۱۲ شهریور سالروز درگذشت پروفسور سید محمود حسابی، عالم برجسته و مؤسس علوم مدرن در ایران است که با تلاش‌های علمی و اجرایی خود، تأثیری ماندگار بر تاریخ علمی کشور گذاشته است.

زندگی و تحصیلات

محمود حسابی در سال ۱۲۸۱ هجری شمسی در خانواده‌ای تفرشی و اهل علم به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را در سن هفت‌سالگی در مدرسه‌های فرانسوی در بیروت آغاز کرد و تحت آموزش‌های مادرش به یادگیری قرآن و متون ادبیات فارسی مثل حافظ و سعدی پرداخت. وی در زمینه‌های مختلفی همچون شعر، موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب مهارت داشت.

حسابی تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته‌های ادبیات، بیولوژی، مهندسی راه و ساختمان و در نهایت فیزیک در دانشگاه سوربن فرانسه ادامه داد و در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن بیست و پنج سالگی دکترای فیزیک خود را با نمره عالی دریافت کرد.

منصب‌ها و دستاوردها

از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های پروفسور حسابی، پایه‌گذاری دانشگاه تهران و تأسیس دانشکده‌های فنی و علوم در این دانشگاه بود. او نخستین نقشه‌برداری فنی کشور و راهسازی مدرن در ایران را نیز انجام داد و دارالمعلمین عالی و دانشسرای عالی را ایجاد کرد.

وی همچنین نقش کلیدی در راه‌اندازی اولین رآکتور اتمی، اولین مرکز زلزله‌شناسی و اولین رصدخانه نوین ایران داشت. خدمات او در اساسی‌ترین بخش‌های علمی و صنعتی کشور مورد توجه و افتخار است و نشان لژیون دونور فرانسه را نیز دریافت کرد.

موزه و یادبود

پس از درگذشت پروفسور حسابی در سال ۱۳۷۱، خانه وی به موزه‌ای تبدیل شد که آثار شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌های او را به نمایش می‌گذارد.

بحث‌ها و نقدها

برخی از رسانه‌ها و افراد از نقش و جایگاه علمی حسابی با بیانی اغراق‌آمیز یاد می‌کنند. ارتباط وی با دانشمندانی چون آلبرت اینشتین از جمله موضوعاتی است که بعضی نقادان به آن مشکوکند. این انتقادات از سوی چهره‌های دانشگاهی همچون رضا منصوری و مهدی زارع نیز مطرح شده‌اند. با این حال، دانشمندان دیگری نقش موثر او را در رشد و توسعه علمی کشور تایید می‌کنند.

پسر وی، ایرج حسابی، مدافع سرسخت پدرش بوده و بر اهمیت حفظ یاد و نام او تاکید دارد.

آثار علمی

محمود حسابی بیش از ۲۱ کتاب و مقاله در زمینه فیزیک و فرهنگ از خود به جای گذاشته است. آثار او شامل مواردی همچون کتاب‌های فیزیک دبیرستان، مقالات علمی در آکادمی علوم آمریکا و کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران می‌شوند که همگی سهم بزرگی در ارتقای سطح علمی کشور داشته‌اند.

پروفسور حسابی به عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های علمی ایران شناخته می‌شود و میراث ارزشمند او همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید دانشمندان و پژوهشگران است.