حمام شیخ بهایی، که در اصفهان واقع شده، یکی از مشهورترین گرمابه‌های تاریخی ایران است که به دلیل معماری خاص و سیستم گرمایشی شگفت‌انگیزش شهرت دارد. این حمام که در دوران صفویه ساخته شده، به دستور شاه عباس اول و توسط شیخ بهایی، دانشمند و معمار نامدار آن دوره طراحی و بنا شده است.

معماری حمام:

حمام شیخ بهایی از دو بخش مردانه و زنانه مجزا تشکیل شده بود و از نظر معماری، نمونه‌ای از هنر و خلاقیت ایرانیان در دوران صفویه به شمار می‌رود.

• سقف گنبدی: حمام دارای سقف‌های گنبدی زیبایی است که با آجرکاری‌های هنرمندانه تزئین شده‌اند.
• کاشی‌کاری: در تزیینات داخلی و خارجی بنا از کاشی‌های رنگارنگ و نفیس استفاده شده است.
• بخش‌های مختلف: حمام شامل بخش‌های مختلفی از جمله سربینه، گرمابه، میان‌در، رخت‌کن، سکوهایی برای نشستن، گنج‌ها، حوضچه، خزینه و استخر بود.
  

راز گرمایش حمام:

اما مشهورترین ویژگی حمام شیخ بهایی، سیستم گرمایشی آن است. گفته می‌شود که این حمام با استفاده از تنها یک شمع گرم می‌شده است.

راز این موضوع تا به امروز به طور کامل مشخص نشده و نظرات مختلفی در این باره وجود دارد:

• شبکه لوله‌های سفالی: برخی معتقدند که در زیر حمام، شبکه‌ای از لوله‌های سفالی وجود داشته که آب را از منبعی گرم، مانند عصارخانه، به حمام منتقل می‌کرده است. این لوله‌ها به گونه‌ای طراحی شده بودند که با یک شمع کوچک، گرمای کافی برای گرم کردن آب حمام تامین می‌شده است.
• استفاده از روغن: برخی دیگر بر این باورند که از روغن حاصل از دانه‌های روغنی در عصارخانه مجاور حمام، به عنوان سوخت استفاده می‌شده است. این روغن در مخازنی ذخیره می‌شده و به تدریج به حمام منتقل و با مشعل کوچکی گرم می‌شده است. گرمای حاصل از سوزاندن روغن، آب حمام را گرم می‌کرده است.
• استفاده از طلا: نظریه دیگری که در مورد راز گرمایش حمام شیخ بهایی مطرح شده، استفاده از طلا در ساخت حمام است. در این نظریه گفته می‌شود که از طلا به عنوان روکش دیوارها و سقف حمام استفاده شده است. طلا رسانای بسیار خوبی برای گرما است و می‌توانسته گرمای حاصل از شمع را به طور یکنواخت در حمام پخش کند.

نابودی راز حمام:

با وجود نظرات مختلف، هیچ مدرک قطعی برای اثبات هیچ یک از این نظریه‌ها وجود ندارد. راز گرم شدن حمام شیخ بهایی با یک شمع، همچنان یکی از معماهای تاریخ معماری ایران باقی مانده است.

لازم به ذکر است که متاسفانه در حال حاضر حمام شیخ بهایی به ویرانه‌ای متروکه تبدیل شده است.