روزنامه شرق، یکشنبه ۷ دی ۱۳۸۲ - ۵ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۲۸ دسامبر ۲۰۰۳

علی ملائکه: اخیراً انتشارات پیکادور در آمریکا انتشار ترجمه انگلیسی سخنرانی های میشل فوکو را در کولژ دوفرانس در فاصله سال های ۱۹۷۱ تا زمان مرگش در ۱۹۸۴ آغاز کرده است

تا به حال دو کتاب از این مجموعه با نام های «نابهنجار» حاوی سخنرانی های سال های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۵ و «از جامعه باید دفاع کرد» حاوی سخنرانی های سال های ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۶ منتشر شده است. مترجم سخنرانی ها «دیوید مرسی» (نویسنده کتاب «زندگی میشل فوکو») و ویراستار مجموعه «آرنولد آی. دیویدسون» استاد دانشگاه شیکاگو و سردبیر اجرایی نشریه بررسی انتقادی (Critical Inquiry) است.
سخنرانی های عمومی میشل فوکو که هر سال در قالب ۱۲ سخنرانی ایراد می شد و هزاران نفر را به کولژدوفرانس جلب می کرد، به معیاری برای بررسی انتقادی معاصر بدل شده اند.
سخنرانی های کتاب «نابهنجار» با بررسی نقش روانپزشکی در نظام قضایی مدرن و روش طبقه بندی افرادی که به جرائمشان شبیه می شوند، پیش از آنکه آن را مرتکب شوند آغاز می شود. فوکو در سخنرانی های این کتاب نشان می دهد که چگونه و چرا تعریف کردن «نابهنجاری» و «نابهنجار» که در قرن نوزدهم در انحصار قدرت قرار داشت به نهادهایی از نظام زندان گرفته تا خانواده شکل داد.

فوکو در سخنرانی های کتاب «از جامعه باید دفاع کرد» به ظهور درک جدیدی از جامعه و رابطه آن با جنگ در اوایل قرن هفدهم می پردازد. در این زمان جنگ به عنوان اساس دایمی همه نهادهای قدرت درنظر گرفته می شود و حضوری پنهان درون جامعه می یابد که به وسیله تحلیل تاریخی قابل رمزگشایی است. فوکو در دنبال کردن این تحول به تبارشناسی قدرت / دانش می پردازد که به موضوع مورد توجه اصلی او در سال های آخر عمرش بدل شده بود.

مجموعه دو جلدی «تاریخ فلسفه تحلیلی در قرن بیستم» با انتشار جلد دوم آن در ماه اخیر کامل شد. اسکات سومس (Scott Soames) که خودش ازمتفکران پیشگام فلسفه تحلیلی و کانون برخی از مهمترین مباحثات آن بوده است در این کتاب ها نظراتی پیچیده را با وضوحی استثنایی مورد بحث قرار می دهد. جلد اول کتاب با نام «سپیده دم تحلیل» تاریخ فلسفه تحلیلی را از ابتدای قرن بیستم تا میانه آن، جلد دوم با نام «عصر معنا» این تاریخ را تا زمان حاضر دنبال می کند.

چنانکه «اسکات سومس» می گوید، ماجرای فلسفه تحلیلی ماجرایی عظیم با پیشرفت نایکنواخت است. اندیشمندان فلسفه تحلیلی پیشرفت های مهمی را به سوی حل مشکلات اصلی این سنت انجام دادند، گرچه هیچگاه تا به حال یک موضع فلسفی غلبه خود را برای مدت طولانی حفظ نکرده است. «سومس» دو پیشرفت روش شناختی را که در طول قرن بیستم در سنت فلسفه تحلیلی رخ داده و چشم انداز فلسفی را بازسازی کرده است اینگونه بیان می کند: ۱) پیشرفت سخت به دست آمده فلاسفه تحلیلی در درک و تمیز مفاهیم «حقیقت منطقی»، «حقیقت پیشینی» و «حقیقت ضروری»۲) پذیرش تدریجی این امر که فرضیه فلسفی باید بر زمینه اندیشه پیش فلسفی متناسبی پایه گذاری شود.

او هنگامی که به کار پیشینیان و معاصرانش از راسل و ویتگنشتاین تا دیویدسون و کریپکه می پردازد، ضمن برجسته کردن دستاوردهای آنها به نقایص کار آنها نیز اشاره می کند، به خصوص در مواردی که دیدگاه های آنها به علت توجه ناکافی به مسائلی، که امروز روشن شده اند، دچار محدودیت شده است.

«امید و خاطره: درس هایی از قرن بیستم» آخرین کتاب انتشار یافته از متفکر و منتقد معاصر «تزوتان تودوروف» است. تودوروف در این کتاب که تاریخ سیاسی و نقد اخلاقی قرن بیستم است، تمامیت گرایی یا توتالیتاریانیسم را ابداع عمده این قرن به حساب می آورد و مبارزه میان این نظام سیاسی و دموکراسی و تأثیرات آن را بر زندگی و آگاهی انسانی مورد بررسی قرار می دهد.

از نظر او تمامیت گرایی از این لحاظ موفق شد که خودش را بر انسان ها تحمیل کند که نیاز آنها را به امر مطلق برآورده می کرد. این نظام امید مردم را برای معنادار کردن زندگی با مشارکت یافتن در ساختن بهشتی زمینی برمی انگیخت، در نتیجه میلیون ها نفر زندگی خود را به نام خیری والاتر فدا کردند. او می گوید، اما خود دموکراسی مستعد افتادن به دام یک خیرخواهی دوآتشه است: بر حق دانستن اخلاقی خود در وطن و صدور «بمب های اتمی» یا «انسانگرایانه» به خارج.

تودوروف تاریخ قرن گذشته را نه تنها با تحلیل کردن تعارضات شاخص سیاسی آن ، بلکه با ارائه کردن نیمرخ پوپایی از اشخاص متعددی بررسی می کند که به قیمت پرداخت تاوانی بزرگ در برابر محدودیت ها و ممنوعیت های رژیم های تمامیت گرا مانند رژیم های نازی و کمونیستی مقاومت کردند. افرادی مانند مارگرت بوبر _ نویمان، دیوید دوست، پریمو لوی ، ژرمن تیلیون به اردوگاه های کار فرستاده شدند. سایرین مانند واسیلی گروسمن و رومن گاری شجاعانه در جنگ جهانی دوم جنگیدند. همه آنها در تحمل آن وقایع شاهدانی نمونه بر هوشیاری انسانیتی عظیم هستند.