روزنامه شرق، یکشنبه ۱۴ دی ۱۳۸۲ - ۱۱ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۴ ژانویه ۲۰۰۴

کتی اسویتیل - ترجمه سعید برزگر یارمحمدی : یک هیولای باستانی، پشمالو و هشت پا - یکی از نخستین جانورانی که زمین را اشغال کرد . این ویژگی های موجودی است که به گفته کری ایستردی (C.Easterday) ممکن است قدیمی ترین حشره ای بوده باشد که تار می تنیده است. کری ایستردی دانشجوی فوق لیسانس دیرین شناسی در دانشگاه ایالتی اوهایوست. در صورتی که نظریه وی درست از آب درآید می توان چنین نتیجه گرفت که انواعی از عنکبوت ها مستقلاً توانایی تنیدن تار در خود را توسعه داده اند.

تمامی عنکبوت های امروزی تار می تنند و همین موضوع باعث شده است که دیرین شناسان چنین نتیجه گیری کنند که عنکبوت های قدیمی نیز قادر به انجام چنین کاری بوده اند. اما زمان و چگونگی تکامل تنیدن تار هنوز نامعلوم و در پرده ای از ابهام است. عنکبوت ها قریب به ۳۷۰ میلیون سال قبل تکامل حاصل کرده اند اما در شواهد دیرین شناختی مربوط به ۲۹۰ میلیون سال قبل هیچ اثری از ساختارهای تولید تار یافت نشده است. (سن تقریبی نخستین فسیل کامل عنکبوت ها به ۲۹۰ میلیون سال قبل باز می  گردد). قدیمی ترین تار کشف شده ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیون سال قدمت داشته و به صورت کامل و دست نخورده در کهربایی لیبانس یافت شده است.

ایستردی بررسی تکامل تار در عنکبوتیان را با مطالعه گروهی از عنکبوتیان عنکبوت مانند با نام تریگو نوتاربیدها (trigonotarbids) آغاز کرد. تریگو نوتاربیدها قریب به ۴۲۰ تا ۲۸۰ میلیون سال قبل می زیسته اند. ایستردی بخشی از پایان نامه فوق لیسانس خود را به بررسی کامل پای چهارم تریگو نوتاربید معروف به Aphanotomartus pustulatus اختصاص داد. این فسیل یک سنتی که قریب به یک دهه قبل از نهشته ذغال سنگی سیمتری هیل در شرق اوهایو بیرون کشیده شد، تا پیش از این هرگز مورد بررسی دقیق قرار نگرفته بود (از این منطقه بزرگ ترین فسیل شناخته شده از سوسک حمام نیز بیرون کشیده شد. این فسیل که ۵/۳ اینچ طول دارد و به Xenoblatta scudderi معروف است اخیراً توسط ایستردی شناسایی و به جهانیان معرفی شد.)

ایستردی با بررسی دقیق جفت چهارم پاهای تریگونوتاربید متوجه ردیفی از برآمدگی های میکروسکوپی یا میکروتوبرسل بر روی  آنها شد. هر یک از این برآمدگی ها معرف پایه یک مو بود. موقعیت و آرایش قرار گیری این برآمدگی ها همانند برآمدگی های موجود بر سطح کالامیستروم (Calamistram) بود. کالامیستروم ساختاری است که در پای چهارم تعدادی از عنکبو ت های امروزی دیده می شود. کالامیستروم در واقع ردیفی از موهای محکم است که برای بیرون کشیدن تار از یک عضو صفحه مانند به نام سریبلوم (Cribellum) مورد استفاده قرار می گیرد. شواهد فراهم شده توسط ایستردی نشان می دهد که دانشمندان در جست وجوی ساختار تولید کننده تار در عنکبوتیان فسیل دچار اشتباه شده و راه را به خطا رفته اند. به گفته ایستردی، به جای جست وجوی غده تارساز یا دست و پاهای تغییر شکل یافته بر روی شکم که در عنکبوت ها دیده می شود می بایست در جست وجوی ساختارهای سریبلوم مانند (ردیفی از میکروتوبرسل های نازک و محکم) بود انجام این کار بسیار مشکل است اما غیر ممکن نیست. ایستردی از تمامی افرادی که مشغول تحقیق بر روی عنکبوتیان فسیل هستند خواسته است که شواهد فراهم شده توسط او را مورد بازبینی قرار دهند و تحقیقات خود را با دقت بیشتری دنبال کنند. به طور خلاصه از گفته های ایستردی می توان چنین استنباط کرد که پژوهشگران تنها نمی بایست اندام های تولید کننده تار در عنکبوتیان قدیمی را مورد بررسی قرار دهند بلکه قبل از این کار باید آنها را کاملاً و درست تشخیص دهند.

ایستردی خاطر نشان می سازد که شواهد فراهم شده توسط او مبنی بر اینکه نمونه مورد مطالعه او توانایی تولید تار داشته است قطعی و مسلم نیست. به عنوان مثال می توان چنین برداشت کرد که میکروتوبرسل های موجود بر روی پاهای عقبی ممکن است در ساختارهای مورد استفاده در تمیز کردن بدن شرکت داشته  باشند. برآمدگی های کوچک دیگری نیز در پشت و نقاط دیگر بدن Aphanotomartus دیده می شود اما با توجه به پراکنش آنها می توان چنین نتیجه گرفت که این برآمدگی ها احتمالاً پایه موهایی بوده اند که به عنوان اندام های حسی ساده عمل می کرده  اند. به گفته ایستردی: «از آنجا که عنکبوت ها دید خوبی ندارند بنابراین دنیای اطراف خودشان را از طریق تکان دادن و تماس موهای موجود بر سطح بدن خود با هوا و سطح زمین، حس می کردند.»

از آنجا که میکروتوبرسل ها بسیار مختلف و متنوع هستند، این نظریه که احتمالاً آنها اندام های تار ساز بوده اند قوت می گیرد. موقعیت و آرایش قرارگیری میکروتوبرسل ها بر روی پاهای حرکتی چهارم نشان می دهد که آنها دارای یک عملکرد تخصصی بوده اند. به نظر می رسد که ساخت تار سازگاری بوده که به دنبال زمین زی شدن عنکبوت ها در آنها تکامل یافته است. عنکبوت های امروزی، شبه عقرب ها، تعدادی از حشرات، صدپایان، تعدادی از هزار پایان و عنکبوت های قرمز همگی تار می تنند. از شواهد امر چنین برمی آید که دیگر بندپایان زمینی فسیل و منقرض شده نیز ظاهراً می توانسته اند این کار را انجام دهند.

Discover, Dec.18.2003