روزنامه همشهری، چهارشنبه 7 شهریور ,1375 28 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1054

گاهی نزدیکی روابط عاطفی بین افراد منجر به دخالت مستقیم و یا غیرمستقیم به حریم زندگی خصوصی می شود در این مورد افراد به قصد خیرخواهی مترصد یافتن مشکلات و نقاط ضعف اطرافیان خویش  

تمایل به کشف و کسب اطلاعات تازه از جمله تمایلات بسیاری از ما در زندگی فردی و اجتماعی است. کودکی که دوست دارد بداند یک آدم چگونه داخل رادیو شده و یا پدری که به مطالعه موثرترین روش تربیتی درباره فرزند نوجوانش می پردازد, تا از نیازها و آشفتگی های او با خبر شود و با پژوهشگری که در جستجوی تازه های علمی است.
همه ما با وجود سوالهای متعدد در زندگی به کسب تجربه و افزایش معلومات می پردازیم مثلا وقتی علت موفقیت شغلی دوستمان را جویا می شویم, بازار فروش چه کالایی پررونق است, از اوضاع اقتصادی و سیاسی جهان کسب خبر می کنیم و. . .
اما, گاه در کسب خبر, آنچنان وارد اسرار زندگی دیگران می شویم و آنقدر سعی در پی بردن به رموزکارمردم می کنیم که آنها را می آزاریم و در واقع تلاش می کنیم که بدون اجازه وارد زندگی خصوصی مردم شویم.

فضولها چه ویژگیهایی دارندآرش جم دانشجوی کامپیوتر 26 ساله: یکی از دوستانم عادت کرده از هر حرکت و رفتار و فکر دیگران سردربیاورد و به قول خودش ته و تو قضیه را بفهمد با اینکه دل خوشی از این کار ندارم اما ناراحت نمی شوم چون بطور مستقیم نمی پرسد, اول خودش شروع به صحبت می کند و سعی در جلب اعتماد می کند بعد طوری از زیر زبان حرف می کشد که خودم متوجه نمی شوم که حرف زدم این دوست من با پنبه سرمی برد.
دکتر نوربالا روانپزشک در مورد خصوصیات و نحوه برخورد افرادی اینگونه می گوید: عده ای از افراددرباره هر پدیده جدیدی روحیه فزون طلبی دارند اماعجالتا در فرهنگ ما به این معنا می شود که از کار هرکسی می خواهد سردربیاورد بدون اینکه دقت بکنند که آیا اینها برایشان کاربری دارد یا ندارد, که ما می گوییم فضول و غالبا اینگونه افراد برخوردشان می تواند روابط دوستی بین خود و دوستانشان را بهم بزند یک عده افراد هستند که با انگیزه خاص این کار را می کنند البته کسی که ماهیتا فضول است همه چیز را در همه سطح می خواهد اما افرادی که به قصد کمک کنجکاوی می کنند, سئوالهایشان جهت دارد و روی هدف خاصی متمرکز است.
آیا تا به حال در زندگی خصوصی کسی تجسس کرده اید احسان محمدی دانشجو زیست شناسی: تجسس نه ولی کنجکاوی کرده ام. چطور کنجکاوی کرده اید.
در خیلی از موارد مثلا همان چند روز گذشته می خواستم سر از کار یکی از همکلاسی هایم دربیاورم. آیا دوستتان تمایلی به این رفتار شما نشان می داد. او برای من از زندگی اش هرچه بوده و هست تعریف کرده او به من گفته هیچکس جز تو از جریان زندگی من با خبر نیست. چطور شد که برای شما گفت.
خب من خودم تمایل نشان دادم شاید بتوانم شریک غم او باشم و به خاطر همین بود که او گفت وقتی شیرخوار بوده از شیرخوارگاه. . . گرفته شده و تحت حمایت یک خانواده خیر است.
دکتر نوربالا: کسی که بخواهد بیش از حد در زندگی سایرین تجسس کند ما بعنوان فضولی از آن یادمی کنیم و قطعا بار ضدارزشی در مفهوم مذهبی دارد که ولا تجسسوا و لایغتب یعنی در امور دیگران تجسس نکنید و بعد غیبت نکنید و هر دو را در یک راستا یعنی ضدارزش و منفی معرفی کرده است.

آشنایی و روابط دوستی (عاطفی )یکی از همکاران می گفت: شنیدم با جناقم طلاهای همسرش را فروخته, وام هم گرفته او که نیاز مبرمی در زندگی اش ندارد نمی دانم چرا پول لازم داشت خیلی دلم می خواهد بدانم در چه فکری است. البته تا حدی هم نگران او هستم که نکند پولش را دست آدمهای شیاد و شرکتهای قلابی دهد و وارد کارهایی شود که سرش کلاه بگذارند.
گاهی قرابت و رابطه عاطفی میان افرادمنجر به دخالت مستقیم و یا غیرمستقیم به حریم زندگی خصوصی آنان می شود افراد که به قصد خیرخواهی و وجودرابطه خویشاوندی مترصد یافتن مشکلات و نقاط ضعف اطرافیان خویش هستند و به هر ترتیبی که برای آنها ممکن باشد در حق سایرین ریش سفیدی کرده و در صدد رفع مشکل برمی آیند. دکتر نوربالا در تحلیل چنین موقعیتی می گوید: جایی پیش می آید که چنین دخالتهایی از نظر روحی وروانشناختی با فرد مخاطب ناسازگار است.
مثل فرد نوجوانی که دوران بلوغ را طی می کند از هرگونه احساس تحت نظر بودن ناراحت می شود. همینطور اشخاصی که اطرافیان خود را زیر ذره بین می گذارند تا در اثر اشتباه دست به کاری نزنند تا موجب زحمت خود را فراهم کنند در این شرایط فرد احساس می کند فعالیتهایی در جهت کسب اطلاعات و دانش زیادتر به استقلال فرد دیگر و یا هویت شخصی او لطمه وارد می کند بایداز جستجو اجتناب ورزد.
چندبار به خودم گفتم این زن و شوهر را با هم آشتی بده مثلا فامیل هستی, بالاخره تصمیم گرفتم با گل و شیرینی برای حل اختلاف به منزل پسر عمه ام بروم. صادق ترکا شوند در ادامه می گوید; رفتم سر اصل قضیه وقتی صحبت هایم تمام شد دیدم پسر عمه و خانم او هر دو تعجب کردند, مجید آقا پسر عمه ام گفت سه شنبه که شما اینجا بودید و من و همسرم با هم صحبت نمی کردیم به خاطر این بود که خانم دندانهای جلویی را کشیده بود و قرار گذاشتیم که من با او صحبت کنم اما او جواب من را ندهد به همین دلیل بود که من هم برای راحتی خانم با او حرف نمی زدم ! کسب خبر; استفاده از تجارب کوروش رجبی: رئیس قسمت از من امضا گرفت و نامه محرمانه را به من داد همکارم از من سوال کرد چی نوشته گفتم چیز مهمی نیست که به درد بخورد گفت ترفیع گرفتی می ترسی به ما هم یاد بدهی قیافه من را که دید گفت نکند تخلف داشتی و دادگاهی شدی در کارت چه اشتباهی کردی! من سکوت کرده بودم ادامه داد شاید هم وام بلاعوض جور شده و ما را نامحرم می دانی.
دکتر یاراحمدی, روانشناس: افراد با بکارگیری روشهای سازگاری با مشکلات خود کنار می آیند در هر موقعیت جدید, تجربیات فرد به کمک او می آیند و از این طریق راههای کسب موفقیت را می یابند از طرفی دیگر با ایجاد صمیمیت بیشتر با طرف مقابل رابطه ایجاد می کنند و حس همدردی و همنوایی ایجاد می کنند. اما گاه راه افراط را در پی می گیرند و تصور می کنند با سردرآوردن از هر کاری می توانند سریعتر موفق شوند و این در حالی است که مرتکب عمل غیراخلاقی می شوند.
ساعت 7 صبح صدای زنگ در به صدا درآمد وقتی در را باز کردم نمی توانستم باور کنم همسایه واحد روبرویی به بهانه سطل زباله آمده از زیر زبان من حرف بکشد, خانم مهدیزاد در ادامه گفت: زن همسایه از من پرسید دیشب دیدم جعبه کیک و شیرینی روی زباله ها بود بعدازظهر هم میهمان داشتید و برو و بیا بود حدس زدم باید خبرهایی باشد, خب داماد چکاره است, فامیل یا غریبه, پولدار هست , پدرش چکاره است, کجایی اند.
دکتر نوربالا درباره بعددیگری از کسب خبر می گوید: جمع آوری اطلاعات ابعاد وسیعی را شامل می شود مثلا در مورد ازدواج که درباره خواستگار تحقیق می کنند و نسبت به حال و گذشته و زندگی شخصی و اجتماعی او کنکاش می کنند که این نکته از طرف مقابل نیز پذیرفته و توجیه شده و دیگری می پذیرد از اقوام آنهااطلاعاتی (فضول مابانه )درباره خواستگارش جمع آوری کند اما اجتماع هیچگاه از این اطلاعات جمع آوری شده تصورضدارزشی ندارد. پس می بینیم که در مواردی از این دست تجسس در احوال فردی مثل خواستگار که یک غریبه است بی جا شمرده نمی شود و اصلا به آن فضولی گفته نمی شود.

گذران وقت در مطب پزشک از بغل دستی می شنویم که ثبت نام مدارس نمونه مردمی شروع شده دراین طرف شهر سوار تاکسی هستیم که باخبر می شویم ساعاتی قبل در سوی دیگر شهر جواهرفروشی به سرقت رفته و یا مشغول خرید هستیم که باخبر می شویم شبکه بزرگ مواد مخدر را در جنوب کشور توقیف کرده اند.
مریم فرشیان دانشجوی روانشناسی: بسیاری از افراد برای گذران وقت به دنبال کسب تازه ترین خبرها هستند از یک اتفاق کوچک گرفته تا حوادث بزرگ چه بسا چنین افرادی درهرجا که باشند پذیرای شنیدن هر ماجرای واقعی و غیرواقعی می باشند.
ساعت 3 بعدازظهر تقاطع خیابان جیحون آشنا تصادفی رخ داده هرچند این قسمت یکی از خیابانهای خلوت شهر است اما در چنین ساعتی از روز حدود سی چهل نفر دور ماشین حلقه زده اند.
از آقای دکتر شاهین معتمددرباره کنجکاوی و فضولی جویا می شویم, او می گوید: تصور بکنید یکی انرژی صرف می کند و اخبار و اطلاعات جدیدی در مورد پیشرفتهای علمی و فنی کسب می کند اما در نقطه مقابل کسی را داریم که انرژی و وجود خود را صرف سردرآوردن از روابط خصوصی و اسرار مگوی دیگران می کند و قاعدتا از این کار لذت هم می برد اما آخرسر نه تنها فایده ای نبرده بلکه به عنوان یک مجرم اخلاقی از سوی دوستان و آشنایان و هرکسی که او را می شناسد, طردمی شود.

تجسس در احوال نوجوانان می ترسم بالاخره سوالهای مکررم از پسرم باعث بی اعتمادی اونسبت به من شود. همیشه ازاو درباره دوستانش , رفت وآمدهایش, گفتگوهای تلفنی ,گردش و تفریح, خوردن نخوردن , خوابیدن و بیدار شدن, ساعت مطالعه, تخیلات و تفکراتش می پرسم نمی دانم آیا من به چشم پسرم آدم فضولی به حساب می آیم.
یادم نمی آید چند باربه خاطر سوالهای والدین یاافراد خانواده ام به آنها لقب فضول داده ام, و اغلب دچار بدبینی, نگرانی و بی اعتمادی به همه کس شده ام. ساناز عبدی در دنباله حرفهایش می گوید در طی سالهای نوجوانی تاحالا که نوزده ساله هستم فکر می کنم هرکس از من سوالی می پرسد قصد دخالت در کارهایم را داردیا می خواهد از درون من سردربیاورد به خاطر همین حاضر نیستم با کسی صحبت کنم که دائم از من سوال می کند چند نفرید. چطور کنکور قبول شدی, یا دوست داری چکاره شوی
دکتر شاهین معتمد می گوید:
این توصیه همیشگی ما به والدینی است که برای مشکلات رفتاری فرزندان نوجوانشان به روانشناس مراجعه می کنند. والدین باید متوجه باشند که فضولی در احوال نوجوانان تاچه حد می تواند روابط بین آنها را مختل کند. والدینی که دائمافرزندان خود را با پرسشهای متفاوت بمباران می کنند, قبل از هرچیز آنها را وادار به دروغگویی می کنند. زیرا درسنین نوجوانی, داشتن زندگی خصوصی و حریمی که هیچکس را به آن راهی نیست خواسته هر نوجوانی است و اگروالدین سعی کنند به هر طریق ممکن به این دنیا وارد شوند, هرچه بیشتر با در بسته برخورد می کنند. 
جان کلام انسانها به یکدیگر نیاز دارندو با یکدیگر ارتباط برقرارمی کنند آیا می توان مرزی برای این روابط میان فردی قائل شد آیا شما نیز پا از مرزخویش در این روابط فراترگذاشته و آنگاه برای توجیه (فضولی) در اعمال و رفتار خودواژه کنجکاوی را روی آن گذاشته اید. حال که این دومقوله از یکدیگر متمایزاند! شما کدامیک را می پسندید. راستی با این تعاریفی که در گزارش خواندید شما در کدام دسته از افراد جای می گیرید.
گردآوری و تنظیم: زهرا شمس