یکى از موفق ترین پروژه هاى تجارى دنیا در شهر کوچکى اجرا شده که از سنگاپور و هنگ کنگ درس گرفته است.
آفتاب استوایى در پشت نخل ها و سواحل ماسه اى فجیره فرومى رود و با از راه رسیدن تاریکى، نورهاى ماشین آلات ساختمان سازى چند صدمتر دورتر از خط ساحلى به چشم مى خورد.
در دیگر مناطق خلیج فارس، این چراغها بر کار ۲۴ ساعته در سکوهاى نفتى فراساحلى دلالت دارد. دوبى قدرى نفت و گاز دارد که به ندرت ۶درصد از تولیدات اقتصادى اش را تشکیل مى دهد و ظرف حدود ۱۰ سال خشک خواهدشد. درعوض ابوظبى، دیگر عضو فدراسیون هفت ایالتى امارات، چهارمین میدان نفتى بزرگ دنیا را در اختیار دارد. ولى دوبى طى سالیان اخیر درآمد نفت و گازش را براى آینده اى متفاوت عاقلانه سرمایه گذارى کرده و با توسعه دادن گردشگرى و تبدیل خود به مرکز تجارى منطقه اى که جمعیت ۱.2 میلیارد نفرى آن فقط دو ساعت با هواپیما با آن فاصله دارند، مردم را جایگزین هیدروکربنها کرده است.
ماشین آلات درون آبهاى جمیره در حال احداث فونداسیونهاى یکى از بزرگترین جزایر مصنوعى دنیاست که به شکل یک نخل طراحى مى شود. این خانه ها براى همسران فوتبالیست ها و سایر ثروتمندان جویاى آفتاب است. سال گذشته ستارگان فوتبال انگلیس به رهبرى دیوید بکام در زمره اولین خریداران این پروژه بودند که دوهزار ویلاى آن ظرف یک هفته به فروش رفت (حتى ویلاهاى تکمیل نشده، اکنون در یک بازار سیاه داغ به مبالغ هنگفتى معامله مى شود). این جزایر مصنوعى همچنین خط ساحلى ۴۰کیلومترى دوبى را چهار برابر مى کنند.
اگر ما بسازیم ...
سى سال پیش دوبى جز یک نهر و قصر شیخ نشین چیزى نداشت و به عنوان پایتخت موادمخدر در خلیج فارس بدنام بود. لنج هاى سنتى عربى همچنان دیده مى شوند و اخیراً که در میان شایعات پولشویى تروریستها افشا شد که اکثر تجارت غیرقانونى موادهسته اى پاکستان از طریق دوبى صورت مى گرفته، پژواکى از سابقه قاچاقچى پرورى اینجا به گوش رسید. اما این شیخ نشین از بسیارى جهات دیگر دگرگونى باشکوهى داشته و اکنون کانون تجارت مشروع و غیرنفتى جهان عرب است که نمونه هاى درخشان سرمایه دارى در آن به ندرت دیده مى شود.
شاهزاده شیخ محمد بن رشید المکتوم دوبى را همانند کسب و کارى خانوادگى اداره مى کند و مداخله هاى مدبرانه وى در امور اقتصادى همسو با نیروهاى بازار بوده است، نه در خلاف جهت شان!
امروزه دوبى ۲۷۲ هتل با ۳۰هزار اتاق، ۳۰ مرکز خرید و سالیانه حدود ۵میلیون گردشگر خارجى دارد. ظرفیت فرودگاهش در حال توسعه است تا به ۶۰ میلیون مسافر در سال برسد. در این بیابان همچنین یک پارک تفریحى به نام Dubailand با بودجه ۱۹میلیارد دلار و دو برابر مساحت Disneyworld در فلوریدا احداث مى شود. شعار این شیخ نشین کوچک، که مدتها پسر عموى فقیر ابوظبى بوده، باید این باشد. «اگر ما بسازیم، گردشگران خواهندآمد.» نفت دوبى که در ۱۹۶۶ کشف شد، پول کافى را براى اجراى طرحهاى مدرنیزه سازى مانند احداث بزرگترین بندر مصنوعى دنیا در جبل على فراهم آورد. بدین ترتیب نام دوبى به عنوان قلب کشتیرانى خاورمیانه بر سر زبانها افتاد. اکنون بسیارى از ۲۶۰۰ شرکت مستقر در این منطقه معاف از مالیات از آن به عنوان سکویى براى تجارت با چین استفاده مى کنند که بخصوص در این اواخر بسیار پرجنب و جوش بوده است.

آسمان باز براى تجارت آزاد
هواپیمایى امارات نقش بسزایى در توسعه دوبى ایفا کرده است. دوبى از ابتدا با اعمال سیاست آسمان باز از هرگونه شرکت هواپیمایى که مى خواهد با هواپیمایى امارات به رقابت بپردازد، استقبال کرده ـ هرچند رئیس آن یکى دیگر از اعضاى خاندان حاکم، شیخ احمد بن سعید المکتوم است. اکنون ۱۰۰ شرکت هواپیمایى، دوبى را به ۱۴۵ مقصد دنیا متصل مى کنند. دوبى حتى با آمریکا قرارداد آسمان باز دارد. ماه آینده هواپیمایى امارات پرواز یکسره خود به نیویورک را آغاز مى کند و متعاقبش به سانفرانسیسکو و شیکاگو خواهد رفت. بدین ترتیب آمریکایى ها قادر خواهند بود بدون جا به جایى هواپیما در اروپا به کشورهاى خلیج فارس و آفریقا سفر کنند.
هواپیمایى امارات از این رقابت شکوفا شده و از زمان تأسیس در ۱۹۸۵ در کلیه سالها به جز یک سال سود برده است. سال گذشته به رغم دلشوره از تروریسم و جنگ در عراق، سود خالص این شرکت با ۷۳ درصد افزایش به ۱.6میلیارد درهم (۴۲۹میلیون دلار) بالغ شد و شمار مسافرانش ۲۳درصد رشد داشت. این رشد به قدرى منسجم بوده که شیخ احمد و «موریس فلاناگن»، مغزمبتکر این شرکت، سال پیش بى پروا بزرگترین سفارش براى خرید هواپیما در دنیا را به ارزش ۱۹ میلیارد دلار براى هواپیماهاى ایرباس و بوئینگ، از جمله ۴۵ فروند ایرباس دو طبقه A380 دادند. این شرکت هواپیمایى و دوبى به رشد همدیگر کمک کرده اند. این روند در اوایل دهه ۱۹۹۰ آغاز شد که هواپیمایى امارات هتل ها را به ارائه نرخهاى ارزان براى توقف هاى کوتاه مسافران ترغیب کرد. دوبى به جاى اینکه صرفاً مکانى براى تعویض هواپیما باشد، به استراحتگاه مسافران تجارى تبدیل شده که مثلاً از اروپا عازم استرالیا بودند. به موازات آنکه دوبى مراکز خرید معاف از مالیات ساخت و رویدادهاى ورزشى بخصوصى تورنمنت گلفسى Desert Classic و مسابقات اسبدوانى جام جهانى دوبى را به راه انداخت، به یک تفرجگاه براى گذراندن تعطیلات بدل گشت و جاذبه هایى همچون بیابانگردى و لنج سوارى ارائه کرد. البته ناگزیربود برمانع بزرگى از بدبینى فایق آید.
آنتیا مهرا، مدیربازاریابى فرودگاه دوبى، به یادمى آورد که چگونه هرتحول جدید از بندر کانتینربرى جبل على گرفته تا بزرگترین بارانداز خشکى منطقه و مناطق آزادتجارى و هتلهاى کنارساحل محکوم به شکست پیش بینى مى شدند ولى سودآور ازکار درآمدند.

مکش پول و استعداد همسایگان
هنوز درآمد منظم صادرات نفت به اقتصاد دوبى کمک مى کند تا ناگزیر به گردآورى مالیات نباشد. مهمتر اینکه عملکرد ضعیف همسایگانش به آن کمک مى کند. دوبى نه تنها پول و استعداد بیروت، بغداد و کابل بلکه مراکز تجارى نسبتاً بسته مانند عربستان سعودى، کویت، مصر، پاکستان و هند را مى مکد. درواقع بخصوص براساس معیارهاى عربى، دوبى به روى خارجیان آغوش گشوده است.
از ۱.5میلیون سکنه اش، بیش از ۸۰درصد غیربومى اند. در دنیاى تجارت این شهر، انگلیسى ها، هندیها، ایرانى ها ولبنانى ها بیشتر به چشم مى خورند، ولى عمده کارهاى سنگین احداث جزایر مصنوعى را هندیها و پاکستانى هاى جویاى کار که از آن سوى اقیانوس آمده اند، انجام مى دهند.
سبک سهل گیرانه دوبى ـ خارجیان مى توانند ملک شخصى داشته باشند ـ این شهر را به چنان مکان مثبتى براى زندگى و کار تبدیل کرده که این موفقیت، خود پایه گذار کامیابى هاى تازه ترمى شود. از این حیث، دوبى مشترکات فراوانى با دو حکومت شهر پویاى دیگر یعنى سنگاپور و هنگ کنگ دارد. حاکمان دوبى با داشتن رابطه منسجم با بازار توانستند این شرایط مطلوب را فراهم آورند. محمدعلى الابار، رئیس هیأت توسعه اقتصادى دوبى که سابقاً بانک سرمایه گذارى داشته، مى گوید: کار ما گشودن درها به روى بخش خصوصى است.
او همچنین شرکت ساختمان سازى «عمار» را اداره مى کند که «برج دوبى» را مى سازد که پس ازتکمیلش درچندسال آینده، به بلندترین ساختمان دنیا بدل خواهدشد. در طبقات فوقانى این مجتمع ادارى یک هتل مشترکاً با «جورجوآرمانى» (طراح پوشاک» احداث خواهدشد. شما درمناطق آزادتجارى دوبى، نیازى به داشتن یک شریک بومى ندارید. این مناطق با توسعه بخشهاى دربرگیرنده شرکتهاى داراى فعالیت مشابه اکنون براى جذب بخش خدمات درتکاپو هستند.
ازهمین رو، «اینترنت سیتى» محل استقرار دفاتر شرکتهایى همچون مایکروسافت، دل، زیمنس، اچ پى، اوراکل و آى.بى.ام است. «میدیاسیتى» نیز دفاتر چند ایستگاه تلویزیونى را درخود جاداده و قرار است کالجهاى خارجى در «دهکده دانش» گردهم آیند.

بزرگترین مرکز مالى منطقه
اکثر سرمایه این طرحهاى عمرانى را سرمایه گذاران ثروتمند خلیج فارس و عربستان سعودى تأمین کرده اند. دوبى مى خواهد برهمین اساس خود را به بازار بزرگ سرمایه براى این منطقه تبدیل کند. مرکز بین المللى مالى دوبى درحال شکل گیرى است و چند آسمانخراش همانند برج Canary Wharf لندن در آن بناخواهدشد. ازهمین حالا بانک هاى برجسته سرمایه گذارى متقاضى حضور دراین مرکز هستند.
البته احداث یک مرکز مالى مدرن در مکانى که بخاطر تسامح سابقش درقبال پولشویى شهرت دارد، مى تواند دشوار باشد. یک منبع موثق در دوبى مى گوید: باتوجه به بدنامى دوبى، شاید بهتر مى بود که احداث این مرکز با یک کارنامه سفید آغازمى شد.
یکبار دیگر راه حل این معضل، به خدمت گرفتن تجربه خارجیان جهت اعمال تحولات است. کارشناسان برجسته اروپا به سرپرستى «فیلیپ تورت»، مدیرعامل سابق «اداره خدمات مالى» انگلیس این وظیفه خطیر را برعهده دارند. چنانچه دوبى در تازه ترین اقدام تجارى اش موفق شود و سابقه اش بر این موفقیت دلالت دارد، دوباره به منتقدانى که به جاى تناسخ مدرنش به عنوان یک تفرجگاه پررونق گردشگرى و یک مرکز فزاینده مهم تجارى، برگذشته مشکوکش انگشت مى گذارند، ضربه محکمى خواهدزد.

منبع: / روزنامه / ایران ۱۳۸۳/۰۳/۱۳
مترجم : رضا شیرانى