دکتری تخصصی (PhD) 1400
پدیدآور: الهام طاهریان استاد راهنما: اصغر فهیمی‌فر استاد راهنما: محمدکاظم حسن‌وند استاد مشاور: فهیمه زارع‌زاده
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر
چکیده

نقاشی ایرانی به ویژه در عهد قاجار (1210-1344ه.ق) به لحاظ ویژگی‌های تجسمی دارای مشخصه‌ها و وجوه معنایی ویژه‌ای است که می‌تواند مورد تعمق و بررسی قرار گیرد. به دیگر سخن، در دوران قاجار با توجه به شرایط اجتماعی- فرهنگی و اندیشه تجددخواهی و بازتاب فرهنگ و هنر غرب، نقاشان ایرانی در راستای هویت و فرهنگ ایرانی- اسلامی با تأثیر از ویژگی‌های نقاشی غربی اقدام به بازآفرینی تصاویر می‌کنند. این تحقیق با هدف شناخت پیکرنگاری درباری عصر فتحعلی‌شاه قاجار از منظر هرمنوتیک گادامر و با توجه به نظریه خیال از منظر صدرالمتألهین با رویکرد توصیفی- تحلیلی، خاصه روش هرمنوتیک صورت گرفته و جمع‌آوری اطلاعات به شیوه اسنادی و کتابخانه‌ای و میدانی و دسترسی به موزه‌ها و با استفاده از فیش‌برداری و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت کیفی می‌باشد. این پرسش نیز مطرح است که، چه ارتباطی میان پیکرنگاری-های درباری عصر فتحعلی‌شاه قاجار و نظریه عالم خیال ملاصدرا وجود دارد و چگونه می‌توان بدین وسیله به شناخت و فهم شمایل‌های درباری این عصر نائل گردید و اینکه نظریه هرمنوتیک مدرن گادامر چه تأثیری در شناخت، خلق و زمینه‌های شکل‌گیری پیکرنگاری‌های درباری عصر فتحعلی-شاه قاجار ایفا می‌نماید؟ فرض مطرح این است که میان نظریه خیال صدرالمتألهین و پیکرنگاری-های درباری عصر فتحعلی‌شاه قاجار ارتباط بنیادین وجود دارد و نظریه عالم خیال صدرا به عنوان یک افق معنایی از منظر هرمنوتیک گادامر، نقش مهمی در شناخت و شکل‌بخشی به پیکرنگاری-های درباری این دوران دارد و همچنین مفاهیم هرمنوتیک مدرن گادامر نقش ویژه‌ای در فهم و زمینه‌های شکل‌گیری شمایل‌های درباری نیمه اول عصر قاجار دارد. هنرمند با گذر به افق معنایی روزگار صفویه به مکالمه با آن می‌پردازد و آن را با افق معنایی روزگار خویش که عصر جدال میان سنت و تجدد است، ممزوج، و اقدام به خلق اثرش می‌کند. گادامر معتقد است، مفسر در این میان پیش‌داوری‌هایی که متناسب با دوره خودش است را در تفسیر دخالت می‌دهد و همچنین بافت و زمینه اجتماعی و فرهنگی نیز در خلق اثر مؤثر است که این مهم در نقاشی قاجار در تلفیقی که بین عناصر سنتی و غربی صورت گرفته قابل مشاهده است.