روزنامه شرق، چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۳۸۲ - ۱۵ شوال ۱۴۲۴ - ۱۰ دسامبر ۲۰۰۳

مژگان صوابی اصفهانی: تحقیقات سلول های بنیادی جنینی بزرگ ترین بحث و جدل علمی و فلسفی را در دنیای علم معاصر به راه انداخته است. بزرگ ترین مخالفان این تحقیقات گروه های ضد سقط جنین هستند و دلیلش هم واضح است. چون تهیه سلول های بنیادی جنینی مستلزم از بین بردن جنین درحال رشد است.

با این که هم در سقط جنین و هم در استخراج سلول های بنیادی از یک جنین، به نوعی زندگی بشری پایان می گیرد، این دو، مسائلی کاملاً متفاوت هستند. تحقیقات سلول های بنیادی جنینی، بافت ها و اعضای انسانی را تبدیل به «کالا» می کند، اما سقط جنین این کار را نمی کند.

حتی در لیبرال ترین کشورهای جهان که در  آنها سقط جنین قانونی است و دولت به آن کمک مالی هم می دهد، هیچ کس دلش نمی خواهد جنین در حال رشد را از بین ببرد.

در ایالات متحده آمریکا در حدود ۷۰ درصد از مردم معتقدند که سقط جنین در واقع کشتن موجودی انسانی است و در عین حال تقریباً ۷۰ درصد از مردم نیز معتقدند باید سقط جنین را قانونی اعلام کرد. یکی از دلایل چنین تناقض بارزی سیطره این اعتقاد است که مادر حق بی چون و چرایی نسبت به جسم خودش دارد (یعنی حق تشخیص خیر و صلاح خویش و عمل به آن). در تضاد میان صلاح مادر و صلاح بچه ای که در شکم اوست، حق مادر غلبه دارد.

اما وقتی زنی سقط جنین می کند هیچ سودی عایدش نمی شود. هیچ زنی به این دلیل حامله نمی شود که فرصت و امکان سقط جنین را به دست بیاورد. صرف نظر از این که سقط جنین بحق است یا نا بحق، این کار زندگی انسانی رابدل به «کالا» نمی کند.

حال آنکه تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی جنینی با سود مالی توام است. چه برای محقق، چه برای شرکت بیوتکنولوژی و چه بعضاً حتی برای بیمار. می پرسید چگونه؟ واضح است: با برخورداری این گونه شرکت ها از حق انحصاری تولید کیت های بیولوژیکی و در اختیار گرفتن انحصاری همه انواع تکنولوژی هایی که می تواند حاصل چنین تحقیقاتی باشد.

از طریق این تحقیقات زندگی انسانی فدای اجزای آن می شود، اجزایی که می توان همچون عاملی درمانی آنها را در معرض خرید و فروش قرار داد. این یعنی «کالایی کردن» جنین های انسانی که در آینده در بازارها قابل خرید و فروش خواهند بود، بازارهایی که در آن ها اجزای انسانی آزادانه و فقط برای کسب سود در معرض تجارت قرار خواهند گرفت.

هر چند به نظر ترسناک و شرم آور می آید، اما بازارهای بین المللی خرید و فروش اعضای بدن انسان اکنون وجود دارند و این بازارها نیازمند کالا برای فروش هستند. زنان کشورهای در حال توسعه بیش از همه در معرض این خطر هستند که منبع تامین تخمک این بازار بین المللی شوند و دلیلش هم صرفاً شرایط سخت زندگی آنهاست.

قدرت های دست اندرکار بازار جهانی اخیراً روبه رشد اعضای بدن انسان قیمتی چشمگیر بر تخمدان زن جهان سومی خواهند گذاشت و چنگال پنهان استثمار را تا عمق درونی ترین سلول های بدن این زنان فرو خواهند برد.

در واقع حتی در کشورهای پیشرفته که، برخلاف کشورهای در حال توسعه، زنان از حقوق اجتماعی عمده ای برخوردارند، هیچ ضابطه ای برای حمایت از زنان در برابر خطر بهره برداری تکنیک های لقاح مصنوعی از شمار اضافی تخمک های آنان نیست.

داستان های وحشتناکی از این نوع کلینیک های غربی نقل می شود که بیش از هفتاد تخمک از بیماران گرفته اند بی آن که آنان مطلع باشند یا رضایت داشته باشند. اما در کشور ما به عنوان دهمین کشور تولید سلول های بنیادی جنینی وظیفه سنگینی پیش روی ماست. بهترین کاری که اکنون در ایران می توان در این زمینه انجام داد، افزایش دانش علومی در مورد مسائل مربوط به این تحقیقات است.

برای دستیابی به موضعی موجه در مورد تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی جنینی در ایران، باید مشارکت عمومی در بحث میان موافقان و مخالفان را گسترش داد. اگر نتوانیم افکار عمومی را در این بحث حیاتی شرکت دهیم، در حقیقت ظلم بزرگی در حق زنان جوان بی شماری روا داشته ایم که ناچارند نابرابری و تبعیض جنسی شدیدی را متحمل شوند بی آنکه چشم امیدی به آینده ای بهتر داشته باشند.

مجاز دانستن ادامه تحقیقات در زمینه سلول های بنیادی جنین، بدون اطلاع رسانی کافی به مردم، عملی غیراخلاقی است و اگر امروز به فکر چاره نباشیم، فردا خیلی دیر است.