مرتضی عقیلی: بازیگر، نویسنده و کارگردان برجسته سینمای ایران

تولد و آغاز فعالیت‌های هنری
مرتضی عقیلی در ۲۰ شهریور ۱۳۲۳ (۱۱ سپتامبر ۱۹۴۴) در تهران به دنیا آمد. وی از کودکی به هنر علاقه‌مند شد و با اجرای تعزیه دو طفلان مسلم نخستین تجربیات بازیگری خود را کسب کرد. علاقه او به بازیگری تحت تأثیر عموی تعزیه‌خوانش و هم‌محلی‌هایش، بیژن و بهمن مفید، شکل گرفت. او با پیوستن به گروه‌های نمایشی آماتور فعالیت خود را آغاز کرد و در دهه ۱۳۴۰ با همکاری در گروه تئاتر شاهین سرکیسیان، بازیگری حرفه‌ای را شروع کرد.

ورود به سینما
فعالیت سینمایی عقیلی از سال ۱۳۵۰ با بازی در فیلم کاکو به کارگردانی شاپور قریب آغاز شد. او در ابتدا در فیلم عروس بیانکا (۱۳۴۹) حضوری کوتاه داشت اما پس از آن با تلاش و تمرین توانست به جایگاهی برسد که تهیه‌کننده فیلم، مهدی میثاقیه، به احترام او بایستد. او در طول دوران حرفه‌ای خود در بیش از ۶۰ فیلم سینمایی ایفای نقش کرد و در چندین فیلم، از جمله جای امن (۱۳۵۶)، به عنوان کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده حضور داشت.

فیلمفارسی و محبوبیت در دهه ۱۳۵۰
عقیلی به یکی از نمادهای سینمای عامه‌پسند یا فیلمفارسی تبدیل شد و توانست با بازی در فیلم‌های پرمخاطب، جایگاه ویژه‌ای در سینمای ایران پیدا کند. از نقش‌های ماندگار او می‌توان به شخصیت قاسم در فیلم زیر پوست شب و اسی در تپلی (۱۳۵۱) اشاره کرد.

تغییر مسیر زندگی پس از انقلاب ۱۳۵۷
با وقوع انقلاب اسلامی، فعالیت هنری عقیلی تحت‌تأثیر قرار گرفت. آخرین فیلم او در ایران پنجمین سوار سرنوشت (۱۳۵۹) بود. پس از آن، کار در سینما و حتی تئاتر برای او غیرممکن شد و در نهایت به لس‌آنجلس مهاجرت کرد. در این دوران، عقیلی به نویسندگی و اجرای نمایش‌نامه‌هایی چون میرزا فتح‌الله در هالیوود پرداخت و برنامه‌های طنز و نمایش‌هایی در اروپا و آمریکای شمالی اجرا کرد.

بازگشت به ایران
مرتضی عقیلی پس از سال‌ها دوری، در دهه ۱۳۹۰ به ایران بازگشت. او ابتدا در ترکیه با شبکه تلویزیونی جم همکاری کرد و در سریال طنز شهر قشنگ (۱۳۹۵) به کارگردانی مهدی مظلومی نقش‌آفرینی کرد. سپس در بهمن ۱۴۰۰، پس از چهار دهه، در نمایش فلزات چکش‌خوار به کارگردانی آرش سنجابی و تهیه‌کنندگی پرویز پرستویی روی صحنه رفت.

فیلم‌شناسی

بازیگر

مرتضی عقیلی در بیش از ۶۰ فیلم ایفای نقش کرده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پنجمین سوار سرنوشت (۱۳۵۹)
• پرستش (۱۳۵۷)
• قدغن (۱۳۵۷)
• جای امن (۱۳۵۶)
• شب زخمی (۱۳۵۶)
• زیر پوست شب (۱۳۵۳)
• تپلی (۱۳۵۱)
• کاکو (۱۳۵۰)

کارگردان

• جای امن (۱۳۵۶)
• گل‌های کاغذی (۱۳۵۶)
• بی‌گناه (۱۳۵۵)
• فاصله (۱۳۵۴)

نویسنده و تهیه‌کننده

• جای امن (۱۳۵۶)
• گل‌های کاغذی (۱۳۵۶)
• فاصله (۱۳۵۴)

تلویزیون

• شهر قشنگ (۱۳۹۵) شبکه جم
• زمین ناهموار (۱۳۹۵) شبکه جم

جمع‌بندی
مرتضی عقیلی از چهره‌های شناخته‌شده و تأثیرگذار در سینمای ایران بوده و نقش‌های به‌یادماندنی بسیاری را در طول دوران حرفه‌ای خود ایفا کرده است. با وجود چالش‌های فراوان، او همچنان به فعالیت‌های هنری خود ادامه می‌دهد و بازگشت او به ایران فرصتی برای دیده‌شدن دوباره استعدادهای او است.