قلیان و قلیان‌کشی یکی از تفریحات رایج در دوران قاجار بود؛ تفریحی که نه محدود به قشر خاصی می‌شد و نه سن و سال می‌شناخت. از فقیر تا غنی، از جوان تا پیر، همه قلیان می‌کشیدند.

همشهری آنلاین - نصیبه سجادی: تفاوت در نحوه استفاده از قلیان بود. مردم عادی آن را به‌عنوان یک عادت روزمره مصرف می‌کردند، اما اشراف و طبقه بالای جامعه، قلیان‌کشی را به مراسمی تشریفاتی تبدیل کرده بودند. قلیان‌هایی با طراحی‌های زیبا و تزیینات خاص، به نشانه‌ای از جایگاه اجتماعی و تمایز طبقاتی تبدیل شده بود. ناصرالدین‌شاه، شاه قاجار، نیز از علاقه‌مندان پر و پا قرص قلیان بود. او در سفر، شکار و حتی در اوقات فراغت، قلیان همیشه همراهش بود. طبیعی است که شاه قاجار مجموعه‌ای از قلیان‌های خاص و ارزشمند داشته باشد که هرکدام سر از جایی درآورده‌اند.
 

قلیان ناصری در موزه لیون فرانسه

چند سال پیش، در موزه‌ای در فرانسه، مجموعه‌ای از کوزه‌های سفالی به نمایش درآمد که یکی از آنها قلیانی سفالی متعلق به دوران قاجار و شخص ناصرالدین‌شاه بود. اما این قلیان چگونه از ایران به اروپا رسید؟

دکتر ژوزف تولوزان، پزشک فرانسوی، که در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی در ایران زندگی می‌کرد، به مدت ۳۰ سال پزشک مخصوص ناصرالدین‌شاه در دربار قاجار بود. تولوزان در تاریخ ۳۰ ژوئیه ۱۸۹۷ (۸ مرداد ۱۲۷۶) در تهران به طرز مرموزی به قتل رسید. راز قتل او هنوز هم کشف نشده است، اما برخی روایت‌ها حاکی از آن است که به دستور مظفرالدین‌شاه، با خوراندن قهوه قجری به قتل رسیده است.

به گفته تاریخ‌پژوهان، قلیان ناصری که اکنون در موزه لیون فرانسه نگهداری می‌شود، در سال ۱۸۸۴ میلادی (۱۲۶۳ هجری شمسی) توسط همین دکتر تولوزان از ایران خارج شد. این قلیان پس از سال‌ها نگهداری در خزانه موزه فرانسه، در سال ۱۳۹۷ به‌طور موقت در موزه کنفلوانس شهر لیون به نمایش عموم درآمد.

این قلیان، علاوه بر ارزش تاریخی‌اش، یادآور داستان‌های مرموز و پیچیده‌ای از دوران قاجار و زندگی درباری آن زمان است.