پارسا کارشناسی ارشد 1398
پدیدآور: رضا قائمی
استاد راهنما: محسن جان‌پرور 
استاد مشاور: مجتبی صادقی
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی

چکیده

آمایش و سازماندهی سیاسی فضا، همواره یکی از مباحث مهم در جغرافیای سیاسی بوده است. این مقوله زمانی اثرگذارتر می شود که آمایش در مناطق خاص از قبیل مناطق مرزی با شرایط ویژه و در پیوند با امنیت مورد بررسی قرار گیرد. توسعه مناطق مرزی مبتنی بر اصول آمایش سرزمین همواره باعث برقراری امنیت در این مناطق شده و این مهم، امنیت را برای کل کشور منجر می شود. هدف اصلی این تحقیق تدوین و ارائه راهبردهای توسعه در منطقه مرزی تایباد است تا در صورت تحقق بتوان بر مسائل اساسی توسعه این شهرستان فائق آمد این پژوهش به تبیین مؤلفه های مؤثر بر آمایش سرزمین با تأکید بر منطقه مرزی شهرستان تایباد می پردازد که در این منطقه خاص ابتدا کدام یک از شاخص‌های جمعیتی، سیاسی، اقتصادی و دفاعی-امنیتی بر آمایش این منطقه تأثیرگذارتر و ثانیاً زیر مؤلفه های هر شاخص نیز به ترتیب اهمیت کدامند. روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی است و داده ها در دو بخش کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه‌ای) جمع آوری گردیده است. نتایج بدست آمده از آزمون فریدمن برای اولویت‌بندی مولفه‌های موثر بر آمایش مناطق مرزی نشان داد که به ترتیب مؤلفه های جمعیتی، اقتصادی، سیاسی و دفاعی-امنیتی در این منطقه مرزی تأثیرگذارتر بوده و در میان مولفه‌های جمعیتی به ترتیب تعداد جمعیت، ساختار سنی و جنسی جمعیت، پراکندگی جمعیت، وضعیت تحولات جمعیتی بیشترین تاثیرگذاری را داشته‌ و در میان مولفه‌های اقتصادی به ترتیب شیوه تامین معیشت، تبعیضات اقتصادی، سطح امکانات رفاهی، پیوند اقتصادی با فراسوی مرز تاثیرگذارترین گزینه‌ها بوده‌اند. همچنین برای مولفه‌های سیاسی به ترتیب مقبولیت حاکمیت مرکزی، وضعیت سرمایه اجتماعی در مناطق مرزی، تبعیضات سیاسی مهم‌ترین مولفه‌های تاثیرگذار بر آمایش مناطق مرزی تایباد بوده‌ اند. برای مولفه‌های دفاعی امنیتی نیز به ترتیب ثبات یا بی‌ثباتی امنیتی در کشور هم مرز، قرارگیری در منطقه ناامن، بازیگری قدرت‌های دیگر در کشور هم‌مرز اثرگذاری بیشتری در آمایش این منطقه مرزی داشته است. نتایج حاصل از آزمون اسپیرمن نشان از اهمیت و ارتباط قوی‌تر مولفه‌های اقتصادی با سایر مولفه‌های طرح شده در تحقیق داشت.