سید جمال‌الدین واعظ اصفهانی (۱۲۷۹ قمری – ۱۳۲۶ قمری) از رهبران برجسته جنبش مشروطه ایران و پدر نویسنده مشهور ایرانی، محمدعلی جمال‌زاده بود. او از خاندان صدر، با تبار لبنانی، در اصفهان به دنیا آمد. جمال‌الدین در اوایل زندگی به فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی روی آورد و با ورود به عرصه سیاست، به یکی از واعظان برجسته تهران در دوره مشروطه تبدیل شد.

فعالیت‌های سیاسی

جمال‌الدین واعظ اصفهانی با سخنرانی‌های تند و تیز خود علیه محمدعلی‌شاه قاجار، نقش مهمی در جنبش مشروطه داشت. او به همراه ملک‌المتکلمین و دیگر مشروطه‌خواهان، از جمله چهره‌های اصلی جنبش مشروطه به‌شمار می‌رفت. محمدعلی‌شاه پس از مخالفت با مشروطه‌خواهان و به توپ بستن مجلس، جمال‌الدین واعظ را دستگیر کرد. وی پس از این وقایع، به قصد خروج از کشور راهی همدان شد اما به دلیل خیانت یکی از دوستانش به بروجرد فرستاده و در آنجا به دستور شاه به قتل رسید.

اتهامات و ارتباط با بابیان

سید جمال‌الدین واعظ اصفهانی متهم به ارتباط با بابیان و ازلیان بود و برخی از محققان او را از رهبران ازلی مشروطیت ایران می‌دانند. او به نگارش رساله‌هایی ضد استبداد متهم بود، از جمله کتابچه "رؤیای صادقه" که به نقد اوضاع ایران و روحانیون بانفوذ آن زمان پرداخته بود.

آثار و یادگارها

یکی از آثار مهم او، کتاب "لباس التقوی" است که به سفارش محمدحسین کازرونی و با هدف تبلیغ پارچه‌های وطنی نگاشته شده بود. پاره‌ای از سخنرانی‌های او نیز در روزنامه‌ای به نام "الجمال" منتشر شده است.