روزنامه شرق، چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۳۸۲ - ۱۵ شوال ۱۴۲۴ - ۱۰ دسامبر ۲۰۰۳

پرویز براتی: از قرار معلوم مهندس میرمیران طرحی را هم برای مسابقه بدنه چهارباغ عباسی (همان مسابقه ای که نهایتاً به برنده شدن شرکت شهر و خانه وابسته به شرکت سامان گستر اصفهان انجامید) ارائه می دهد. او در این طرح بر لزوم میدان _ باغ بودن منطقه تأکید می کند، حتی وقتی اصرار بر ساخت برج می شود، مهندس میرمیران در کمیسیون ماده ۵ به شهردار توصیه می کند که به جای برج، ساختمان ظریفی با ارتفاع چهار طبقه ساخته شود که در کنار شمس آبادی باشد. گروه های دیگری هم به میدان _ باغ بودن و حفظ بافت تاریخی این محدوده از شهر اصفهان تاکید می کنند ولی بدون در نظر گرفتن این ایده ها و طرح ها، مسابقه ای برگزار می شود و نهایتاً در آن مسابقه شرکت اصفهانی شهر و خانه برنده می شود.
با تمام این احوال، شهردار پیشین اصفهان در دفاع از این پروژه آن را دروازه ورود به بافت تاریخی اصفهان می داند. او درگفت وگویی که با نشریه «دانش نما» داشته، طراحی پروژه جهان نما را اقدام شجاعانه و جسورانه ای می داند. وی معتقد است کسانی که در پروژه جهان نما کار می کنند از نخبگان معماری شهر و کشور هستند. جالب است که در این گفت وگو وقتی مصاحبه گر می پرسد: «ظاهراً قرار بوده طرح این پروژه در کمیسیون ماده پنج تصویب شود ولی این کار صورت نگرفته»، مهندس خنده روی اصفهانی در واکنش به این سئوال وضعیت اسفبار آن موقع را دلیل مطرح نشدن آن می داند، ولی مشخص نمی کند که منظورش از وضعیت اسف بار آن موقع چیست و اصولاً این وضعیت اسفبار چه ربطی به تصویب طرح پروژه ای دارد که به مصلحت شهر و کشور ربط پیدا می کرده است.
در هر حال وی معتقد است:«پروژه جهان نما این ویژگی را داشته که دروازه ورودی ما به بافت تاریخی اصفهان باشد و ان شاءالله در سال های آینده یک روزی تقدیر و تشکری که از پروژه جهان نما بشود خیلی بیش از امروز باشد.» او عبارت «ارتفاع در شهر اصفهان ممنوع!» را عبارت درستی نمی داند و با مقایسه اصفهان با دیگر کلان شهرها و به خصوص تهران! نتیجه می گیرد که قضیه ارتفاع در شهر اصفهان وضعیت مطلوب تری دارد. وی دست آخر خطاب به مصاحبه گر نشریه نما، نمره ای را که به پروژه جهان نما می دهد نوزده و هفتاد و پنج صدم است! با تمام این اوصاف باید گفت اگر در مسابقه بدنه چهارباغ عباسی رعایت دقت بیشتری می شد و به خصوص به طرح های ارزشمندی چون طرح مهندس میرمیران در زمینه میدان باغ بودن چهارباغ و یا طرح گروه باوند توجه می شد، ما امروز شاهد معضلی به نام پروژه جهان نما نبودیم.

از جهان نما تا تندیس های سرگردان
به هر حال گره کور مدیریت شهری اصفهان که دستاورد فاتحانه ای! چون پروژه جهان نما را در پی داشته، ممکن است هر لحظه کورتر شود. این گره کور البته در قضیه برج جهان نما خلاصه نمی شود. به گفته دکتر سقائیان شهردار فعلی اصفهان، ساخت و ساز های بیجا و خلاف قانونی در مناطق اطراف رودخانه زاینده رود و ناژوان و صفه صورت می گیرد که باید شهرداری در مقابل این خلاف های قانونی بایستد. از حرف های دکتر سقائیان می توان این طور استنباط کرد افرادی که مبادرت به این ساخت و سازها می کنند از قدرت و نفوذ بالایی برخوردارند. نکته دیگری که گره کور مدیریت شهری اصفهان را کورتر می کند، بحث بافت زیبایی شناسی و شهری آن است. از دوره مهندس جوادی، تلاش های زیادی شد تا این بافت زیباتر شود و چهره متفاوتی به خود بگیرد. دوره تصدی مهندس جوادی در شهرداری اصفهان، اگر چه هم زمان با تصویب و اجرای پروژه جهان نما بود و از این زاویه نمی توان آن را دستاورد موفقی به حساب آورد، اما از نظر توجه به بافت زیبایی شناسی شهر اصفهان در این دوره اقدامات خوبی صورت گرفت. یکی از این اقدامات، نصب تندیس هایی بود که در قسمت های مختلف شهر ناگهان چهره متفاوتی را به بافت شهر بخشید. یکی از این تندیس ها، تندیس «انسان کامل» بود که جنب پارک هشت بهشت نصب شد. تندیس های دیگری هم البته در پارک های اطراف زاینده رود و میدان های عمومی شهر نصب شد که تندیس کاوه آهنگر در میدان آزادی (دروازه شیراز) از جمله آنها بود. ولی متأسفانه طی چند ساله  اخیر عده ای لباس شخصی با انگیزه های نامشخص سعی در تخریب این تندیس ها داشته اند. اوج این تخریب گری ها در مورد تندیس «انسان کامل» صورت گرفت. این تندیسی که عنوان اصلی آن «پیکر مقدس انسان» است، با شیوه ای تجسمی اندام یک انسان  آرمانی را فارغ از جنسیت از طریق هندسی رمزی یعنی هندسه ای که معنای سمبلیک و معنوی را مطرح می کند، نشان می  دهد.
در اندیشه های مربوط به عالم صغیر و عالم کبیر، این اثر هنری می تواند نمادی باشد از انسان به عنوان عالم صغیر، اوج این نگره را در عرفان ایرانی می توان در آرای محی الدین ابن عربی و عزیز نسفی مشاهده کرد. این تندیس اول بار در نیمه شبی با بنزین سوزانده شد و بار دوم و سوم روی آن رنگ پاشیدند و عنوان «انسان کامل» از قسمت پایین آن حذف و عنوان «تندیس نکبت» جای آن نوشته شد. تندیس کاوه آهنگر هم که با توجیه اجرای عملیات مترو در محدوده دروازه شیراز، از این میدان برداشته شد، گویا در راستای همان اهداف پشت پرده عده ای خاص برای مقابله با نوع نگاه مطرح در ارائه این آثار هنری بوده است. تندیس انسان کامل بعد از سه بارتخریب و سوزاندن، عاقبت توسط شهرداری فعلی اصفهان از محل خود برداشته شد. دکتر سقائیان در پاسخ به پرسشی که از او راجع به دلیل برداشته شدن این تندیس شد، گفت: «ما نه مجسمه ای را نصب می کنیم ونه مجسمه ای را حذف می کنیم!» او جابه جایی مجسمه کاوه آهنگر را به دلیل اجرای عملیات مترو عنوان کرد و جابه جایی تندیس «انسان کامل» را هم به این دلیل دانست که این تندیس مرتباً مورد تعرض مخالفان قرار می گرفت و شکل و شمایلی را که برایش در نظر گرفته شده بود، نقض می کرد.
او مجدداً تاکید می کند که سیاست شهرداری اصفهان، نه نصب تندیس جدید است نه حذف تندیس هایی که در گذشته بوده است. با تمام اینها به نظر می رسد شهردار جدید اصفهان باید قاطعانه موضع و استراتژی خود را در قبال مدیریت شهری این شهر اعمال کند. شهردار فعلی اصفهان مدیریت شهری این شهر را در حالی به دست گرفته که در مدیریت قبلی تصمیم های جنجالی ای نظیر تصویب و اجرای عملیات پروژه جهان نما صورت گرفته است. قدر مسلم تنها درایت وعمل توأم با احتیاط شهردار فعلی می تواند گره کور بافت و ساختار شهری اصفهان را باز کند. البته آن طور که از لابه لای گفته ها و واکنش های شهردار فعلی استنباط می شود، او قصد واکنش انفعالی و منفی نسبت به مدیریت قبلی شهری اصفهان ندارد و خواهان حل معضلات بافت شهری اصفهان در فضایی آرام و به دور از جنجال است.
با این حال فقط ارائه هر چه سریع تر یک راهکار عملی و قاطع برای برون رفت از معضلات فعلی شهر اصفهان که پروژه جهان نما، ساخت و سازهای غیرمجاز اطراف زاینده رود و ناژوان و تخریب تندیس های سطح شهر نمونه های شاخص آن هستند، می تواند هم از فشارهایی که مجامع فرهنگی و در رأس آنها یونسکو بر این شهر وارد کرده اند بکاهد،  و هم باعث ارتقای هر چه بیشتر بافت شهری اصفهان شود. سخن آخر اینکه اصفهان همچنان نفس می کشد. هزاران سال است که نفس می کشد، نگذاریم این نفس ها به شماره بیفتد.