چهارشنبه 20 تیر ,1375 10 ژوئیه ,1996 سال چهارم , شماره 1014

شاید ما نیز یکی از میلیون ها انسانی باشیم که خبر جدیدی از
ویرانی و کشته شدن عده زیادی از مردم در اثربلایای طبیعی از جمله
زلزله را می شنویم و شاید ازجمله صدها هزار انسانی باشیم که روزی به
دام آن گرفتار شویم

در ساختن بناهای جدید, اصول ومقررات ایمنی ساختمان ها دربرابر
زلزله باید رعایت شود وساختمانهای قدیمی از نظرمقاومت مستحکم
گردد

زمین, این کره خاکی و قدیمی که خاک آن به انسان نیروی زندگی می دهد و
انسان این موجود خلاق را درخود جای می دهد, روزی نیز خشمگین می شود و
قربانیان زیادی براثر بلایای طبیعی همچون سیل, زلزله, آتشفشان و. . .
می گیرد.
شاید ما نیز یکی از میلیونها انسانی باشیم که هر روز خبر جدیدی از
ویرانی و کشته شدن گروه زیادی از مردم در اثر بلایای طبیعی از جمله
زلزله را می شنویم و شاید از جمله صدها هزار انسانی باشیم که روزی به
دام آن گرفتار شویم.
از وقوع زمین لرزه مهیب منجیل , 5 سال می گذرد, لرزش و لغزشی که جان
بیش از 40 هزار نفر از هموطنان ما را در زیر صدها هزار تن خاک و
آوار مدفون کرد و موجب ویرانی سه شهر و حدود 700 روستا و بی خانمان
شدن بیش از نیم میلیون نفر از هموطنان داغدار این سانحه دلخراش
شد.
احتمالا سوال یا سوالاتی که با شنیدن کلمه زلزله به ذهن می رسد,
این است که زلزله چیست چرا زمین لرزه روی می دهد و آیا ممکن است
زمان وقوع زمین لرزه را پیش بینی کرد
زمین لرزه تکان و لرزشهای واقعی ناشی ازعوامل طبیعی است که
ارتعاشهای حاصل ازآن در زمین منتشر شده و موجب ایجاد گسیختگی و
انتشارامواج می گردد.
دلیل اصلی وقوع زلزله رامی توان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگ
بیان نمود.
این فشار درحدی است که درسنگ گسستگی بوجود می آورد ودو قطعه سنگ
در امتداد سطح شکستگی نسبت به یکدیگرحرکت می کنند.
وقتی که سنگ شکسته می شود, مقدار انرژی که در زمان طولانی ذخیره شده
است به طور ناگهانی آزاد می گردد وبه صورت امواج زلزله به اطراف حرکت
می نماید.
انسان این موجود متفکر نه تنها در پیشگیری وبرنامه ریزی برای
مقابله بااین سوانح موفق نبوده است; بلکه با رعایت نکردن نکات
ایمنی و ساخت و سازهای غیرمقاوم در برابر زمین لرزه و تمرکز آن در
مناطق پرجمعیت شهری و عدم آموزش همگانی در مقابله با زلزله همواره
فرصت را برای ادامه زیست خود در این کره قدیمی, لرزان وچرخان کاهش
داده است. با گذشت زمان که نرخ رشد جمعیت افزایش می یابد تعداد
کشته شدگان زلزله نیز روند صعودی را در پیش خواهد گرفت و شانس ما
برای زنده ماندن کمتر می شود.

1 ساخت سازه های غیرمقاوم بسیاری از کسانی که ساختمان می سازند,
می دانند که در صورت رعایت کردن برخی استانداردهای ساده وکم هزینه ,
سرمایه خود را تا مدت طولانی حفظ خواهند کرد; پس بی توجهی به آن زندگی
آنها ودیگران را به خطر می اندازد. اما به دلیل باور نکردن یک واقعیت
منطقی از اتفاقی که ممکن است بار دیگر در شهرشان رخ دهد, بدون توجه
به آئین نامه های ساختمان سازی و تنها بر معیار سود و زیان مالی و
زمانی, زمینه را هر چه بیشتر برای یک رخداد دردناک آماده می سازند و
آنگاه متوجه خطر خواهند شد که صدای غرش زمین دیوارهای خانه را
فروریخته و کودکان بی شماری را بی سرپرست کرده است.
تصور کنید لحظه ای را که زمین لرزه ای در تهران به وقوع می پیوندد:
لحظه ای که ساختمانها و آپارتمانهای چندین واحدی واژگون شده اند. سقف
مدارس بر سر دانش آموزان فرو ریخته و آتش سوزیهای بزرگ به علت اتصال
کابلهای برق و نشت لوله های گاز بوجود آمده است.
آلودگی محیط زیست به علت مرگ بسیاری از همشهریان هر لحظه گسترش
پیدا می کند. خطوط انتقال اطلاعات قطع می شود, فرودگاهها در اثر
زمین لرزه ویران شده اند و کمک از طریق هوا نیز با مشکل روبرو شده
است.

2 آموزش همگانی و پیش گیری آمادگی در مقابل زلزله خطرآن را به
حداقل می رساند. متاسفانه بسیاری از مردم تصور می کنند که آموزش در
برابر زمین لرزه موجب هراس و ترس و وحشت عمومی می گردد اما آشنا کردن
مردم با واقعیات زلزله نه تنها سبب ایجاد وحشت و ترس نیست بلکه موجب
ایجاد انگیزه برای رعایت کردن نکات ایمنی می شود.
باید به کودکان و زنان خانه دار آموزش داد تا درخانه چه عواملی
باعث بروزحادثه می شود و چگونه می توانند از آنها اجتناب کنند. به
طور مثال مردم در بمباران هوایی دیدند که در اثر اصابت بمب و موشک,
شیشه ها می شکنند و برای جلوگیری از خطر متلاشی شدن آن به شیشه ها
چسب های نواری می چسباندند.
در واقع آموزش هماهنگ باعث شد تا مردم برای نجات جان خود و
اطرافیان به تدابیری دست یابند که خطر را به حداقل ممکن برساند.
به عبارت دیگر آموزش ,کم هزینه ترین راه برای ایجادآمادگی و مقابله
با خطرات ناشی از زلزله است.
آموزش همگانی مخصوصا از طریق رسانه های ارتباط جمعی, امنیت بخشیدن به
شریانهای حیاتی مانند خطوط انتقال گاز و نیرو, تقویت بناهای عمومی و
حیات بخش همانند آتش نشانی, بیمارستانها و مدارس از نظر استحکام در
مقابل جنبش های شدید زمین و نیز نظارت دقیق تر بر ساخت وساز بناهای
جدید, در پیشگیری از وقوع حادثه ای تلخ بسیار حائز اهمیت است. آن هم
در شرایط کنونی اقتصاد کشور که باید در حفظ تمامی امکاناتی که در
اختیار داریم هرچه بیشتر تلاش کنیم.
نقش شهرداریها واستانداریها در این میان ازهمه مهمتر و
سرنوشت سازتراست.
به عنوان مثال شهرداری توکیوکه یکی از ارگانهای فعال درزمینه
مقابله با خطرات زمین لرزه است به یک سری فعالیت های آموزشی زلزله
وطرق مقابله با آن توسط ماشینهایی مخصوص, ارتعاشاتی مشابه
ارتعاشات زلزله ایجاد می کند و خانواده های مختلف را به طور مستقیم از
چگونگی و شدت زمین لرزه ها و راههای مقابله با خطرات آن آگاه
می سازد.
از دیگر اقدامات مهم شهرداری توکیو برای حفظ جان و مال مردم تعیین
نقاطی مقاوم و ضدآتش در شهر که محل تجمع مردم در زمان زلزله است
می باشد. موقعیت این نقاط با نصب تابلوهایی در تمام شهر مشخص شده
است.
همچنین اقداماتی نظیر تانکرهای آب اضطراری, ذخایر غذا و مایحتاج
معاش, دارو و خدمات پزشکی فوری نیز در این سیستم تدارک دیده شده
است.
برای کمک جهت تخلیه محل ,امدادهای پزشکی, حمل و نقل اضطراری و
نظافت عمومی جهت جلوگیری از شیوع بیماری, انتقال سالمندان و افرادی
که احتیاج به مراقبت بیشتر دارند نیز نیروهایی آموزش دیده اند و
آماده اند تا پس از وقوع زلزله, وظایف خود را اجرا نمایند.

اقدامات قبل از وقوع زلزله در ساختن بناهای جدید, اصول و مقررات
ایمنی ساختمانها در برابر زلزله باید رعایت شود و ساختمانهای قدیمی
از نظر مقاومت در برابر زلزله مستحکم گردد. باید محل خواب از کنار
پنجره, زیر لوستر, تابلو و آیینه ها و سایر اشیاء شکننده و آویزان
دور باشد.
راهروها و خروجیها بررسی شوند و وسایلی را که ممکن است بعد از
وقوع زلزله راهها را مسدود کنند به جای دیگر منتقل کنند.
ذخیره آب و غذا به اندازه مصرف 3 روز, کفش راحتی , جعبه کمکهای
اولیه شامل وسایل زخم بندی, پانسمان, قیچی کوچک, داروی مسکن, محلول
ضدعفونی کننده, بیل و کلنگ, صابون, کبریت, پتو, چاقو, چراغ قوه و
باطری یدک باید همیشه در دسترس باشد.
وسایل سنگینی که هنگام وقوع زلزله امکان سقوط دارند, از جمله
کتابها, گلدانهای آویز و لوسترها باید در محل های مناسب قرار گیرند و
یا در محل خود محکم شوند.

اقدامات هنگام وقوع زلزله: آرامش خود را حفظ کنید.
چنانچه در داخل ساختمان هستید مراقب افتادن اشیاء و سقوط آوار
باشید و همچنین از پنجره ها و آینه ها دور شوید.
اگر در مکان عمومی مانندسالن اجتماعات, سینما,فروشگاه بزرگ و
محیط کارپرجمعیتی هستید به طرف در وراههای خروجی ندوید و هجوم
نبرید.
اگر در خارج ساختمان هستیداز نزدیک شدن به ساختمانهای بلند,
دیوارها, تیرهای چراغ برق و دیگر اشیایی که ممکن است فروبریزد
اجتناب کنید.
اگر در ماشین هستید درفضایی باز توقف کنید.

اقداماتی که باید پس ازوقوع زلزله انجام دهید: اگر در داخل
ساختمان هستیدآرامش خود را حفظ کنید وبرای پس لرزه های احتمالی
آماده باشید.
برای پیشگیری از وقوع آتش سوزی جریان برق را قطع کنید و شیرگاز را
ببندید.
اگر آب هنوز در لوله هاجریان دارد چندین ظرف آب بردارید.
اگر در داخل ساختمان آتش سوزی رخ داده است برای جلوگیری از سرایت
آن به سایر مناطق سعی کنید فورا آتش را خاموش کنید.
در یافتن مجروحین وزیرآوارماندگان کمک کنید. اشخاصی را که دچار
آسیب دیدگی شدیدی شده اند جزدر موارد ضروری حرکت ندهید.
از تلفن, جز در موارد خیلی ضروری استفاده نکنید.
از استفاده مواد خوراکی که در معرض شیشه های شکسته قرار گرفته اند
خودداری کنید و اگر در خارج از ساختمان هستید:
از تجمع در خیابانهابپرهیزید و آنها را جهت عبور و مرور وسایل
نقلیه امدادی باز بگذارید.
از نزدیک شدن به ساختمانهای تخریب شده اجتناب کنید.
از دست زدن به سیم وکابلهای برق خودداری کنید.
با امدادگران و نیروهای انتظامی در امر کمک رسانی همکاری کنید
اما مانع ومزاحم فعالیت آنها نشوید.
و به یاد داشته باشید بارعایت نکات ایمنی می توانید خطرات زلزله را
تا حد زیادی کاهش دهید.
سیدعلی مفاخریان