در دوران قاجار، بیماری‌های واگیردار مانند آبله، وبا و سرخک به طور گسترده شیوع داشت و سلامت عمومی را تهدید می‌کرد. با وجود تلاش امیرکبیر برای ریشه‌کن کردن آبله از طریق طرح سراسری آبله‌کوبی، این طرح با مقاومت گسترده مردم روبرو شد. در این مقاله به بررسی دلایل این مقاومت و حواشی پیرامون آن می‌پردازیم.

زمینه‌های مقاومت:

وضعیت بهداشتی نامناسب: جامعه ایران در دوران قاجار از بهداشت ضعیفی رنج می‌برد و استفاده از مواد شوینده محدود به طبقات بالای جامعه بود. این موضوع زمینه شیوع بیماری‌های واگیردار را فراهم می‌کرد.
 

مخالفت اصناف: عطاران که درمان سنتی آبله را انجام می‌دادند، از ترس کسادی کسب و کارشان با آبله‌کوبی مخالفت می‌کردند. حتی برخی پزشکان سنتی نیز به دلیل ناآشنایی با طب نوین، با این طرح مخالفت می‌کردند.
شایعات و خرافات: دعانویس‌ها، رمال‌ها و فالگیرها با شایعه‌پراکنی مانند ورود اجنه به بدن در اثر آبله‌کوبی، ترس و وحشت در میان مردم ایجاد می‌کردند. برخی نیز تلقیح ماده حیوانی به بدن انسان را مذموم می‌دانستند.

بی‌اعتمادی به پزشکان غربی: مردم به پزشکان اروپایی که آبله‌کوبی را انجام می‌دادند، بی‌اعتماد بودند و آنها را جادوگر می‌پنداشتند.

بی‌مهارتی آبله‌کوب‌ها و فساد واکسن: گاهی اوقات آبله‌کوبی به دلیل بی‌مهارتی یا استفاده از واکسن فاسد، موفقیت‌آمیز نبود و باعث ابتلای مجدد کودکان به آبله می‌شد. این موضوع بی‌اعتمادی مردم را تشدید می‌کرد. واکسن‌ها از روسیه و آلمان وارد می‌شدند و به دلیل نبود امکانات نگهداری مناسب، فاسد می‌شدند.

اقدامات امیرکبیر:

امیرکبیر برای مقابله با مقاومت مردم و اجرای طرح آبله‌کوبی، جریمه نقدی برای کسانی که از این طرح سرپیچی می‌کردند، در نظر گرفت. او با جدیت این طرح را پیگیری می‌کرد و حتی جریمه افراد تنگدست را خود پرداخت می‌کرد.