سینمای عرب در بازه‌ی زمانی ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۸ شاهد تحولات چشمگیری بود که عمدتاً تحت تأثیر جنبش‌های اجتماعی و فرهنگی جوانان در جهان عرب شکل گرفت. این دوره با تغییرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه بود که تأثیر عمیقی بر هنر و به‌ویژه سینما داشت.

تحولات اجتماعی و تأثیر آن بر سینمای عرب

سال ۱۹۶۸ نقطه‌ی عطفی در تاریخ جهان و به‌ویژه جوامع عربی بود. این سال با جنبش‌های جوانان علیه ساختارهای سنتی اجتماعی در سراسر جهان همراه شد. در جوامع عربی، شکست اعراب در جنگ با اسرائیل باعث ایجاد موجی از بازنگری در ساختارهای سیاسی و اجتماعی شد. جوانان به‌عنوان نیروی محرکه‌ی این تغییرات، خواستار اصلاحات عمیق و تحقق وعده‌های حکومت‌ها بودند.

مصر؛ پیشگام تحولات سینمایی در جهان عرب

مصر به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در جهان عرب، در این دوره شاهد تحولات فرهنگی و فکری گسترده‌ای بود. شکست سنگین این کشور در جنگ، هنرمندان و روشنفکران را به بازنگری در رویکردهای خود واداشت. نویسندگان، شاعران، نقاشان و به‌ویژه سینماگران در این حرکت نقش برجسته‌ای داشتند. سینماگران مصری به دنبال ایجاد سینمایی نوین بودند که از قالب‌های سنتی فاصله گرفته و به مسائل واقعی جامعه بپردازد.

تأسیس «مجمع فیلم مصر» و آغاز سینمای نوین

در سال ۱۹۶۰، «مجمع فیلم مصر» تأسیس شد که هدف آن ایجاد بستری برای سینمایی متفاوت و به‌دور از کلیشه‌های گذشته بود. این مجمع نسل جدیدی از سینماگران را پرورش داد که با دانش و آگاهی بالا به نقد و بررسی آثار سینمایی می‌پرداختند. در سال ۱۹۶۳، دو رویداد مهم در تاریخ سینمای مصر رخ داد:

1. فارغ‌التحصیل شدن اولین گروه دانشجویان دانشسرای عالی سینما.
2. تأسیس مؤسسه سینمایی دولتی که نقش مهمی در تولید و توزیع فیلم‌ها ایفا کرد.

تقابل نسل‌ها در سینمای مصر

با ظهور نسل جدید سینماگران، تنش‌هایی میان آنان و نسل قدیم ایجاد شد. نسل جدید به دنبال اجرای ایده‌های نوین و ایجاد فرصت‌های جدید بود، درحالی‌که نسل قدیم آنان را به بی‌احترامی و جاه‌طلبی متهم می‌کرد. در این میان، کارگردانان برجسته‌ای چون یوسف شاهین و صلاح ابوسیف نیز از این تقابل بی‌نصیب نماندند.

نقش بخش خصوصی و دولتی در توسعه سینما

در این دوره، بخش خصوصی به‌عنوان نیروی محرکه‌ی اصلی سینمای نوین مصر شناخته شد. این بخش با تولید فیلم‌های باکیفیت توسط کارگردانان بزرگ، نقش مهمی در تحول سینما ایفا کرد. در مقابل، بخش دولتی نیز با تولید فیلم‌های تجاری ارزان‌قیمت، تلاش کرد تا سهم خود را در این عرصه حفظ کند.

تابستان ۱۹۶۸؛ نقطه‌ی اوج جنبش سینمایی

تابستان سال ۱۹۶۸، دوره‌ای پرالتهاب برای سینمای عرب بود. سینماگران و منتقدان جوان خواستار ایجاد ساختاری منسجم برای پیشبرد سینمای نوین شدند. آنان از طریق مجلات و رسانه‌ها، نقدهای تند و تیزی علیه سینمای سنتی منتشر کردند و خواستار فرصتی برای پرداختن به مسائل واقعی جامعه شدند.

در همین راستا، اولین باشگاه سینمایی در قاهره با بیش از پنج هزار عضو افتتاح شد. این باشگاه به نمایش و نقد فیلم‌های سینمایی می‌پرداخت و به بستری برای تبادل نظر و ایده‌های جدید تبدیل شد. همچنین، نشریاتی چون «دوریه» نقش مهمی در ترویج سینمای نوین و نقد آثار داشتند.

نتیجه‌گیری

سینمای عرب در بازه‌ی زمانی ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۸، با تکیه بر نیروی جوانی و بازنگری در ساختارهای سنتی، توانست به عرصه‌ای نوین وارد شود. این دوره، نه‌تنها شاهد ظهور نسل جدیدی از سینماگران بود، بلکه بستری برای نقد و بررسی عمیق مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز فراهم کرد. مصر به‌عنوان پیشگام این حرکت، نقشی کلیدی در شکل‌گیری سینمای نوین عرب ایفا کرد و الگویی برای سایر کشورهای عربی شد.