🔰بخش اول

🔴 پنجم نوروز: دامداران حاشیهٔ تفتان تا حدود ۶۰ سال پیش، جشنی به‌نام "پنجم نوروز" داشتند. در این جشن که در گاهشماری بلوچستان به فروردین گفته می‌شود، خوراکی به‌نام «مالیدَگ» (ترکیبی از نان و روغن) پخته می‌شد. این مراسم با ذخیرهٔ روغن از محصول سال نو ادامه می‌یافت (سلطانی، ۱۳۸۳: ص ۱۵۰).

🟠 جشن بهارگاه یا بهارچرانی: این جشن که در ایام نوروز برگزار می‌شد، از روز اول بهار شروع و تا ۱۳ فروردین ادامه می‌یافت (بزرگ زاده، ۱۳۹۲: ص ۷۰).

🟡 آتش‌افروزی در شب نوروز: بلوچ‌ها رسم دیرینه‌ای برای افروختن آتش در شب نوروز داشتند. این مراسم در سال ۱۳۵۶ در آبادی درآهو در ناحیه‌ دگمان شهرستان ایرانشهر مشاهده شده است (گروسی، ۱۳۷۹: ص ۸۹).

🟢 شعر و فرهنگ نوروز: شعری در بلوچستان رایج است که می‌گوید: «پس از نوروز سلطانی / چهل کنده بسوزانی». این شعر نشان‌دهندهٔ اهمیت آتش‌افروزی در مراسم نوروز است و در زبان بلوچی، از زبان پیران و گاهی جوانان شنیده شده است (سلطانی، ۱۳۸۳: ص ۱۴۹).

🔵 ستاره‌شناسی و گاهشماری بلوچ‌ها: محمدسعید جانب‌الهی در مقاله‌اش به توضیح گاهشماری بلوچ‌ها پرداخته است. در این گاهشماری، ستاره‌ای به‌نام «آچشی» که به معنی ستاره آتشین است، در روز اول اسفندماه به زیر زمین می‌رود و هوا را گرم می‌کند. این ستاره نشانهٔ سال نو و نوروز در میان مردم بلوچ است. در این تقویم، ماه فروردین به نوروز اطلاق می‌شود و در مناطق مختلف بلوچستان جشن‌ها و مراسم‌هایی برای استقبال از بهار برگزار می‌شود (جانب‌الهی، ۱۳۷۷: ص ۴۹ و ۵۰).

🔰بخش دوم

🟣 مالیات دو بار در سال: به گفته تاریخدان بلوچ، عطامحمد شریف، در زمان‌های قدیم حکمرانان مکران دو بار در سال، یکی در نوروز و دیگری در مهرگان، مالیات جمع‌آوری می‌کردند.

🟤 حضور حکام مکران در دربار غزنویان: در دورهٔ غزنویان، حکام مکران و از جمله شاه‌ بوالعسکر در جشن مهرگان در دربار غزنویان حضور یافتند و هدایای فراوانی به‌مناسبت این جشن تقدیم کردند (تاریخ بیهقی، ۱۳۷۶: ص ۴۳۴). عیسی شاه مکران نیز در نامه‌اش به محمود غزنوی از خدمت نوروز و مهرگان یاد کرده است (تاریخ بیهقی، ۱۳۷۶: ص ۳۸۶).

⚪️ مهرجان و مهرگان در گاهشماری بلوچ: در زبان بلوچی، فروردین ماه «نَبرۆز» یا «نورۆز» نامیده می‌شود که علاوه بر جشن نوروز به باد خنک و ملایم بهاری نیز اطلاق می‌شود. همچنین، ماه مهر در گاهشماری بلوچ به «مِهرْجان» گفته می‌شود که مشابه مهرگان است (جهاندیده، ۱۳۹۶: ص ۲۳۷۰ و ۲۴۱۴).

سرچشمه‌ها:

• بزرگ زاده، عبدالاسلام (پاییز ۱۳۹۲). «جشن‌های مذهبی و محلی در بلوچستان». فرهنگ مردم ایران، ش ۳۴.
• سلطانی، سیما (بهار ۱۳۸۳). «اشتراکات فرهنگی-تاریخی بلوچ‌ها با سایر ایرانیان». مطالعات ملی. ش ۱۷.
• گروسی، عباس (بهمن و اسفند ۱۳۷۹). «چشم‌اندازی به جشن‌ها و آیین‌های نوروزی در مناطق ایران». کتاب ماه هنر.
• جانب‌اللهی، سعید (۱۳۷۷). «ستاره‌شناسی و گاهشماری عشایر بلوچ و طوایف سیستان». تحقیقات جغرافیایی تابستان و پاییز ۱۳۷۷ شماره ۴۹ و ۵۰.
• بیهقی، ابوالفضل محمدبن حسین (۱۳۷۶). تاریخ بیهقی. توضیحات و تعلیقات و فهارس از منوچهر دانش‌پژوه بر اساس نسخه «غنی-فیاض» و نسخه «ادیب پیشاوری و نسخه دکتر فیاض». تهران: هیرمند.
• جهاندیده، عبدالغفور (۱۳۹۶). «فرهنگ لغت فارسی-بلوچی». تهران: انتشارات معین.