پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1400
پدیدآور: ستایش زینلی
استاد راهنما: آزاده گنجه
دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا - دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی
چکیده

در طول تاریخ تئاتر، شیوه‌های اجرایی با تحولات اجتماعی تغییر کرده است اما در تمامی شیوه‌ها، رابطه بازیگر و تماشاگر پا برجا بوده، تا آنجایی که می‌توان گفت همه‌ی عناصر به غیر از تماشاگر و بازیگر قابل حذف هستند. میزان مشارکت و نحوه‌ی مشارکت و جایگاه تماشاگر بسته به این تغییر و تحولات دستخوش تغییر شده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی شیوه‌ی نسبتا جدید تئاتر آنلاین به وجود آمده است و به دلیل اهمیت کلی رابطه‌ی بازیگر و تماشاگر در تئاتر، پرداختن به رابطه بازیگر و تماشاگر در تئاتر آنلاین ضروری به نظر می‌رسد. به همین منظور نیاز است ابتدا به ارتباط بازیگر و تماشاگر در تئاتر فیزیکال پرداخته شود. به صورت کلی انتقال پیام در قالب فرستنده، پیام و گیرنده صورت می‌گیرد اما پروسه انتقال و دریافت به سادگی شکل بیان شده نیست و بسیاری عوامل بر روی آن تاثیر می‌گذارند. این عوامل به دو دسته اجتماعی و انفرادی تقسیم می‌شود که هر کدام دارای طیف گسترده ایی از عوامل هستند. به طور کلی در تئاتر باید هم به عوامل اجتماعی و هم به عوامل انفرادی توجه شود و این عوامل را در شیوه اجرا‌های دیجیتال و بخصوص زیر مجموعه آن، تئاتر دیجیتال بررسی کرد. تئاتر دیجیتال از نظر اینکه حالت میانی بین تئاتر فیزیکال و تئاتر آنلاین است، اهمیت دارد. در تئاتر دیجیتال حضور همزمان جسمانی در یک مکان معماری یک پارچه مشابه آن چیزی که در تئاتر فیزیکال است، وجود دارد، اما برخی از داده‌ها شامل طراحی صحنه و کاراکترا و... به صورت دیجیتالی طراحی می‌شوند. در واقع تئاتر آنلاین یکی از زیر شاخه‌های تئاتر دیجیتال است بنابراین آشنایی با فضای و بستر دیجیتال برای درک بهتر فضای مجازی و آنلاین ضروری است. در نهایت با فهم کلی ارتباط و داده‌های دیجیتالی، تئاتر آنلاین و نحوه برقراری ارتباط بین تماشاگران و بازیگران بررسی خواهد شد. برای بررسی ارتباط بازیگر و تماشاگر دست به مقایسه خصوصیات این ارتباط با نظریه اجرا و شاخصه‌های تئاتر فیزیکال (غیر دیجیتال) زده خواهد شد. تمام مولفه‌های تاثیر گذار در برقراری ارتباط مانند متن، بازیگر و معماری که در تئاتر فیزیکال شناسایی شد، در تئاتر آنلاین بررسی و تفاوت‌ها و شباهت‌های آن مشخص می‌شود. به طور کلی زبان اثر را زبان کلامی و زبان بصری می‌سازند که سه مولفه‌ی ذکر شده نیز در این دسته بندی قرار می‌گیرند. زبان اثر در تئاتر فیزیکال از طریق حضور همزمان جسمانی درک می‌شود و در تئاتر آنلاین این نوع حضور به حضور همزمان مجازی تبدیل می‌شود و واسطه‌ها نیز جایگزین بدن‌ها می‌شود. از همین رو واسطه، مولفه‌ها و قابلیت آن‌ها اهمیت پیدا می‌کند و به دلیل عدم مکانمندی و حضور جسمانی، نشانگی و زیبایی شناسی اثر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. درک زبان و نشانه‌های اجرا از طریق واسطه‌هایی مانند دوربین و پلتفرم میسر می‌شود و به همین ترتیب زیبایی شناسی تئاتر آنلاین را از تئاتر فیزیکال متفاوت می‌کند.