شنبه 2 تير ,1375 22 ژوئن ,1996 سال چهارم , شماره 999

مطالعه اي مقدماتي پيرامون نقش بازي در زندگي اجتماعي و ساماندهي
گردشگاهها

حركت و شلوغ كردن جلوه اي ازلذت كودكانه است, سركوب ومخالفت با
جنب وجوش كودكان بتدريج آسيب رواني به بار مي آورد زمينهاي بازي
بايد فعاليتهاي هنرمندانه و سازنده را در كنار بازيهاي پرتحرك تشويق
و ترويج كند

اشاره: چگونگي ساماندهي گذران اوقات فراغت و تامين فضاهاي
فراغتي در شهرهاي بزرگ, روزبروز اهميت بيشتري در برنامه ريزي و
طراحي شهري پيدا مي كند. اما اين موضوع با ابعاد مختلف اجتماعي ,
فرهنگي, كالبدي, فني و مديريتي روبرو است كه روند برنامه ريزي را
دشوار مي سازد.
از اين نظر آشنايي با تجارب جهاني يكي از وسايلي است كه مي تواند در
اين زمينه راهگشا باشد.
مطلبي كه در پي مي آيد برگرفته از كتاب زمين هاي بازي وفضاهاي
تفريحي تاليف آلفردلدرمان وتراچل است كه توسط مهندسين مشاور
زادبوم ترجمه شده است.

انسان زماني بازي مي كند كه به مفهوم كامل كلمه انسان باشد و تنها
زماني انسان كامل است كه بازي مي كند.
فردريك شيلر
بازي براي رشد رواني و بلوغ انسان اهميتي حياتي دارد. پي آمدهاي
كمبود امكانات براي بازي فعال و خلاقه به روشني عبارتند از: تخيل
ناتوان, عصبي بودن و كج خلقي در بچه ها, اتلاف اوقات فراغت, اشتياق به
سرگرمي, حالات تهاجمي و سركشي در نوجوانان.
البته مي توان جلوي بسياري ازاين تحولات و انحرافات نادرست را
گرفت, يا دست كم با ايجاد محيطي كه كودك بتواند اندوه و شادي خود
را در آنجا بروز دهد, آنها را تخفيف داد.
هيچكس براي بازي كردن هرگز نه خيلي بزرگ است و نه خيلي مسن. بازي ,
محرك فعاليت است. توان كار مولد از طريق بازي شكل مي گيرد. بازي
مطمئن ترين تضمين براي رشد سالم كودكان و كمك با ارزشي در پرورش
نوجوانان ماست.
آيا بازي فقط به كودكستان و به زندگي روزمره جوانان اختصاص
دارد آيا بزرگسالان نيز نيازويژه اي به بازي و تفريح ندارندتا
توانايي هاي فكري خود را دوباره توليد كنند زندگي شهرهاي نوين ,
شديدتر از ايام پيش بر اعصاب و سلامت انسان فشار وارد مي آورد. سرعت
زياد كار و اغلب يكنواختي آن, همراه با شتاب زندگي روزمره, موجب تهي
شدن زندگي دروني انسان خواهد شد. مگر اينكه فرصت هايي را براي
دگرگوني و تجديد قواي خودش پيدا كند. منطقي و عقلايي كردن كار و
خودكار شدن آن, در گرو داشتن اوقات فراغت بيشتر است. به عنوان مثال
پنج روز كار در هفته, كاهش سن بازنشستگي. اين موقعيت نياز به
فرصتهاي تازه براي فعاليت آفرينشي و بهره برداري مناسب از اوقات
فراغت را مطرح مي سازد. در غير اين صورت صنايع سرگرمي( Industry
Entertainment ) زيركانه اين وقت آزاد را پرخواهند كرد و به جاي
تعادل بخشيدن به شرايط پرتب و تاب كاري, يك سرگرمي پرهياهو و پوچ را
ارائه خواهند داد.

با زندگي اعصاب خردكن روزمره شهرها, گسيختگي زندگي خانوادگي و اتلاف
وقت انفعالي, بايد از طريق ايجادمحيطهايي خلاق, مقابله كرد تا
بتوان توانايي هاي دروني انسان آسفالته شهري را تقويت نمود و
پيوندهاي خانوادگي را استحكام بخشيد. بازي و فراغت, مشغوليتهاي
فعالانه اوقات اضافي و كار خلاقه, به فضاي بازي به مفهوم واقعي كلام
نياز دارد. تنها اتومبيلها نيستند كه براي عبور از كناريكديگر به
فضا و جا احتياج دارند, بلكه كودكان نيز به همان اندازه كه به غذا و
خواب نيازمندند, محتاج فضايي براي بازي هستند. آيا شهرهاي ما به
زودي به نقطه اي نخواهند رسيد كه فضا براي بازي چنان محدود و تنگ شود
كه تحمل ناپذير گردد
اگر بخواهيم به اين پرسش كه فضاي بازي بايد در كدام قسمت شهر يا
روستا قرار گيرد. پاسخي صادقانه بدهيم, بايد از مطالعه كودك و
بازي هايش آغاز كنيم. ايجاد فضاهاي مناسب بازي, فقط وظيفه مقامات
ساختماني يا اداره پاركهاي عمومي نيست. بازي و به ويژه بازي اطفال ,
به خانه, به اطاق نشيمن و محدوده اطراف خانه وابسته است و با
زمينهاي بازي كه دور از خانه قرار دارند, هر چند نيز جالب باشد
ارتباطي ندارد.

فضاي بازي در خانه بنابراين, مساله فضاي بازي بايد در ابتدا در
مجاورت آپارتمانها و محله هاي مسكوني حل شود. فضاي بازي (اطاق نشيمن ,
اطاق بازي و امثال آن) دقيقا به اندازه اطاق خواب و اطاق غذاخوري
ضرورت دارد. در خانه سازي فعاليت هاي بسيار زيادي در جهت تامين بهداشت
جسماني صورت گرفته است. كمتر ساختماني ساخته مي شود كه تسهيلات حمام و
دستشويي نداشته باشد. اما در مورد ايجاد شرايطي براي بهداشت و سلامت
زندگي دروني و حفظ استحكام زندگي خانوادگي هنوز كارهاي بسيار زيادي
را در طراحي خانه ها و برنامه ريزي شهرهاي آينده بايد انجام داد.
بسياري از آپارتمانهايي كه براي خانواده هاي بچه دار ساخته مي شوند,
بسيار كوچك و محدود هستند. اتاقهاي كوچك اين مكانها فضاي لازم را
تنها براي اثاثيه منزل فراهم مي آورند.
بزرگسالان نيز اتاقهاي پر از اسباب را فشرده تر مي كنند. بنابراين
فضايي براي انسان و فعاليتهايش باقي نمي ماند. همچنين ساختمان سازي با
مصالح سبك, علت بسياري از اختلافات و درگيريهايي است كه در مجموعه هاي
آپارتماني رخ مي دهد. بازي كودكان در آپارتمان, موجب اعتراض همسايگان
مي شود. ولي با وجود همه اينها, آيا حركت و شلوغ كردن جلوه اي از لذتي
نيست كه كودكان ما از زندگي مي برند سركوب و مخالفت با حركت و جنب و
جوش كودكان بتدريج آسيب رواني ببار مي آورد. اتاقهاي كودكان, به ويژه
در خانه هاي مسكوني خانواده هاي پرجمعيت, منحصر به اتاقهاي خواب بچه ها
و نه اتاقهاي بازي است. اين اتاقهاي كوچك در بهترين حالت, جاي دو
تخت كوچك و يك ميز كشويي را دارند. ديگر جايي به نام كف اتاق براي
بازي باقي نمي ماند. مي توان به اين نتيجه رسيد كه زندگي كودكان منحصر
به خوابيدن مي شود. به همين دليل است كه در برخورد با مساله اين قشر
سني و خانواده در زمينه مسكن و خانه سازي بايد درك بيشتري داشت. در
مرحله طراحي بايد موضوع بازي كودك در نظر گرفته شود و آپارتمان براي
خانواده مانند آشيانه اي گرم و محيطي سرشار از دوستي و صميميت باشد.

يكي از ارزشمندترين محلهاي بازي, اتاق نشيمن است و در اين مكان است
كه بازيهاي اوليه خردسالان آغاز مي شود. ابتدا درگهواره و سپس در
گوشه و كنار اتاق, مي توان بطور ماهرانه اثاثيه را به گونه اي چيد كه
گوشه اي از اتاق نشيمن محل بازي و مختص طفل شود. در آنجا بايد به طفل
امكان داد كه هر كاري مي خواهد انجام دهد. اينجا لازم نيست مانند ميز
اتاق نشيمن دائما تميز و جمع آوري شود, تا درست وقتي كه كودك در حال
جالب ترين بازي از نظر خودش است, مزاحمش شويم. همچنين در اينجاست كه
كودك مي تواند با جعبه, صندلي و يا تكه هاي پارچه اولين سرپناه خود را
بسازد.
ايجاد كنج هايي براي بازي و خلوت بچه هاكاري است كه معماران, طراحان
داخلي و والدين بايد با يكديگر در زمينه آن همكاري كنند. به علاوه در
زيرزمينهاي بلوكهاي آپارتماني و يا منازل تك خانواري بايد اتاقهاي
سرگرمي را هرچه بيشتر ايجاد كرد. مثلا اتاقهايي كه موارد غيرضروري
درنظر گرفته شده اند, مي توانند به اتاقهاي بازي نيز تبديل شوند.

فضاي بازي در هواي آزادزمين بازي براي بچه هاي زير پنج سال بايد
حتي الامكان به خانه و به صورت يك فضاي سبز محصور پيوست باشد, محلي
براي بازي در هواي آزاد بدون اينكه مادران ناچار شوند كه محل كار
خود را براي همراهي با بچه هايشان در محل بازي هر روزه ترك گويند.
آنها بايد بتوانند طفل كوچك خود را به هنگام بازي از خانه مراقبت و
نظارت كنند. كودك تنها زماني احساس مي كند كه در خانه است كه امكان
بازي در مجاورت مادرش را پيدا كند. هميشه مي توان اين احساس كودكان
را با حالت لانه حيوانات يا لانه پرندگان مقايسه كرد, يعني تنها جايي
كه به طور غريزي در آنجا احساس ايمني و امنيت مي كنند. حتي بچه هاي
بزرگتر نيز ترجيح مي دهند كه در مجاورت خانه شان ,در اطراف محله شان
و جايي كه براي آنها آشناست, بازي كنند. چنانچه پيوند نزديك ميان
كودك و محيط آشناي او را ازبين ببريم, موجب بي ريشگي و ناآرامي در
زندگي بعدي كودك مي شود.

زمين بازي كودكستان زمين بازي كودكستانهاي جديد بايد طوري طراحي شود
كه از همان آغاز به صورت فضاهاي بازي چند منظوره باشند, يعني بتوان
از آنها به گونه هاي مختلف استفاده كرد, به طوري كه اين زمينها را
بتوان به كودكان محله واگذاشت تا در اوقات آزاد خود در آنها بازي
كنند. بديهي است كه فعاليت كودكستان نبايد در اثر اين كار مختل شود.
با كمي حسن نيت, مسلما مي توان راه حل هايي را يافت كه به ارزش فعاليت
آموزشي كودكستان لطمه اي وارد نياورد, حتي وقتي كه زمين كودكستان را
براي مقاصد ديگري مورد استفاده قرار مي دهيم. بي ترديد توسعه اين گونه
فضاها براي منظوري دوگانه بايد بسيار متنوع و سرشار از زندگي باشد.
شرايط اكثر زمينهاي بازي كودكستاني را مي توان با مناسب تر كردن
شرايط آنها براي بازي بهبود بخشيد.

زمين هاي بازي براي بچه ها در تمامي گروههاي سني
وقتي بچه ها بزرگتر مي شوند, طيف بازي هايشان از خانه و محيط مجاور
آن فراتر مي رود. كودكان بزرگتر, بازيها و ورزشهاي رقابتي را ترجيح
مي دهند. مي خواهند فعال و سازنده باشند, بر امور تمركز كنند, اشياء
را بيشتر بشناسند, در بازيهاي نمايشي شركت كنند و به كشف و
ماجراجويي بپردازند. براي ارضاء تمامي اين تمايلات زمينهاي بازي
بزرگتر از آنچه براي كوچكترها به كار مي رود, لازم است. درضمن, بازي
بچه هاي بزرگتر شادتر, سرزنده تر است و سر و صداي بيشتري توليد مي كند.
به همين دليل, زمين بازي بچه هاي بزرگتر نبايد خيلي به خانه ها نزديك
باشد.
بنابراين شبكه زمينهاي بازي خانه ها,مجموعه هاي مسكوني و كودكستانها
بايدبا افزودن تعدادي از فضاهاي بازي وسيعتر براي استفاده بچه هاي
بزرگتر ونوجوانان گسترش يابد.
ادامه دارد