سوسیس و کالباس، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین فرآورده‌های گوشتی، تاریخچه‌ای طولانی و جالب دارد که از یونان باستان آغاز شده و با گذر از اروپا، به ایران رسیده است. این محصولات، که در ابتدا به‌عنوان یک روش برای نگهداری گوشت معرفی شدند، به مرور به بخشی از فرهنگ غذایی ملت‌های مختلف تبدیل شدند. در ایران نیز تولید سوسیس و کالباس، با تأثیر از سنت‌های اروپایی و با تلاش افرادی پیشگام، به‌ویژه در منطقه یافت‌آباد تهران، پایه‌گذاری شد. در ادامه، نگاهی به این تاریخچه جذاب خواهیم داشت.

سوسیس و کالباس در یونان و روم باستان

قدمت سوسیس و کالباس به ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد.

• یونان باستان:
  در ادبیات یونان، از جمله نوشته‌های هومر، به سوسیس اشاره شده است. این ماده غذایی در جشن‌ها و مراسم مذهبی جایگاه ویژه‌ای داشت.
• روم باستان:
  رومیان نیز علاقه زیادی به سوسیس و کالباس داشتند و در جشن‌های مذهبی و عمومی از آن استفاده می‌کردند.

تنوع در اروپا:

در اروپا، هر ملت بر اساس شرایط اقلیمی و سلیقه مردم خود، انواع مختلفی از این فرآورده‌ها را تهیه و نام‌گذاری می‌کرد. این تنوع، سوسیس و کالباس را به یک غذای جهانی تبدیل کرد.

ورود سوسیس و کالباس به ایران

اولین تولید در بندر انزلی

تولید کارخانه‌ای سوسیس و کالباس در ایران از سال ۱۳۱۷ شمسی (۱۹۲۸ میلادی) آغاز شد.

• افوناسو:
  یک فرد روسی به نام افوناسو در بندر انزلی با یک ماشین دستی کوچک، تولید این فرآورده‌ها را آغاز کرد. او غذاهای اتباع خارجی و مسیحیان مقیم بندر انزلی را تهیه می‌کرد.
• لیشینسکی:
  در سال ۱۳۱۹ شمسی (۱۹۳۰ میلادی)، فرد دیگری از روسیه به نام لیشینسکی، که نماینده بازرگانی روسیه در بندر انزلی بود، وسایل یک کارخانه کوچک تولید کالباس را از آلمان وارد کرد. ظرفیت تولید روزانه این کارخانه حدود ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم بود.

انتقال به تهران

• در سال ۱۹۳۳ میلادی، لیشینسکی کارخانه خود را از بندر انزلی به تهران منتقل کرد.
• او یک متخصص کالباس‌سازی از آلمان را برای کمک به تولید دعوت کرد.

اولین کارخانه کالباس‌سازی در یافت‌آباد

در همین زمان، آرزومان آوانسیان، یکی از ارامنه ایرانی که سابقه کار در کارخانه‌های کالباس‌سازی روسیه را داشت، در تهران به تولید فرآورده‌های گوشتی مشغول شد.

• شروع فعالیت:
  آرزومان در سال ۱۹۲۴ میلادی، با کمک خانواده و چند کارگر ارمنی، در منزل خود و با وسایل دستی، تولید سوسیس و کالباس را آغاز کرد.
• شراکت با لیشینسکی:
  پس از انتقال کارخانه لیشینسکی به تهران، آرزومان با او شریک شد و اولین کارخانه کالباس‌سازی ایران را در یافت‌آباد تأسیس کردند.

توسعه کارخانه:

• با بازگشت لیشینسکی به روسیه، کارخانه به آرزومان واگذار شد.
• در این زمان، کارخانه به تولید هفتگی ۵۴ رأس گوشت گاو (معادل ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم گوشت) مشغول بود.
• این کارخانه، که در یافت‌آباد قرار داشت، به بزرگ‌ترین کارخانه تولید فرآورده‌های گوشتی در ایران تبدیل شد.

دومین کارخانه کالباس‌سازی در تهران

در سال ۱۳۰۹ شمسی (۱۹۳۰ میلادی)، کارخانه دیگری به نام اصل بلور در تهران تأسیس شد.

• بنیان‌گذار:
  این کارخانه توسط فردی به نام اختیاری راه‌اندازی شد.
• واگذاری:
  بعداً این کارخانه به یکی از ارامنه ایران به نام شابلیان واگذار شد.
• توسعه:
  شابلیان کارخانه را به میکائیلیان واگذار کرد. در سال ۱۳۳۸ شمسی، این کارخانه به دومین کارخانه بزرگ و مجهز تولید فرآورده‌های گوشتی در ایران تبدیل شد.

تأثیر تولید سوسیس و کالباس بر فرهنگ غذایی ایران

• جایگاه در سفره ایرانی:
  با ورود سوسیس و کالباس به ایران، این فرآورده‌ها به‌تدریج در فرهنگ غذایی ایرانیان جایگاه ویژه‌ای پیدا کردند.
• تأثیر ارامنه:
  نقش ارامنه در تولید و گسترش این محصولات در ایران بسیار برجسته بود.
• توسعه صنعتی:
  از یک تولید کوچک دستی در بندر انزلی، صنعت فرآورده‌های گوشتی ایران به یکی از بخش‌های مهم صنایع غذایی تبدیل شد.

جمع‌بندی

تاریخچه تولید سوسیس و کالباس در ایران، داستانی از تلاش و نوآوری است که با ورود مهاجران روسی و ارامنه به کشور آغاز شد. اولین کارخانه کالباس‌سازی در یافت‌آباد تهران، با مدیریت آرزومان آوانسیان، نقطه عطفی در این صنعت بود. این فرآورده‌ها، که ریشه در فرهنگ غذایی اروپا دارند، به‌تدریج به بخشی از فرهنگ غذایی ایرانیان تبدیل شدند و صنعت تولید آن‌ها در ایران به سرعت رشد کرد.