دکتر محمدحسین خان لقمان‌ادهم، یکی از برجسته‌ترین پزشکان دوران قاجار و پهلوی، نخستین رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران بود که خدمات ارزنده‌ای در توسعه پزشکی ایران انجام داد. او نه‌تنها پایه‌گذار دانشکده پزشکی بود، بلکه در حوزه‌های مختلف پزشکی و بهداشت عمومی، از جمله اجرای طرح آبله‌کوبی، نقش مؤثری ایفا کرد. در ادامه، به زندگی، فعالیت‌ها و دستاوردهای این طبیب مشهور پرداخته‌ایم.
 

زندگی‌نامه دکتر محمدحسین خان لقمان‌ادهم

زادگاه و خانواده:
دکتر محمدحسین خان لقمان‌ادهم در سال ۱۲۵۸ شمسی در تبریز به دنیا آمد. او از یک خانواده برجسته پزشکی بود:

• پدربزرگش: پیر احمد کنی، طبیب محمدشاه قاجار.
• پدرش: میرزا زین‌العابدین لقمان‌الممالک، طبیب ناصرالدین‌شاه.
• او پس از مرگ پدر، به لقب فخرالاطبا ملقب شد و به یکی از پزشکان برجسته آذربایجان تبدیل شد.

تحصیلات:
دکتر لقمان‌ادهم تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در تبریز و در مدرسه لقمانیه (مدرسه‌ای که توسط پدرش تأسیس شده بود) گذراند. سپس برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در دانشکده پزشکی پاریس مشغول به تحصیل شد.

• در سال ۱۲۸۷ شمسی (۱۹۰۸ میلادی)، پایان‌نامه خود را با موضوع بیماری‌های سالک با درجه ممتاز ارائه کرد.

فعالیت‌ها و دستاوردهای پزشکی

۱. تأسیس مدرسه طب و پایه‌گذاری دانشکده پزشکی تهران

• دکتر لقمان‌ادهم در زمان ریاست خود بر کلاس طب دارالفنون، پایه و اساس دانشکده پزشکی را پی‌ریزی کرد.
• او کلاس‌های طب را از دارالفنون جدا کرد و به مدرسه طب تبدیل کرد.
• مدرسه طب در آن زمان شامل ۴ کلاس بود.
• او علاوه بر ریاست، تدریس بیماری‌های عمومی و تشخیص بیماری‌ها را بر عهده داشت.
• همچنین، ۶۰۰ جلد کتاب شخصی خود را به مدرسه طب اهدا کرد.

۲. نقش در بهداشت عمومی و آبله‌کوبی

• دکتر لقمان‌ادهم در اجرای طرح آبله‌کوبی در ایران نقش مهمی ایفا کرد.
• او به عضویت مجلس حفظ‌الصحه درآمد و در بهبود شرایط بهداشت عمومی تلاش فراوانی کرد.

۳. خدمات در بیمارستان‌ها

• بیمارستان لقمان حکیم تهران، که در ابتدا به نام بیمارستان لقمان ادهم شناخته می‌شد، به پاس خدمات او نام‌گذاری شد.
• این بیمارستان، یکی از دو بیمارستان اعصاب و روان تهران بود:
  • دارالمجانین شماره یک: در محل بیمارستان فارابی فعلی.
  • دارالمجانین شماره دو: در محل بیمارستان لقمان حکیم فعلی.

۴. جوایز و افتخارات علمی

دکتر لقمان‌ادهم به دلیل خدمات و دستاوردهای علمی خود، نشان‌های متعددی از کشورهای مختلف دریافت کرد:

• نشان لژیون دونور از فرانسه.
• نشان ویکتوریا از انگلستان.
• نشان عقاب سرخ از آلمان.
• نشان لئوپلد از بلژیک.
• و نشان‌هایی از ایتالیا، ترکیه و اسپانیا.
   

درگذشت و آرامگاه

دکتر محمدحسین خان لقمان‌ادهم در روز اول آبان ۱۳۲۹ شمسی، که مصادف با روز عاشورا بود، چشم از جهان فروبست.

• پیکر او در گورستان ظهیرالدوله در محدوده دربند تهران به خاک سپرده شد.
• ظهیرالدوله، آرامگاه بسیاری از مشاهیر و نام‌آوران ایران است.

لقب لقمان‌الدوله

دکتر لقمان‌ادهم به دلیل خدمات برجسته پزشکی و نقش مؤثرش در بهداشت عمومی، از سوی احمدشاه قاجار به لقب لقمان‌الدوله منصوب شد. این لقب، نشان‌دهنده جایگاه والای او در جامعه پزشکی و نزد دربار قاجار بود.

جمع‌بندی

دکتر محمدحسین خان لقمان‌ادهم، نخستین رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، یکی از چهره‌های برجسته تاریخ پزشکی ایران است. او با تأسیس مدرسه طب، اجرای طرح‌های بهداشتی و تلاش برای توسعه علوم پزشکی، نقشی بی‌بدیل در پیشرفت پزشکی ایران ایفا کرد. خدمات او نه‌تنها در زمان حیاتش تأثیرگذار بود، بلکه میراثی ارزشمند برای نسل‌های بعدی به‌جا گذاشت. آرامگاه او در ظهیرالدوله، یادآور تلاش‌های بی‌وقفه این طبیب بزرگ است.