روزنامه شرق، شنبه ۲۲ آذر ۱۳۸۲ - ۱۸ شوال ۱۴۲۴ - ۱۳ دسامبر ۲۰۰۳

بسم الله الرحمن الرحیم
- مقدمه
- فصل اول

دولت

ماده اول

افغانستان، دولت جمهوری اسلامی، مستقل، واحد و غیر قابل تجزیه می باشد.

ماده دوم

دین افغانستان، دین مقدس اسلام است. پیروان سایر ادیان دراجرای مراسم دینی شان درحدود احکام قانون آزاد می باشند.

ماده سوم

در افغانستان هیچ قانون نمی تواند نافذ شود که مخالف دین مقدس اسلام و ارزش های مندرج این قانون اساسی باشد.

ماده چهارم

حاکمیت ملی در افغانستان به ملت تعلق دارد که به طور مستقیم یا توسط نمایندگان خود، آن را اعمال می کند.ملت افغانستان عبارت است از تمام افرادی که تابعیت افغانستان را دارا باشند. بر هر فرد از افراد ملت افغانستان کلمه افغان اطلاق می شود. هیچ فرد از افراد ملت از تابعیت افغانی محروم نمی گردد. امور مربوط به تابعیت و پناهندگی توسط قانون تنظیم می گردد.

ماده پنجم

تطبیق احکام این قانون اساسی و سایر قوانین، دفاع از استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و تأمین امنیت و قابلیت دفاعی کشور از وظایف اساسی دولت می باشد.

ماده ششم

دولت مکلف به ایجاد یک جامعه مرفه و مترقی بر اساس عدالت اجتماعی، حفظ کرامت انسانی، حمایت حقوق بشر، تحقق دموکراسی، تأمین وحدت ملی، برابری بین همه اقوام و قبایل و انکشاف متوازن درهمه مناطق کشور می باشد.

ماده هفتم

دولت منشور ملل متحد، معاهدات بین الدول، میثاق های بین المللی که افغانستان به آن الحاق نموده و اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می کند. دولت از هرنوع اعمال تروریستی، زرع و قاچاق مواد مخدر جلوگیری می کند.

ماده هشتم

دولت سیاست خارجی کشور را بر مبنای حفظ استقلال، منافع ملی، تمامیت ارضی، عدم مداخله، حسن همجواری، احترام متقابل و تساوی حقوق تنظیم می نماید.

ماده نهم

معادن و سایر منابع زیر زمینی ملک دولت می باشد . حفاظت و اداره املاک دولت و طرز استفاده درست از منابع طبیعی وسایر املاک عامه توسط قانون تنظیم می گردد.

ماده دهم

دولت، سرمایه گذاری ها و تشبثات خصوصی را مبتنی برنظام اقتصاد بازار، مطابق به احکام قانون، تشویق و حمایت می کند و مصونیت آن را تضمین می نماید.

ماده یازدهم

امور مربوط به تجارت داخلی و خارجی مطابق به ایجابات اقتصادی کشور و مصالح مردم توسط قانون تنظیم می گردد.

ماده دوازدهم

در افغانستان بانک، بانک مرکزی دولت و مستقل می باشد.نشر پول، طرح وتطبیق سیاست پولی کشور مطابق به احکام قانون از صلاحیت بانک مرکزی می باشد.تشکیل و طرز فعالیت این بانک توسط قانون تنظیم می شود.

ماده سیزدهم

دولت برای انکشاف صنایع، رشد تولید و ارتقای سطح زندگی مردم وحمایت از فعالیت های پیشه وران پروگرام های مؤثر وضع و تطبیق می کند.

ماده چهاردهم

دولت برای انکشاف زراعت و مالداری، بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و معیشتی دهقانان و مالداران و اسکان و بهبود زندگی کوچیان در حدود بنیه مالی دولت پروگرام های مؤثر وضع و تطبیق می کند. دولت به منظور تهیه مسکن و توزیع ملکیت های عامه برای اتباع مستحق مطابق به احکام قانون و درحدود امکانات مالی تدابیر لازم اتخاذ می نماید.

ماده پانزدهم

آثار باستانی ملک دولت می باشد دولت مکلف است درمورد حفظ آثار باستانی وبهبود محیط زیست تدابیر لازم اتخاذ لازم نماید...

ماده هفدهم

دولت برای ارتقای معارف درهمه سطوح و انکشاف تعلیمات دینی و به منظور تنظیم و بهبود وضع مساجد مدارس ومراکز دینی، تدابیر لازم اتخاذ می نماید.

ماده هجدهم

مبدأ تقویمی کشور بر هجرت پیغمبر اکرم(ص) استوار است. مبنای کار ادارات دولتی هجری شمسی می باشد. جمعه روز تعطیل عمومی است. سایر رخصتی ها توسط قانون تنظیم می گردد.

ماده نوزدهم

بیرق افغانستان مرکب است از سه قطعه با رنگهای سیاه، سرخ وسبز که بصورت عمودی به اندازه های مساوی از چپ به راست درکنار هم واقع شده و عرض هر رنگ معادل نصف طول آن است و در وسط آن نشان ملی افغانستان قرار دارد. نشان ملی افغانستان عبارت از محراب و منبر به رنگ سفید می باشد که در دو گوشه آن دو بیرق و در وسط آن در قسمت فوقانی، کلمه مبارک « لا اله الا الله محمد رسول الله » و الله اکبر واشعه خورشید در حال طلوع و در قسمت تحتانی آن تاریخ ۱۲۹۸ هجری شمسی و کلمه «افغانستان » جا داشته واز دو طرف به خوشه های گندم احاطه شده است. طرز استفاده از بیرق و نشان ملی توسط قانون تنظیم می گردد.

ماده بیستم

سرود ملی افغانستان به زبان پشتو می باشد...

- فصل دوم

حقوق اساسی و وجایب اتباع

ماده بیست ودوم

هرنوع تبعیض و امتیاز بین  اتباع افغانستان ممنوع است. اتباع افغانستان در برابر قانون دارای حقوق و وجایب مساوی می باشند.

ماده بیست و سوم

زندگی موهبت ا لهی و حق طبیعی انسان است. هیچ شخص بدون مجوز قانونی از این حق محروم نمی گردد.

ماده بیست وچهارم

آزادی حق طبیعی انسان است. این حق جز آزادی دیگران و مصالح عامه که توسط قانون تنظیم می گردد، حدودی ندارد. آزادی و کرامت انسان از تعرض مصون است. دولت به احترام و حمایت آزادی و کرامت انسان مکلف می باشد.

ماده بیست و پنجم

برائت ذمه حالت اصلی است.

متهم تا وقتی که به حکم قطعی محکمه با صلاحیت محکوم علیه قرارنگیرد، بی گناه شناخته می شود.

ماده بیست و ششم

جرم یک عمل شخصی است.

تعقیب، گرفتاری یا توقیف متهم و تطبیق جزا بر او به شخص دیگر سرایت نمی کند.

ماده بیست و هفتم

هیچ عملی جرم شمرده نمی شود مگر به حکم قانونی که قبل از ارتکاب آن نافذ گردیده باشد.

هیچ شخص را نمی توان تعقیب، گرفتار و یا توقیف نمود مگر بر طبق احکام قانون.

هیچ شخص را نمی توان مجازات نمود مگر بر طبق حکم محکمه پا صلاحیت و مطابق به احکام قانونی که قبل از ارتکاب فعل مورد اتهام نافذ گردیده باشد.

ماده بیست و هشتم

هیچ یک از اتباع افغانستان به علت اتهام به جرم، به دولت خارجی سپرده نمی شود مگر بر اساس معامله بالمثل و پیمان های بین الدول که افغانستان به آن پیوسته باشد.

هیچ افغان به سلب تابعیت و یا تبعید در داخل یا خارج افغانستان محکوم نمی شود.

ماده بیست و نهم

تعذیب انسان ممنوع است.

هیچ شخص نمی تواند حتی به مقصد کشف حقایق از شخص دیگر، اگر چه تحت تعقیب، گرفتاری یا توقیف و یا محکوم به جزا باشد، به تعذیب او اقدام کند یا امر بدهد.

تعیین جزایی که مخالف کرامت انسانی باشد ممنوع است.

ماده سی ام

اظهار، اقرار و شهادتی که از متهم یا شخص دیگری به وسیله اکراه به دست آورده شود، اعتبار ندارد.

اقرار به جرم عبارت است از: اعتراف متهم با رضایت کامل و درحالت صحت عقل درحضور محکمه با صلاحیت.

ماده سی و یکم

هرشخص می تواند برای دفع اتهام به مجرد گرفتاری و یا اثبات حق خود وکیل مدافع تعیین کند.

متهم حق دارد به مجرد گرفتاری از اتهام منسوب اطلاع یابد و در داخل میعادی که قانون تعیین می کند درمحکمه احضار گردد.

دولت در قضایای جنایی برای متهم بابضاعت وکیل مدافع تعیین می نماید.

وظایف و صلاحیت های وکلای مدافع توسط قانون تنظیم می گردد...

ماده سی و چهارم

آزادی بیان از تعرض مصون است.

هرافغان حق دارد فکر خود را به وسیله گفتار، نوشته، تصویر و یا وسایل دیگر، با رعایت احکام مندرج این قانون اساسی اظهار نماید.

هرافغان حق دارد مطابق به احکام قانون، به طبع و نشر مطالب بدون ارائه قبلی آن به مقامات دولتی بپردازد.

احکام مربوط به مطابع، رادیو و تلویزیون، نشر مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی توسط قانون تنظیم می شود.

ماده سی و پنجم

اتباع افغانستان حق دارند به منظور تأمین مقاصد مادی و یا معنوی مطابق به احکام قانون، جمعیت ها تأسیس نمایند.

اتباع افغانستان حق دارند مطابق به احکام قانون احزاب سیاسی تشکیل دهند، مشروط بر اینکه:

۱-مرامنامه واساسنامه حزب، مناقض احکام دین مقدس اسلام و نصوص و ارزشهای مندرج این قانون اساسی نباشد.

۲- تشکیلات و منابع مالی حزب علنی باشد.

۳- اهداف و تشکیلات نظامی و شبه نظامی نداشته باشد.

۴- وابسته به حزب سیاسی و یا دیگر منابع خارجی نباشد.

تأسیس و فعالیت حزب برمبنای قومیت، سمت، زبان و مذهب جواز ندارد.

جمعیت و حزبی که مطابق به احکام قانون تشکیل می شود، بدون موجبات قانونی و حکم محکمه با صلاحیت منحل نمی شود.

ماده سی و ششم

اتباع افغانستان حق دارند برای تأمین مقاصد جایز و صلح آمیز بدون حمل سلاح، طبق قانون، اجتماع و تظاهرات نمایند.

ماده سی و هفتم

آزادی و محرمیت مراسلات و مخابرات اشخاص چه به صورت مکتوب باشد و چه به وسیله تیلفون، تلگراف ووسایل دیگر، از تعرض مصون است.

دولت حق تفتیش مراسلات و مخابرات اشخاص را ندارد مگر مطابق به احکام قانون.

ماده سی وهشتم

مسکن شخص از تعرض مصون است.

هیچ شخص به شمول دولت نمی تواند بدون اجازه ساکن یا قرار محکمه باصلاحیت و به غیر از حالات و طرزی که در قانون تصریح شده به مسکن شخص داخل شود یا آن راتفتیش نماید.

درمورد جرم مشهود، مأمور مسئول می تواند بدون اجازه قبلی محکمه به مسکن شخص داخل شود یا آن را تفتیش کند. مامور مذکور مکلف است بعد از داخل شدن یا اجرای تفتیش، در خلال مدتی که قانون تعیین می کند قرار محکمه را حاصل نماید...

ماده چهلم

ملکیت از تعرض مصون است.

هیچ شخص از کسب ملکیت و تصرف در آن منع نمی شود مگر درحدود قانون.

ملکیت هیچ شخص بدون حکم قانون و فیصله محکمه با صلاحیت مصادره نمی شود.

...

ماده چهل و یکم

اشخاص خارجی در افغانستان حق ملکیت اموال عقاری را ندارند.

اجاره عقار به منظور سرمایه گذاری مطابق به احکام قانون مجاز می باشد فروش عقار به نمایندگی های سیاسی دول خارجی و به موسسات بین المللی که افغانستان عضو آن باشد، مطابق به احکام قانون مجاز می باشد...

ماده چهل وسوم

تعلیم حق تمام اتباع افغانستان است که الی درجه ثانوی به صورت رایگان از طرف دولت تأمین می گردد.

دولت مکلف است به منظور تعمیم متوازن معارف در تمام افغانستان، تأمین تعلیمات متوسطه اجباری پروگرام مؤثر وضع و تطبیق نماید و زمینه تدریس زبان های مادری را درمناطقی که به آنها تکلم می کنند فراهم کند.

ماده چهل و چهارم

دولت مکلف است به منظور ایجاد توازن و انکشاف تعلیم برای زنان، بهبود تعلیم کوچیان و امحای بی سوادی درکشور، پروگرام های مؤثر وضع وتطبیق نماید...

ماده چهل وششم

تأسیس و اداره موسسات تعلیمات عالی، عمومی واختصاصی وظیفه دولت است.

اتباع افغانستان می توانند به اجازه دولت به تأسیس موسسات تعلیمات عالی، عمومی، اختصاصی و سواد آموزی اقدام نمایند.

دولت می تواند تأسیس موسسات تعلیمات عالی عمومی و اختصاصی را به اشخاص خارجی نیز مطابق به احکام قانون اجازه دهد.

شرایط شمول درموسسات تعلیمات عالی دولتی وسایر امور مربوط به آن توسط قانون تنظیم می گردد.

ماده چهل وهفتم

دولت برای پیشرفت علم، فرهنگ، ادب و هنر پروگرام های مؤثر وضع می کند.

دولت حقوق مؤلف، مخترع و کاشف را تضمین می نماید و تحقیقات علمی را درتمام عرصه ها تشویق و حمایت می کند و استفاده مؤثر از نتایج آن را مطابق به احکام قانون تعمیم می بخشد...

ماده پنجاه و دوم

دولت وسایل وقایه وعلاج امراض و تسهیلات صحی را برای همه اتباع مطابق به احکام قانون تأمین می نماید.

دولت تأسیس و توسعه خدمات طبی و مراکز صحی خصوصی را طبق قانون تشویق و حمایت می کند.

دولت به منظور تقویت تربیت بدنی سالم و انکشاف ورزش های ملی و محلی تدابیر لازم اتخاذ می نماید.

دولت حقوق متقاعدین را تضمین نموده، برای کهن سالان، زنان بی سرپرست و ایتام بی بضاعت مطابق به احکام قانون کمک لازم به عمل می آورد.

ماده پنجاه وسوم

دولت به منظور تنظیم خدمات طبی و مساعدت مالی برای بازماندگان شهدا و مفقودین، معلولین ومعیوبین مطابق به احکام قانون تدابیر لازم اتخاذ می نماید...

ماده پنجاه و پنجم

دفاع از وطن وجیبه تمام اتباع افغانستان است.

شرایط اجرای دوره مکلفیت عسکری توسط قانون تنظیم می گردد...

ماده پنجاه وهشتم

دولت به منظور نظارت بر رعایت حقوق بشر در افغانستان و حمایت ازآن، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان را تأسیس می نماید.

هرشخص می تواند درصورت نقض حقوق اساسی خود، به این کمیسیون شکایت نماید.

کمیسیون می تواند موارد نقض حقوق اساسی افراد را به مراجع قانونی راجع سازد و در دفاع ازحقوق آنها مساعدت نماید.

تشکیل و طرز فعالیت کمیسیون توسط قانون تنظیم می گردد...

- فصل سوم

رئیس جمهور

ماده شصتم

رئیس جمهور در راس دولت جمهوری اسلامی افغانستان قرار داشته، صلاحیت های خودرا درعرصه های اجرائیه، تقنینیه و قضائیه، مطابق به احکام این قانون اساسی اعمال می کند.

رئیس جمهور در برابر ملت مسئول می باشد.

رئیس جمهور دارای یک معاون می باشد.

رئیس جمهور نام معاون را همزمان با کاندید شدن خود به ملت اعلام می دارد.

معاون رئیس جمهور درحالت غیاب، استعفا ویا وفات رئیس جمهور مطابق به احکام مندرج این قانون اساسی عمل می کند.

ماده شصت ویکم

رئیس جمهور باکسب اکثریت بیش ازپنجاه درصد آرای رای دهندگان ازطریق رای گیری آزاد عمومی، سری و مستقیم انتخاب می گردد.

وظیفه رئیس جمهور دراول جوزای سال پنجم بعد از انتخابات پایان می یابد.

انتخابات به منظور تعیین رئیس جمهور جدید در خلال مدت سی الی شصت روزقبل ازپایان کار رئیس جمهور برگزار می گردد.

هرگاه دردور اول هیچ یک ازکاندیدا نتواند اکثریت بیش ازپنجاه فیصد آرا را بدست آورد انتخابات برای دور دوم درظرف دوهفته از تاریخ اعلام نتایج انتخابات برگزار می گردد ودراین دور تنها دونفر از کاندیدانی که بیشترین آرا را در دور اول بدست آورده اند، شرکت می نمایند.

در دور دوم انتخابات، شخصی که اکثریت آرا را کسب کند، رئیس جمهور شناخته می شود.

هرگاه یکی ازکاندیدان ریاست جمهوری قبل ازدور اول یا دوم رای گیری ویا قبل از اعلام نتایج انتخابات وفات نماید انتخابات مجدد مطابق به احکام قانون برگزار می گردد.

انتخابات ریاست جمهوری تحت نظارت کمیسیون مستقل نظارت برانتخابات برگزار می شود. این کمیسیون برای نظارت برهر نوع انتخابات ومراجعه به آرای عمومی مردم درکشور مطابق به احکام قانون تشکیل می گردد.

ماده شصت ودوم

شخصی که به ریاست جمهوری کاندید می شود، باید واجد شرایط ذیل باشد:

۱. تبعه افغانستان، مسلمان ومتولد از والدین افغان بوده وتابعیت کشور دیگری را نداشته باشد.

۲. در روزکاندید شدن سن وی ازچهل سال کمتر نباشد.

۳. ازطرف محکمه به ارتکاب جرایم ضد بشری جنایت یا حرمان ازحقوق مدنی محکوم نشده باشد.

هیچ شخص نمی تواند بیش ازدو دوره به حیث رئیس جمهور انتخاب گردد.

حکم مندرج این ماده درمورد معاون رئیس جمهور نیز تطبیق می گردد.

ماده شصت وسوم

رئیس جمهور قبل از تصدی وظیفه، مطابق به طرزالعمل خاص که توسط قانون تنظیم می گردد، حلف آتی را بجا می آورد:

بسم الله الرحمن الرحیم

«به نام خداوند بزرگ جل جلاله سوگند یاد می کنم که دین مقدس اسلام را اطاعت و از آن حمایت کنم. قانون اساسی و سایر قوانین را رعایت وازتطبیق آن مواظبت نمایم. از استقلال، حاکمیت ملی وتمامیت ارضی افغانستان حراست وحقوق ومنافع مردم افغانستان را حفاظت کنم وبا استعانت ازبارگاه پروردگار متعال وپشتیبانی ملت، مساعی خود را در راه سعادت وترقی مردم افغانستان بکار برم.»

ماده شصت وچهارم

رئیس جمهور دارای صلاحیت ها و وظایف ذیل می باشد:

۱. مراقبت از اجرای قانون اساسی.

۲. تعیین خطوط اساسی سیاست کشور.

۳. قیادت اعلای قوای مسلح افغانستان.

۴. اعلان حرب ومتارکه به تائید شورای ملی.

۵. اتخاذ تصمیم لازم درحالت دفاع از تمامیت ارضی وحفظ استقلال.

۶. فرستادن قطعات قوای مسلح به خارج افغانستان به تائید شورای ملی.

۷. دایر نمودن لویه جرگه به استثنای حالت مندرج ماده شصت ونهم این قانون اساسی.

۸. اعلان حالت اضطرار به تائید شورای ملی وخاتمه دادن به آن.

۹. افتتاح اجلاس شورای ملی ولویه جرگه.

۱۰. قبول استعفای معاون ریاست جمهوری.

ادامه دارد