روزنامه شرق، چهارشنبه 12 آذر 1382 


الهام خاکسار: جوان ها شیفته سینما هستند. زمانی که سینما و امکانات فیلمسازی از دسترس دورتر بود، جوان ها رویای بازیگری در سر داشتند و ظاهر شدن در مقام فیلمساز، رویای دورتری به نظر می رسید. حالا هم البته اکثریت جوان ها بازیگری را آسان تر از فیلم ساختن می دانند و گرایش شان به ظاهر شدن در جلوی دوربین بیشتر از قرار گرفتن در پشت دوربین و سروکله زدن با ایده و فیلمنامه و فیلمبرداری و مراحل فنی است. اما چند سال است که با رواج دوربین های ویدئویی و اخیرا دیجیتال، تکنولوژی فیلمسازی هم ارزان شده و تقریبا در دسترس همه هست. از طرفی رشد روزافزون جمعیت کشور و ورود جوانان سال های انقلاب به عرصه فعالیت های اجتماعی، سیل عظیمی به راه انداخته که علاوه بر سایر حیطه های جامعه، در سینما هم اثرات خود را به جا گذاشته اند. برگزاری جشنواره اخیر فیلم کوتاه تهران (بیستمین دوره ملی و هشتمین دوره بین المللی) جلوه بارز ظهور جوانان در عرصه فیلمسازی بود، جلوه ای که از اواخر دهه 1370 آغاز شد و همچنان به ابعاد آن افزوده می شود. گفته می شود که در این دوره بیش از دوهزار و سیصد فیلم به جشنواره ارائه شده بود. در جشنواره های دو سه سال اخیر هم به هر جشنواره پذیرنده فیلم کوتاه، رقم های حیرت انگیزی فیلم ارائه شده و اصلا افزایش شمار این گونه جشنواره ها، جلوه دیگری از گسترش گرایش جوان ها به فیلمسازی است. زیرا در غیاب امکان نمایش عمومی و مداوم فیلم کوتاه، این جشنواره ها تنها امکان عرضه آثار سازندگان فیلم های کوتاه است؛ عرصه ای که جوان ها در آن اکثریت مطلق را دارند.

برخی معتقدند این کمیت انبوه در مقایسه با کیفیت آثار عرضه شده، تناسب قابل اعتنایی ندارد. شاید هم این طور باشد. اما سالی چهل _ پنجاه فیلم خوب باارزش، اگر در میان 2300 فیلم جشنواره فیلم کوتاه پیدا شود، یعنی فیلمسازان بااستعدادی به مجموعه دارایی سینمایی کشور افزوده شده اند و این قابل توجه است. مگر در کشورهای دیگر چه خبر است؟ آیا انتظار داریم مثلا نیمی از این تولید انبوه یا سی چهل درصد آن،  آثاری با ارزش باشند؟ و اصلا مگر امکانات و بازار سینمای کشور ظرفیت چه تعداد فیلمساز دارد؟ به خصوص این را هم از یاد نبریم که اغلب سازندگان این فیلم های کوتاه غیرحرفه ای، کارشان را سکوی پرتاب به سوی سینمای حرفه ای می دانند و چند سال است که ناظران و دست اندرکاران سینمای حرفه ای برای «در امان ماندن» از سیل جوان ها دست به ایجاد مانع ها و فیلترهایی در راه ورود جوان ها به فیلمسازی حرفه ای زده اند. سینماگران حرفه ای در فکر حفظ حریم محدود صنفی خود هستند و مسئولان و مدیران سینمایی در اندیشه نظارت و کنترل. با این حال تردیدی نیست که این فیلترها و اهرم های نظارتی، در دوران تحول سریع تکنولوژی کاربردهای خود را از دست خواهد داد؛ سینمای حرفه ای باید مناسبات درونی خود را با دوران جدید هماهنگ کند و ناظران و کنترل کنندگان باید با درک سازوکار دوران تازه، چشم های خود را بشویند و جور دیگر به عرصه ای که متولی اش هستند نگاه کنند. از یاد نبرده ایم که طی دو دهه گذشته، سیستم کنترل خروج کالاهای فرهنگی چگونه بود و مثلا عکاسان برای ارسال عکس های خود چه می کردند؛ اما اینک با استفاده از دوربین های دیجیتال و اینترنت و پست الکترونیک، هر عکس همچون یک فایل کامپیوتری به راحتی و در چند ثانیه از یک گوشه دنیا به گوشه دیگری پرتاب می شود. و از همین روست که سرانجام مسئولان امر تصمیم گرفتند کنترل خروج کالاهای فرهنگی را نادیده بگیرند. زیرا که عملا این کنترل دست کم به شیوه گذشته ناممکن شده است. تکنولوژی سازوکار خود را تحمیل خواهد کرد.به هر حال مسئولان فرهنگی باید با درک نیازهای این جمعیت انبوه _ که در برخی از فیلم های آنان نوجویی و طراوت موج می زند _ همچنان که نگران به روز کردن سیستم کنترل و نظارت خود هستند، این استعدادها را کشف و زمینه را برای شکوفایی آنها فراهم کنند.

البته انجمن سینمای جوان با برپایی جشنواره های محلی و سراسری و علاقه مندان دیگر، با تشکیل جشنواره های دیگر اعم از موضوعی یا عمومی اکنون این وظیفه را تا حدودی انجام می دهند، اما هر جشنواره ای سلیقه خودرا دارد و طبعا تعداد زیادی از این آثار از گردونه بیرون می مانند. مدیران تلویزیون می توانند برنامه های بیشتری به فیلم کوتاه اختصاص دهند. حتی می توان به فکر ایجاد شبکه دیگری بود که روی فیلم کوتاه و مستند تمرکز بیشتری داشته باشد و چه بهتر که این شبکه خصوصی باشد و سرآغازی برای پا گرفتن شبکه های خصوصی تلویزیونی در کشور. نمایش عمومی و مداوم فیلم های کوتاه در سینماها هنوز به یک رویا می ماند، اما اخیرا یکی دو نهاد دولتی در فکر تحقق این رویا هستند که امید است با حمایت از این برنامه ها زمینه ای فراهم شود تا واقعا هر کس استعدادی دارد، احساس کند می تواند آن را عرضه کند. این آثار تا امکان عرضه عمومی نداشته باشد، اشیایی بی جان هستند در جعبه ای؛ و فقط وقتی جان می گیرند که روی پرده می افتند.