و روگرداندن از این «بمب ساعتی» و ویرانی های ناشی از آن، آینده مردم ایران آنجا که به این بیماری مربوط می شود توسط زیان های غیر قابل جبران اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی این طاعون قرن به خوابی هولناک با تعبیری هولناک تر تبدیل خواهد شد.

- فرهنگ سازی

وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران با هدف راهگشایی و فرهنگ سازی اخیراً اعلام کرده است که اطلاعات لازم در مورد سرایت بیماری ایدز از طریق ارتباط جنسی در کتاب های دانش آموزان گنجانده خواهد شد.

- ختم کلام

اخیراً راه حلی برای مقابله با ایدز مورد بررسی قرار گرفت که بلااثر بود. این راه حل که تا مدتی هم دل برخی را خوش کرده بود واکسن ایدز بود. تعدادی انسان های فداکار و از خود گذشته هم داوطلبانه مورد آزمایش قرار گرفتند اما تمام تلاش ها تا همین لحظه بی نتیجه بوده است. جهان امروز حدود ۲۰ سال است که با این بیماری تلخ و هولناک دست و پنجه نرم می کند. طی این مدت ۶۳ میلیون نفر به ویروس ایدز آلوده شد و ۲۳ میلیون نفر آنها مرده اند. سالانه ۵میلیون نفر در سراسر دنیا به این بیماری دچار می شوند. ۳میلیون نفر هم از این بیماری می میرند. بیش از نیمی از موارد جدید ۱۵ تا ۲۵ سال دارند؛ ۹۰ درصد آنها هم به تعبیری «جهان سومی» هستند.