موضوع : شهرشناسی | قم شناسی

ساروتقی

میرزا محمدتقی، فرزند میرزا هدایت الله تبریزی اصفهانی، ملقب به "اعتمادالدوله" و مشهور به "ساروتقی" (متوفی ١٠۵۵ هـ.ق./ ١۶۴۵ م)، وزیر شاه صفی و شاه عباس دوم، مردی کاردان و باکفایت و دلیر بود و علت رشادتش موجب نامیدن وی به "ساروتقی" به معنای "شیر تقی" بود. وی به دلیل استعدادش به مقام صدارت رسید و خدمات بزرگی انجام داد و آثار خیریه زیادی بنا نهاد که از آن جمله است بازسازی گنبد حرم امام علی (ع) در نجف، مسجد و مدرسه و آب انبار و بازار و کاروانسرا در اصفهان و مدرسه و آب انبار در قم. ساروتقی در دوران وزارت خود برای مواقعی که به قم سر می‌زد در عمارتی مجلل و باشکوه و خوش‌منظر زندگی می‌کرد و از باغات و درختان بید آنجا بسیار یاد کرده است. (١) و (٢)
قبل از دارالشفا، در آن مکان صحن محقری بوده است که در هر سمت چهار حجره بیشتر نداشت، معروف به "صحن شادقلی" از بناهای میرزا تقی خان اعتمادالدوله معروف به ساروتقی از وزرای شاه عباس دوم که در سال ١٠۵۴ -١٠۵۵ آن را بنا نمود. همچنین آب‌انباری در کمال رزانت و رصانت بنا کرد که در آن از میان صحن مطهر باز می‌شد. کتیبه‌ای در ایوان آب‌انبار است به خط محمدرضای امامی اصفهانی که بر روی خشت کاشی نوشته است در کمال خوبی. نام شاه عباس دوم در وسط کتیبه نوشته شده است. این رباعی ماده تاریخ بنای آب‌انبار است که به کاشی معرق در ایوان آب انبار نوشته شده است:
این برکه‌ی دستور که بادا جاوید
بر نام حسین هر که یک قطره چشید
فی الحال ز بهر سال تاریخش گفت
لعنت بیزید باد و بر گور یزید
و رباعی دیگر:
میرزا تقی از بهر صفی شاه جهان
این برکه نمود خیر بر عالمیان
جستم ز خرد حساب تاریخش گفت:
این برکه بنا کرده وزیر ایران
چون صحن شادقلی خان مکان محقری بود، فتحعلیشاه آن را خراب کرد و بنای دارالشفا را گذاشت. (٣)
آب‌انبار ساروتقی در سال ١٢٠۴ هـ.ق. توسط تقی خان نامی بروجردی تعمیر شد. در بالای کتیبه‌ی اصلی سردر سنگ‌نوشته‌ای نصب شده بود (که بعد از تخریب آب‌انبار مفقود بود و به تازگی پیدا شده است) و شعری در باب تعمیر آب‌انبار دارد:
مظهر لطف حق تقی خانا
در بروجرد و در زمانه وحید
مثل او روزگار کم دیده
زاده زاباء و امهات رشید
بانی کارهای خیر و ثواب
ایزدش داده است بخت سعید
آب‌انبار این مکان شریف
بود ویران بسالهای مدید
کرده تعمیرش از برای ثواب
حافظش باد کردگار مجید
بهر تاریخ سال تعمیرش
زایر تشنه ز راه رسید
جرعۀ آب خورد و آنگه گفت
سب و لعنت بشمر باد و یزید
سنه ١٢٠۴
او به سال ١٠۵۵ هـ.ق. به دست جانی خان کشته شد و در اصفهان به خاک سپرده شد. (۴)

١- احمدی‌زادگان به نقل از ساروتقی، ١٣٩٣: ١١١
٢- (تاریخچه محله خواجو، ص ۶۶، رجال اصفهان یا تذکره القبور، ص ٢١۶، تذکره القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، ص ٣۵٠-٣۵١، تاریخ اصفهان جابری، ص ١٢٩، میراث شهاب، سال ششم، شماره چهارم، شماره پیاپی ٢٢، ص ۴ و پاورقی شماره ٩ در همین صفحه، زمستان ١٣٧٩.)
٣- (تحفه الفاطمیین...)
۴- مدرسی طباطبایی، مجله وحید، ص ٩٣٣ (سنگ نبشته های تاریخی در قم)
قم در دوره صفویه "بررسی فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی" نرگس احمدی زادگان، انتشارات زائر آستان مقدس، ١٣٩٣

نظر شما