پارسا کارشناسی ارشد 1403
پدیدآور: پدیده صادقی نیا
استاد راهنما: کمال سیاه چشم
 استاد مشاور: نفیسه فیاض بخش
دانشگاه تبریز، دانشکده علوم طبیعی
چکیده

محدوده مطالعاتی چندفلزی قزل قلعه در فاصله 15 کیلومتری جنوب غرب شهرستان چاراویماق در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. از دیدگاه زمین شناسی محدوده مورد بررسی در ورقه شاهین دژ و در پهنه ساختاری البرز_آذربایجان و زیر پهنه تکاب واقع شده است و بر اساس طبقه بندی ایالت های متالوژنی ایران محدوده مورد نظر بخشی از شمال زون متالوژنی تکاب را شامل می شود. از نظر سنگ شناسی و چینه نگاری، محدوده قزل قلعه دارای رخنمون های بسیار قدیمی پرکامبرین شامل تناوبی از لایه های رسوبی-دگرگونی با ترکیب شیل ارغوانی، ماسه سنگ قرمز، لایه های ضخیم آهکی و آهک دولومیتی می باشد که با عنوان سازند کهر نامگذاری شده است و به عنوان سنگ میزبان کانه زایی است. بخش های وسیعی از واحد سنگ چینه ای تشکیلات کهر تحت تاثیر هجوم سیالات هیدروترمال، دارای دگرسانی شدید از نوع سیلیسی شدن، کربناتی شدن و به ویژه اکسیداسیون از نوع هماتیتی شدن-گوتیتی شدن است. کانه زایی در محدوده به سه فرم هیپوژن، سوپرژن و اپی‌ژنتیک می باشد. در این محدوده کانه زایی سرب و روی با میزبان کربناته با سیمای پرکننده درز و شکاف ها به طور محتمل از نوع چینه کران یا استراتاباند متشکل از کانه های سولفیدی سرب شامل گالن، سولفیدی روی با شدت کمتر شامل اسفالریت و غیر سولفیدی سرب و روی شامل سروزیت و کمی اسمیت سونیت است. با بررسی ضرایب همبستگی مشخص گردید سرب با برخی عناصری همچون نقره، روی و نیکل ارتباط نزدیکی دارد. همبستگی مثبت سرب با نقره بدلیل توانایی جانشینی نقره در ساختمان گالن است. سرب همچنین با عنصر آهن ارتباط معکوس دارد این امر ناشی از تحولات سیال و تفاوت در حلالیت این دو فلز است. چراکه سرب معمولاً در مراحل اولیه از سیالات شورتر و با دمای بالاتر رسوب می‌کند، ارتباط مثبت روی با برخی فلزات مانند سرب، نقره، کادمیم و آنتیموان وجود دارد. ساختار بلوری اسفالریت به‌گونه‌ای است که امکان جایگزینی عناصر مختلف مانند کادمیم در آن وجود دارد. براساس مطالعات سیالات درگیر در محدوده مورد نظر، از دیدگاه پتروگرافی این سیالات به چهار حالت دو فازی غنی از مایع، تک فاز گازی، تک فاز مایع و دو فازی غنی از بخار حضور داشتند. از نظر منشأ نیز، دو نوع میانبارهای سیال اولیه و ثانویه در بلورهای کوارتز مشاهده شد. مطالعات میکروترمومتری انجام شده نیز نشان دادند دماهای مربوط به اولین نقطه ذوب در بازه دمایی بین منفی 29 تا منفی 39 درجه سانتی گراد بوده که بیانگر این است که سیالات کانه ساز علاوه بر نمک طعام (NaCl) مقادیر کمیFeCl2 و MgCl2 نیز داشته اند. مقادیر مربوط به آخرین نقطه ذوب یخ دماهایی در محدوده منفی 3/11 تا منفی 6/15 داشته اند که به ترتیب مطابق با شوری هایی در بازه 3/15% تا 1/19% وزنی معادل نمک طعام است. در مرحله گرمایش، دماهای همگن شدگی سیالات درگیر در بازه 125 تا 180 درجه سانتی گراد است. شواهدی از قبیل حضور ساخت و بافت برشی در محدوده قزل قلعه و وجود توأم اینکلوژنهای دو فازی غنی از مایع و تک فاز گاز نشان دهنده رخداد فرآیند جوشش در زمان کانی سازی می باشند. سیالات کانه ساز در هنگام نهشت کانسنگ ها فشارهای هیدرواستاتیک بین 10 تا 20 بار را تحمل می کرده اند که تقریباً معادل با اعماقی در حدود 100 تا 200 متر زیر سطح سفره آب های زیر زمینی می باشند. چگالی سیالات کانه ساز در منطقه مورد مطالعه در بازه 01/1 تا 07/1 گرم بر سانتی متر مکعب قرار می گیرد. با پلات کردن نتایج حاصل از دمای همگن شدن و شوری میانبارهای سیال ژنز احتمالی کانه زایی موجود در منطقه مورد مطالعه عمدتاً در محدوده ذخایر سرب و روی نوع دره می سی سی پی قرار می گیرند و کمپلکس های سولفیدی مهمترین نقش را در حمل فلزات بر عهده دارند.