روزنامه شرق، یکشنبه ۱۴ دی ۱۳۸۲ - ۱۱ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۴ ژانویه ۲۰۰۴

ترجمه  احسان  صحافیان   : پیمان  منع  تکثیر و گسترش  سلاح های  اتمی  (ان پی تی ) را می توان  محبوب ترین  پیمان  تاریخ  دانست . به  جز پنج  کشور همه  کشورهای  جهان  آن  را به  امضا رسانده اند. اگر چه  این  پیمان  بیش  از سه  دهه  از گسترش  سلاح های  هسته ای  ممانعت  به  عمل  آورده ، پس  از حملات  یازدهم  سپتامبر ارزش  آن  زیر سئوال  رفته است . برخی  آن  را منسوخ  و برخی  کاملاً بی فایده  می دانند. استدلال  آنها امکان  پیگیری  و پیشبرد برنامه  تولید و تکثیر سلاح های  اتمی  پس  از امضای  ان  پی  تی  است . برنامه های  هسته ای  لیبی ، کشوری  که  عضو ان پی تی  است  اما اخیراً اعلام  کرد که  این  برنامه ها را کنار می گذارد، کاربرد و محدودیت های  پیمان  را آشکار می کند. ان پی تی  منسوخ  نیست  چرا که  اگر چنین  بود یقیناً نسبت  به  نگارش  و تصویب  چنین  پیمانی  اقدام  می کردیم . با این  وجود اتکای  صرف  به  آن  برای  حل  مشکل  تکثیر سلاح های  هسته ای  کافی  نیست . آنها که  پیمان  ان  پی  تی  را بی فایده  می دانند، می گویند که  کشورهای  شرور یا از امضای  پیمان  سر باز می زنند یا پس  از امضای  آن  به  طرق  مختلف  به  تداوم  پیگیری  خواسته های  نامشروع  خود می پردازند. سایر کشورها پیمان  را امضا و از آن  تبعیت  می کنند. امضای  پیمان  از سوی  این  کشورهابی فایده  است ، زیرا آنها هیچ  گاه  قصد تولید یا تکثیر این  گونه  سلاح ها را نداشته اند.

اما این  تقسیم بندی  کشورها به  سیاه  و سفید نادرست  است . نخست  به  این  دلیل که  تعدادی  از کشورها میان  این  دو دسته  قرار می گیرند. اجماع  نظر جهانی  علیه  سلاح های  هسته ای  که  در ان پی تی  خلاصه  شده  تصمیم گیرندگان  این  کشورها ازجمله  اوکراین ، آفریقای  جنوبی ، آرژانتین  یا کره  جنوبی را به  سمت  پرهیز از این  سلاح ها سوق  داده  است . دوم  به  این  دلیل  که  حتی  بر کشورهای  شرور مثل  عراق  وکره  شمالی  تأثیر بازدارنده  قابل  توجهی  گذاشته  است . وقتی  ایالات  متحده  علیه چنان  کشورهایی  موضع گیری  می کند، هراس  آنها از رسوایی  عدول  از مفاد پیمان ، کمک  قابل  توجهی  است . وفاق  جهانی  در این  خصوص  ممکن  است  کمک  شایان توجهی  به  حل  مشکل  اتمی  کره  شمالی  بکند. اگر چه  پیمان  ناقص  است  و این  امکان  را فراهم  می سازد که کشوری  تلاش  برای  دستیابی  به  سلاح  هسته ای  را انکار و در پرتو تولید برق  هسته ای  پنهان  نماید. امضاکنندگان  ان  پی تی  از این  امکان  برخوردار هستند که  به ساخت  و راه اندازی  راکتورهای  هسته ای  و غنی سازی  اورانیوم  و تولید سوخت  نیروگاه ، انبار سوخت  رادیواکتیو این  راکتورها و بازیافت  سوخت  مصرفی  اقدام کنند. تنها الزام  امضا کنندگان  پیمان،  اعلام  این  مراکز به  آژانس  بین  المللی  انرژی اتمی  و صدور جواز بازرسی  آژانس  از آنهاست . مشکل  اینجاست  که  چرخه  کامل سوخت ، توان  تولید مواد هسته ای  شکافتی  لازم  برای  تولید سلاح  هسته ای  را دراختیار کشورهای  فوق  می گذارد. تأسیسات  تولید اورانیوم  غنی  شده  و راکتورهای تولید برق  امکان  تولید اورانیم  غنی  شده  برای  سلاح های  هسته ای  را نیز دارا هستند. بازیافت  سوخت  هسته ای ، تولید پلوتونیوم  را که  می تواند در سلاح های  هسته ای  به کار رود، امکان پذیر می سازد.همانطور که  در قضیه  کره  شمالی  اتفاق  افتاد، کشورهایی  که  قصد تخطی  از پادمان  را دارند می توانند از حق  بهره مندی  از نیروگاه  هسته ای  تولید برق  سوءاستفاده  کنند. همچنین  می توانند ضمن  تظاهر به  عمل  درچهارچوب  قرارداد، تمام  منابع  لازم  برای  تولید سلاح های  هسته ای  را به  دست  آورند، آنگاه  پیمان  را ملغی  و به  ساخت  زرادخانه  هسته ای  اقدام  کنند. جهان  باید عزم  خود برای  جلوگیری  از گسترش  و تکثیر سلاح های  هسته ای  را با افزودن  مجازات های  جدید نوسازی  کند. شاه  کلید، تفاوت  گذاشتن  بین  حق  برخورداری  از تولید انرژی  هسته ای  و حق  برخورداری  از راه اندازی  چرخه  سوخت  هسته ای  است . تولید برق  هسته ای  همچنان  باید مجاز شمرده  و حتی  ترویج  شود. در حالی  که  چرخه  سوخت  هسته ای  را باید منع  و حداقل  مسیر دستیابی  به  آن  را دشوار ساخت . چگونه  چنین  امری  میسر می شود؟

کشورهایی  که  برای  تولید انرژی  اتمی  به  منظور استفاده  از نیروگاه های  برق  تلاش  می کنند را باید متقاعد ساخت  که  به  تولید، انباشت  یا بازیافت  سوخت  اتمی  مبادرت  نورزند. این  کشورها علاوه  بر این  موافقت  خواهند کرد که  بازرسی ها انجام شوند. کشورهایی  که  هم  اکنون  اقدام  به  فروش  تکنولوژی  هسته ای  صلح آمیز درچارچوب  پادمان  می کنند، خواهند پذیرفت  که  از تأمین  تکنولوژی ، تجهیزات  یا سوخت  برای  هر کشوری  که  از حق  خود برای  غنی سازی  و بازیافت  سوخت  اتمی چشم پوشی  نکند، خودداری  ورزند و علاوه  بر این،  به  فروش  یا انتقال  تجهیزات  یا تکنولوژی  مناسب  برای  غنی  سازی  یا بازیافت  سوخت  هسته ای  اقدام  نکنند. همزمان  این  کشورها توافق  خواهند کرد که  تأمین  قابل  اطمینان  سوخت  هسته ای  و بازگشت  سوخت  مصرفی  با قیمت های  رقابتی  به  کشورهای  مبدأ را ضمانت  کنند، در صورتی که  با شرایط  جدید موافق  باشند. همچنین  باید وضع  تحریم  علیه  کشورهایی  که  به هر صورت  اقدام  به  ایجاد چرخه  سوخت  هسته ای  می کنند را بررسی  کرد. اما کشوری  که  بخواهد برنامه  تولید برق  هسته ای  صلح آمیز خود را پیش  ببرد چرا بایدروند پیش  گفته  را بپذیرد؟ یک  جواب  صریح  و بی پرده  این  که  اگر این  محدودیت ها اعمال  شود، راه  دیگری  حداقل  روی  کاغذ امکان پذیر نیست . به  این  دلیل  که  دستیابی  به  این  تکنولوژی  بدون  همکاری  کشورهای  دارای  آن  امری  مخاطره آمیز است . ازسوی  دیگر نپذیرفتن  این  ضوابط  از سوی  هر کشوری  آن  را در معرض  فشار و موشکافی  بین المللی  قرار خواهد داد.

نویسندگان این مطلب ویلیام  جی  پری  و اشتون  بی کارتر به  ترتیب  وزیر دفاع  و معاون  وزیر دفاع  دولت  کلینتون  و برنت  اسکوکرافت  و آرنولد کانتر به  ترتیب  مشاور امنیت  ملی  و معاون  وزیر امور خارجه  دولت  بوش  پدر هستند. بخشی از مطلب اصلی به دلیل کمبود فضا کوتاه شده است.

منبع: اینترنشنال  هرالد تریبون