کیوسک‌های زردرنگ تلفن عمومی، بخشی از خاطرات جمعی بسیاری از مردم ایران در دهه‌های گذشته است. این کیوسک‌ها، علاوه بر نقش ارتباطی‌شان، منبع الهام بسیاری از اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های رایج در زبان فارسی بودند که هنوز هم در مکالمات روزمره استفاده می‌شوند.

ریشه ضرب‌المثل «دوزاریش افتاد»

در گذشته، تلفن‌های عمومی برای برقراری تماس نیاز به سکه‌های دو ریالی (دوزاری) داشتند. زمانی که سکه داخل دستگاه انداخته می‌شد، اگر همه‌چیز درست کار می‌کرد، سکه به درستی در دستگاه می‌افتاد و صدای بوق آزاد شنیده می‌شد. این لحظه، نمادی از برقراری ارتباط و فهمیدن موضوع بود.

به همین دلیل، اصطلاح «دوزاریش افتاد» به معنای فهمیدن یا متوجه شدن چیزی به کار رفت. این ضرب‌المثل زمانی استفاده می‌شود که فرد بالاخره متوجه موضوعی شود که قبلاً برایش گنگ بوده است.

معنای «دوزاریش کجه»

گاهی اوقات، سکه‌های دوزاری به درستی در دستگاه تلفن عمومی نمی‌افتادند. این مشکل می‌توانست به دلیل نقص فنی دستگاه یا ایراد در سکه باشد. در چنین مواقعی، دستگاه نه تنها تماس را برقرار نمی‌کرد، بلکه سکه را هم پس نمی‌داد.

این اتفاق بهانه‌ای شد برای شکل‌گیری اصطلاح «دوزاریش کجه» که به معنای کندذهن بودن یا دیر فهمیدن فرد است. این ضرب‌المثل زمانی به کار می‌رود که فردی نتواند موضوعی را به‌درستی درک کند یا دیر متوجه شود.

نوستالژی تلفن‌های عمومی و دوزاری‌ها

فروش سکه‌های دوزاری:
اطراف کیوسک‌های تلفن عمومی، افرادی بودند که سکه‌های دو ریالی و پنج ریالی می‌فروختند. این افراد با فروش سکه‌ها به قیمت بالاتر، نیاز مردم به تماس تلفنی را برطرف می‌کردند و از این طریق روزی حلال به دست می‌آوردند.

مشکلات تلفن‌های عمومی:

• گاهی سکه‌ها در دستگاه گیر می‌کردند و تماس برقرار نمی‌شد.
• برخی مواقع، دستگاه سکه را پس می‌داد و حتی سکه‌های نفرات قبلی را نیز بیرون می‌ریخت.
• برای رفع مشکل، افراد معمولاً چند مشت یا لگد به دستگاه می‌زدند تا شاید مشکل حل شود!

ترفندهای خلاقانه:

• برخی افراد سکه‌ها را سوراخ کرده و با نخ به دستگاه می‌انداختند. پس از برقراری تماس، نخ را می‌کشیدند و سکه را پس می‌گرفتند تا تماس رایگان داشته باشند.

جمع‌بندی

ضرب‌المثل‌های «دوزاریش افتاد» و «دوزاریش کجه» یادگاری از روزگاری هستند که تلفن‌های عمومی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم بودند. این اصطلاحات، علاوه بر معنای ظاهری‌شان، بازتابی از فرهنگ و تعاملات اجتماعی آن دوران هستند.

امروز، با وجود تلفن‌های همراه و فناوری‌های پیشرفته، این کیوسک‌ها به خاطره‌ای نوستالژیک تبدیل شده‌اند، اما اصطلاحات مرتبط با آن‌ها همچنان در زبان فارسی زنده و پرکاربرد باقی مانده‌اند.