روزنامه شرق، یکشنبه ۳۰ آذر ۱۳۸۲ - ۲۶ شوال ۱۴۲۴ - ۲۱ دسامبر ۲۰۰۳

از سال تحصیلی آینده چهار زبان خارجی روسی، فرانسوی، آلمانی و ایتالیایی در فهرست  آموزش زبان مدارس گنجانده شده و دانش آموزان در انتخاب زبان خارجی مورد علاقه خودمختار خواهند بود. این تصمیم که در مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش مبنی بر آموزش زبان های خارجی در مدارس مجدداً مورد تاکید قرار گرفته است می تواند وقفه طولانی که از سال های پس از انقلاب در آموزش زبان های خارجی غیر انگلیسی در مدارس ایجاد شد، را بشکند.

علی زرافشان، مدیر کل دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی آموزش و پرورش در گفت وگو با «شرق» اظهار داشت: در حال حاضر دفتر برنامه ریزی و تالیف کتب درسی وزارت آموزش و پرورش در راستای اجرای این تصمیم، همکاری گسترده ای را با دفاتر فرهنگی سفارتخانه های فرانسه، آلمان و ایتالیا آغاز کرده است. کتاب درسی زبان ایتالیایی با همکاری یکی از اساتید دانشگاه تالیف شده، از چهار ماه گذشته کتاب درسی زبان آلمانی که در سال های گذشته تدریس می شد مورد بازنگری قرار گرفته است و سال گذشته هم ۱۰ نفر از معلمان برای فراگیری دوره آموزشی نوین زبان فرانسه به آن کشور اعزام شدند و در حال حاضر نیز هر ماه دو کارشناس فرانسوی برای تولید محتوا به ایران می آیند و با معلمان دوره دیده نیز نشست ماهانه دارند. البته برای زبان روسی، هنوز فعالیتی صورت نگرفته اما با توجه به درخواست های مکرری که طی ماه های اخیر از سوی استان های شمالی کشور به دلیل تردد و حضور اتباع روسی زبان به دفتر ما ارسال شده باید اقدامات لازم برای آموزش و تالیف کتاب های زبان روسی هم آغاز شود. وی در پاسخ به این سئوال که آیا منابع موجود در حوزه این چهار زبان زنده دنیا می تواند برای ارتقای مهارت زبانی دانش آموزان طی ۷ سال فراگیری زبان در مدارس کافی باشد گفت: «وظیفه ما ایجاد ابزار است. ابزاری که دانش آموز را در دستیابی به ارتباط موثر با تمدن و فرهنگ دیگر کشورها یاری کند. زبان وسیله برقراری این ارتباط است و ما این وسیله را فراهم می کنیم تا دانش آموزان با تسلط بر مهارت خواندن و نوشتن بتوانند با منابع مکتوب یا الکترونیک ارتباط برقرار کنند. در حال حاضر زبان رایج آموزشی در مدارس، زبان انگلیسی است و منابعی هم که از طریق سایت ها در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد به زبان انگلیسی است. ناشران هم در حوزه نشر کتاب های به زبان انگلیسی ویژه دانش آموزان فعال هستند. سال گذشته هم با اتخاذ این تصمیم که برخی کتب درسی همزمان به زبان غیر فارسی و انگلیسی چاپ شود، کتاب زیست شناسی پایه اول دبیرستان به زبان انگلیسی آماده چاپ شد و پس از توزیع، دانش آموزان از سال آینده می توانند در صورت تمایل این کتاب را آموزش ببینند. اما تمام این فعالیت ها در حوزه زبان انگلیسی انجام شده است. و متاسفانه منابع مطالعاتی به زبان های غیر انگلیسی کم است حتی در سطوح تحقیقات دانشگاهی، دانشجویان با کمبود منابع به زبان غیر انگلیسی مواجه هستند. البته طی گفت وگوهای صورت گرفته با دفاتر فرهنگی سفارتخانه ها قرار بر این گذاشته شده است که منابع پشتیبانی هم تهیه شده و در اختیار کتابخانه های مدارس قرار بگیرد یا در سطح وسیع منتشر شده و در بازارهای قابل دسترس باشد.»

در حالی که مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش مبنی بر آموزش زبان های خارجی در مدارس در دهه ۷۰ تصویب شده و در این مصوبه آموزش زبان آلمانی و فرانسه در کنار زبان انگلیسی تصریح شده اما طی ۱۲ سال گذشته، این مصوبه در مدارس کشور به اجرا در نیامده است. زرافشان در پاسخ به علت اجرا نشدن این مصوبه تاکنون می گوید: «در دهه ۶۰ دانش آموزان مجاز بودند که زبان روسی یا ایتالیایی را انتخاب کنند اما در دهه ۷۰ این روند متوقف شد. در آن زمان ارتباط عمده ما با کشورهای انگلیسی زبان برقرار بود و مدارس هم آموزش زبان انگلیسی را ترویج می کردند. اما از چند سال گذشته سفارتخانه های کشورهای غیر انگلیسی زبان هم نسبت به سرمایه گذاری بر زبان مادری خود فعال شده اند. به خصوص که بعد از گسترش کاربری اینترنت که زبان انگلیسی، زبان حاکم و غالب بر اینترنت شناخته شده دیگر کشورها احساس کردند که از گستره زبان رایج در حال حذف شدن هستند و به خصوص امروز رقابت سختی بین زبان های انگلیسی و آلمانی و فرانسوی و ایتالیایی در گرفته و در نشست های جهانی، ترجمه همزمان به این چهار زبان صورت می گیرد. بنابراین فعال شدن سفارتخانه ها در گسترش آموزش زبان مادری شان در کشور بیگانه، عامل موثری بوده که ما هم از این سو، نسبت به اجرای مفاد مصوبه فعال شویم.» وی در پاسخ به این سئوال که شاید علت مسکوت بودن مصوبه طی ۱۲ سال گذشته به دلیلی فقدان معلم تعلیم دیده و مسلط بر زبان بیگانه بوده گفت: «البته در حال حاضر تعداد معلمان تعلیم دیده در حوزه زبان غیر انگلیسی قابل مقایسه با تعداد پیش از انقلاب نیست. پیش از انقلاب در تمام هنرستان های فنی، زبان آلمانی تدریس می شد و مدارس خاصی در تهران و بعضی شهرستان ها زبان فرانسه را به صورت تخصصی تدریس می کردند. در حال حاضر هم با کمبود معلم در آموزش زبان آلمانی و فرانسوی مواجه نیستیم. اما باید تقاضا هم ایجاد شود و دانش آموزان به فراگیری زبان خارجه غیرانگلیسی تمایل داشته باشند.»

وی در پاسخ به این سئوال که آیا وضعیت تدریس زبان آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی یا روسی هم مانند آموزش زبان انگلیسی روند ناقص را طی خواهد کرد که دانش آموزان پس از دیپلم فاقد هر گونه مهارت در مکالمه بوده و صرفاً برگرامر و قواعد زبان تسلط نسبی دارند، گفت: «چارچوب آموزش زبان مشترک است و این چارچوب برای تمام زبان های غیر انگلیسی هم یکسان خواهد بود. آموزش تکمیلی زبان به ظرف مناسب نیاز دارد. در حال حاضر زبان خارجه در مدارس ما از سال اول راهنمایی آغاز می شود. بنابراین با توجه به محدودیت زمانی ناچاریم بر مهارت خواندن و نوشتن تاکید کنیم اما به نظر من آموزش زبان با تاکید بر چهار مهارت شنیدن، مکالمه، خواندن و نوشتن تکمیل خواهد شد و دستیابی به چنین دورنمایی نیازمند تغییر هدف است. اما برای ایجاد این دورنما به ابزار نیازداریم. در دیگر کشورها، دانش آموزان از پایه ابتدایی به فراگیری زبان بیگانه می پردازند. زبان بیگانه، به شیوه کاربردی به دانش آموزان آموزش داده می شود به این معنا که دانش آموزان بعضی دروس را به صورت اجباری به همان زبان بیگانه فرا می گیرند. این زبان در جامعه مورد استفاده قرار می گیرد و رسانه های شنیداری و دیداری هم با اختصاص چند شبکه به ملکه شدن زبان بیگانه کمک می کنند. ضمن آن که وجود دانشگاه های بین المللی هم در مقاطع تحصیلات عالی این روند را تثبیت می کند. متاسفانه ما حتی یک دانشگاه بین المللی در سطح کشور نداریم. در حالی که در کشوری همچون امارات که یک کشور تازه به توسعه رسیده است. و عمر دانشگاه ها بیش از ۵ سال تجاوز نمی کند، چندین دانشگاه بین المللی وجود دارد. توسعه یک زبان بیگانه، فقط با آموزش های دوران مدرسه انجام پذیر نیست. البته از زمانی که استفاده از اینترنت گسترش یافته، زبان انگلیسی دانش آموزان رو به پیشرفته بوده است.» به گفته زرافشان، در یکی از نشست های یونسکو در سال ۲۰۰۰، اعلام شد که ۷۵ درصد منابع موجود در اینترنت به زبان انگلیسی و ۲۵ درصد به زبان های دیگر است و یونسکو اعلام کرده تا سال ۲۰۰۵ این نسبت به طور مساوی به ۵۰ درصد خواهد رسید.