درباره وجه تسمیه قم اقوال مختلفی وجود دارد که بررسی مفصل آن‌ها در خور تحقیق جداگانه‌ای است. 
بنا به نقل آنچه محققان در تالیفات ذکر کرده‌اند اشاره می‌کنیم چه علت داشت قم  را "قم" بنام‌اند و با این واژه، آن را "قم"بدانند :

یک. در ذکر قوم و سبب نام نهادن آن بر این اسم نویسنده تاریخ قم به روایتی از احمد بن ابی عبدالله برقی صاحب کتاب بنیان متوفی سال ۲۷۴ یا ۲۸۰ ه.ق.آمده است : شهر قم در ابتدای حال جمع شدن آب‌های دو رودخانه تیمره و انار بار بدین زمین که امروز قبضه قم است جمع می‌شد و آن را هیچ منفذ نبود با جمع شدن آب و رستن گیاه محل چراگاه بود و در عرب جمع شدن آب را قم گویند.
(قمی ،۲۱:۱۳۶۲)

دو. در روایتی آمده: "حضرت محمد هنگام عروج ابلیس ملعون را دیدند که دراین مکان نشسته و سر به زانو دارد و پس فرمودند: "قم یا ملعون"؛ یعنی برخیز ای ملعون و از آن به بعد آنجا را قم نهادند."
(مجلسی، ج۵۷، ص ۲۱۷)

سه. چون شهر قم را قمساره بن لهراسب از فرزندان پادشاه کیانی بنا کرد نام قم را از نام "قمساره" گرفته شده است.
(قمی، ۲۱:۱۳۶۲)

چهار. در کتاب راهنمای قم  با استناد به برهان قاطع در ماده "کم و لسان العجم" بر این است که قم در اصل کم بوده است و سراسر این جلگه را "کم" نامیدند و چون اشعریون عرب بودند و شیوه آنها تعریب و تصرف در صورت الفاظ بیگانه است، کاف را به قاف تبدیل کردند و گفتند: قم.
(برقعی و دیگران، ۱۳۱۷، ۲)

پنج. در ابتدا نام قم کمیدان یا کمندان بوده و چهار حرف آن افتاده و به اختصار "کم" نامیده شده و بعدها معرب آن قم خوانده شده است.
(فقیهی، ۱۳۷۸، ۱۲)

شش. قم در دوره باستان به نام‌های"کمیدان"، "کم"، "کومه"، "گونا"، "گورنیا"، "کوآما"، "آربایت"، "هکاتوم پیل"، "کمب"، "ویران آباد کرد قباد." 
(احمدی، ۳۹،۱۳۹۶)

قم در دوره استقرار و مرکزیت تشیع در منطقه کاملاً مذهبی بود لذا از القاب مختلفی مرتبط با این معنی برخوردار بوده است؛ القابی چون "دارالمومنین _دارالعباد_ خیرالمقدمین دارالعلم _خاک فرج _مختار العباد_ کوفه کوچک_ حرم اهل بیت_ ارض جبل.
(نائینی کچویی ،۱۰:۱۳۸۱)

(منبع: "قم نگینی دل کویر"، تالیف حسین صادقی)