روزنامه شرق، سه شنبه ۸ دى ۱۳۸۳ - ۱۵ ذیقعده ۱۴۲۵ - ۲۸ دسامبر ۲۰۰۴

روزبه حسینی : ۱_ ضرورت آموزش و آموختن در تئاتر  ما به زمانی باز می گردد که «عبدالحسین نوشین» و همزمان با او و به شکلی دیگر شاهین سرکیسیان وارد تئاتر ما شدند و این ضرورت را بر تئاتر ما که در لاک ترجمه، تقلید، بولوارزدگی و بداهه سازی فرو رفته بود به سمت آکادمیک و علمی شدن پیش بروند. در حقیقت دانستن، تئوری و آکادمی چیزی است که خلأ و نسیان آن تا دهه های اخیر و هنوز که هنوز است در هنر و ادبیات ما _ به طور کلی _ ملاحظه می شود و بالطبع هرگونه کوشش و گردآوری، ترجمه و نگارش در این خصوص دارای اهمیتی است که برای ما غنیمت و دارای ارزشی ویژه خواهد بود.

۲ _ تئاتر شرق پر است از رمز و نشانگان فرامتنی که ریشه در اساطیر و تفکرات آئینی _ مذهبی دارد که وسوسه شناخت و یادگیری و در نهایت روش مند ساختن این اشکال در کاربرد روز صحنه ای در تئاتر ما که پیوندی دیرین در نوع نگاه به مقوله فرهنگ، هنر و دین و آئین دارد، دارای اهمیت ویژه و خاصی است. در این میان تئاتر ژاپن شاید متنوع ترین، پیچیده ترین و جذاب ترین گونه های نمایشی سنتی _ آئینی را با نگاهی اساطیری و معناشناسانه، باستانی و آرکائیک خاصه در شکل و زیبایی شناسی صحنه به خود اختصاص داده است. با کمال تاسف پیش از این «نمایش در ژاپن» به پژوهش و کوشش بهرام بیضایی _ چند دهه پیش تر _ تنها منبع موجود در این خصوص به شمار می آمد که نظر به عدم تجدید چاپ مجدد، کان لم یکن به حساب می آمد. «مقدمه ای به نمایش سنتی ژاپن» به کوشش «لاله تقیان»، با وجود حجم کم و ظاهر لاغر اندام و مختصرش، نگاهی است اجمالی اما در کمالی قابل استناد و ارجاع، جهت دست یابی به فضا و اتمسفر کلی و چند جانبه از آن چه در قرون پیش از میلاد تا قرون اخیر،  که در انتشارات نمایش (۱۳۸۲) به انتشار رسیده است.

۳ _ شاید یکی از مهم  ترین ویژگی های مجموعه مذکور عدم تکیه بر مقالات و پژوهش پیشین بیضایی در این خصوص و نظر موکد بر منابع و کتب برگردان نشده از زبان انگلیسی باشد که تاریخ نگارش همگی آنها پس از دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی است و این نگاه کامل و چند جانبه در اجمال روان کتاب را سازمان می دهد. مجموعه تصاویر گویا و پلان های صحنه ای همراه با توضیح و تفصیل کامل شکل صحنه های هر گونه از نمایش ها و آئین ها، تجسم آنچه به صورت تئوری و تاریخ نگاری محض در طول مباحث کتاب آمده است را آسان و دریافتی تر می نماید.

۴ - «گاگاکو» - رقص های آئینی باستانی - «نمایش های نو»، «کیوگن»، «بن راکو» و «کابوکی» به عنوان سر فصل های کتاب حاضر، سر تکامل و شاخه بندی و قسم بندی این گونه ها را در بستر تفکر بودیستی و فرهنگ اساطیری کشور ژاپن، نشان می دهد. اما نویسنده تنها به مرور تاریخی این گونه بسنده نمی کند و نگاه ژرف تری را در طول تاریخ سیاسی و در عین حال فرهنگی _ هنری ژاپ، در کنار یکدیگر مورد نظر قرار می گیرند.

۵ _ آن چه کارکرد نمایش ها و گونه های سنتی - آئینی این گونه نمایش ها را در این تاریخ نگاری برجسته و آموزش توامانی را در سیر اندیشه های تئاتر شرق برای خواننده فراهم می سازد، نگاه اجرایی، متنی و بینامتنی است که در این مرور اجمالی به چشم می رسد. موضوعات نمایش ها، افراد هر نوع نمایش، لباس و طراحی صحنه ها تعیین جایگاه بازیگران و تماشاگران، ریشه های اسطوره ای _ افسانه ای هر موضوع در بستر تاریخ و فرهنگ هر دوره تاریخی در کشور ژاپن و نهایتاً سبک و روش اجرایی و همراهی نوع ضرباهنگ و ادوات موسیقی در هرگونه  نمایشی، مروری درخور خواندن، دانستن و شناخت نسبی را از این نوع گونه های نمایشی در کشور ژاپن پدید می آورد که بالطبع در نوع خود، جذاب و ارجاع پذیر به نظر می رسد.