روزنامه همشهری یکشنبه 4 شهریور ,1375 25 آگوست ,1996 سال چهارم , شماره 1051

ماهیت انسانی همیشه در دنیای کائوریسماکی غایب است
اشاره: کسی دیگر به فنلاند فکر نمی کند. کشوری که دردوران جنگ سرد
به سمت شوروی گرایش داشت. و بعد از فروپاشی شوروی مورد غضب جهان
غرب واقع شده است. تنها کسی که توانسته خود را از این چنبره فراموشی
بیرون آورد فیلمساز فنلاندی آکی کائوریسماکی Kaurismaki Aki است که
فیلمهای قبلی وی توانسته در جشنواره های بین المللی به نمایش درآید و
فنلاند امروز با مردمان ناامیدش را به جهانیان نشان دهد و به همه
بگویید: ما هم مثل شما تشنه ارتباط هستیم فیلم جدید کائوریسماکی به
نام برفراز ابرها بیش از پیش به مسئله مردم فنلاند و فقر آنها
می پردازد و ناامیدی آنها راحتی در ساده ترین عواطفشان نشان می دهد.
یادداشت مجله اشپیگل درباره این فیلم با ترجمه خانم میراندا معاونی
در پی می آید:

در رستوران دوبرونیک جایی که از یک سو اندیشه های والای انسانی در
جریان است و از سوی دیگر درماندگی و بیچارگی در حال گسترش; در بستر
چنین تضادی اتفاقات فیلم رخ می دهد. فیلم داستان افرادی است که به
این مکان می آیند و می روند و در نهایت پیر و افسرده می شوند. آنها حتی
دیگر قادر به خوردن یا نوشیدن هم نیستند.
بعد از ترک این افراد از رستوران ,ایلونا (مستخدمه رستوران, کتی
اوتنین) در اتاق نشیمن آبی رنگش بر روی مبل قرمزی که رنگ متضادی با
اتاق دارد فقط نشسته و خیره به پنجره نگاه می کند, لحظه ای قبل او از
رادیو خبر اعدام مردی به نام کن سارو ویوا راشنیده است.
آیا زندگی او با ابرها ارتباطی دارد و اگر اینطور است, چگونه
متاسفانه همسرایلونا, لاری (کاری وین) که راننده اتوبوس است, از
طرف شرکت اتوبوسرانی تهدید به اخراج می شود. زندگی خیلی تاسف بار
است.
آکی کائوریسماکی, در مورد وطنش, فنلاند, بعنوان یک کشور فقیر
اروپایی چنین یادآوری می کند: کشوری که والس از آنجا سرچشمه گرفته
وبعدها به آرژانتین رفته است. فنلاند واقعی امروز حتی نسبت به یکی
ازشهرهای فراموش شده بلوک شرق کمتر مورد توجه و مقایسه است. همچون
کاکتوسی در ویترین خاک گرفته یک مغازه فراموش شده که بیننده را
همانطور تحت تاثیر قرار می دهد که ندای ناامیدانه یک انسان در
خیابانی مه گرفته کنار یک نقاشی دیواری خاکستری (صحنه ای از فیلم.)
هنگامی که آفتاب در محل فیلمبرداری طلوع می کند, کائوریسماکی دوربین
خود را در ارتفاع کم در سطح افق نگه می دارد. او حرکت ابرها را روی
چهره ها می خواهد.
این لحظه ای است که بیننده باید به یادماتی پلون په (یکی از اشخاص
فیلم) بیافتاد چرا که خاطره او از یاد دیگر شخصیتهای فیلم چون ابری
زودگذر رفته است. ماهیت انسانی همیشه در دنیای کائوریسماکی, غایب
است. قهرمانان فیلمهای قبلی اش همچون راسکلنیکف (جنایت و مکافات) و
هاملت (شکسپیر) رفتار می کنند و کائوریسماکی با ساده ترین تصاویر, از
بدبختی های روزمره زندگی حکایت می کند و صحنه ها را با نوای یک قطعه
موسیقی اثر چایکوفسکی به یکدیگر پیوند می دهد. با این وصف از فیلم ,
آیا کسی به سینما برای دیدن بر فراز ابرها می رود برای دیدن تعدادی
بیکار که ناامیدانه به مکانهایی خالی خیره شده اند از طرفی چگونه
می توان قبول کرد که این فیلم نه تنها باعث افسردگی نمی شود بلکه
ملودرامی از عشق بین ایلونا ولاری است که در این بین شکوفا می شود.

عشقی از یک هنر که احتیاج به قول و قرار ندارد و هرگز ناامیدی در آن
جایی ندارد. پیام فیلم در یک جمله خلاصه می شود: سرت را بالا بگیر و
شجاع باش! آکی کائوریسماکی, در نهایت پاکی و خلوص از زیبایی اخلاق
صحبت می کند و به خاطر همین موضوع چنین عنوانی را برای فیلمش انتخاب
نموده است بر فراز ابرها. در این میان عبور از اشیاء و همچنین
جریانهای زندگی او از دو موضوع اصلی سخن می گوید: اول همیشه دیر است
و دوم همیشه وقتش است. دقیقا به همین سادگی و بیشتر از اینهم چیزی
را توضیح نمی دهد.
کائوریسماکی پست مدرن, هنگام ساخت فیلم تاتیانا.. . گفته بود دیگر
فیلم نمی سازد و ترجیح می دهد از این پس رمان بنویسد. اما بعد از دو
سال موضوع انسانهای بدون ارتباط در فضای زندگی ماشینی برای چندمین
مرتبه برایش جالب توجه شد و اینبار قصه واقعگرایانه اجتماعی خود را
با کمترین مایه های طنز به تصویر کشیده است.
کائوریسماکی در کشورهای مختلف از جمله انگلیس, فرانسه, آلمان و
آمریکا فیلم ساخته است با اینحال بازگشت او به فنلاند و فیلمسازی در
جایی که صنعت سینمایش در بحرانی ترین دوران خود به سر می برد, نشان از
خصلت سرگشته این فیلمساز اخمو و کم حرف دارد.
o از آکی کائوریسماکی فیلمهای من یک آدمکش حرفه ای اجیر کردم با
عنوان قرارداد با آدمکش اکران شد وزندگی بی بندوبار در دوازدهمین
جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده است.