یکشنبه 31 تیر ,1375 21 ژوئیه ,1996 سال چهارم , شماره 1022

آنان که فردای خود را تامین کرده اند
به مناسبت هفته تامین اجتماعی و بهزیستی

یک لحظه به خود آمد; ولی دیر شده بود. با اتوبوس مسافربری شاخ به شاخ
شده بود. دیگرنفهمید چه شد.. . تا اینکه روی تخت بیمارستان چشمان خود را
گشود.
دو پایش له شده بودند. عرق سردی روی پیشانی چروکیده اش نشست. به
یاد زن و بچه هایش افتاد. نگران آینده, دچارکابوس شده بود و همه
چیز راتیره و تار می دید. خود و خانواده اش را قطره ای می پنداشت که
گویی در دریای پرتلاطم مشکلات و مصائب گرفتار آمده اند.
از بیمارستان او را مرخص کرده بودند; اما کابوس های وحشتناک, گویی
سر رفتن نداشتند. برای خلاصی, تلویزیون را روشن کرد. آگهی مربوط به
تامین اجتماعی پخش می شد. دقیق شد و پس از لحظه ای آه عمیقی کشید.
دستش را آرام آرام روی پاهای قطع شده لغزاند: ای کاش بیمه بودم.
نگاهش به دختر دم بختش که چای آورده بود, افتاد. اشک امان نداد.

امنیت یکی از نیازها و خواسته های طبیعی انسان و دغدغه آن همزاد
اوست. ایجاد تامین یکی از محرکهای اولیه بشر بوده و انسان از دیرباز
دستیابی به تامین در برابر آسیب های جانی و تامین اقتصادی در مقابل
خطرات محیط را جست و جو کرده است.
اما تامین اجتماعی چیست و چه تعریفی از آن داریم . مهدی
کرباسیان مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی می گوید: تعاریف مختلفی
را می توان بیان کرد; ولی یک تعریف عام این است که تامین اجتماعی,
حمایتی است که جامعه از طریق مجموعه ای از معیارهای عمومی در برابر
آسیب های اجتماعی و اقتصادی که به دلایل بیماری, بیکاری, بارداری ,
حوادث ناشی از کار, از کارافتادگی, سالمندی و فوت به وجود می آید,
برای اعضای خود تدارک می بیند.
خوشبختانه این موضوع در اصل 29 قانون اساسی ایران آمده است .
تامین اجتماعی بیانگر این واقعیت است که خدمات وکمکها و مزایای
هر یک به وسیله طرحهایی ویژه ارائه می شوند. اما چرا آدمی به تامین
اجتماعی نیازمند است آیا این نیاز, خواسته ای است که صرفا در عصر
ماشینیسم و دوره فراصنعتی به وجود آمده است تاثیر بود با نبود
تامین در زندگی انسان چیست این امنیت چگونه به دست می آید

امنیت; عامل تعادل. عزت الله سام آرام استاد دانشگاه علامه طباطبایی
می گوید: نیاز به امنیت برای غلبه بر ترسها و اضطرابهای اجتماعی از
ضروریات حفظ تعادل در زندگی انسان است. انسان وقتی می تواند به
مسئولیتهای فردی و اجتماعی عمل کند که در مقابل حوادث مختلف احساس
امنیت کند. انسان گرفتار ترس و اضطراب, نمی تواند در زندگی کارکردهای
مناسبی داشته باشد.
ترسهای اجتماعی عبارتند ازترس از دوران پیری, ترس ازبیماریها,
ترس از فقر وبالاخره ترس از مرگ است که دارای دلایل تعریف شده ای اند.
اضطرابهای اجتماعی یا نگرانیهایی که دلایل مشخص و تعریف شده ای
ندارند, عبارتند از نگرانیهای شخصی از بروز زلزله, سیل, احتمال
تصادفات رانندگی, احتمال ابتلا به یک بیماری یا اعتیاد, احتمال
معلولیت فرزندان که هنوز متولد نشده اند و اینکه آینده فرزندان در
جریان تغییرات سریع اجتماعی و افزایش ناهنجاریهای اجتماعی چگونه
خواهد بود.
. سام آرام می افزاید: در هردوره ای از تاریخ, خطرات گوناگونی
زندگی انسان را تهدید می کرده و به این دلیل بشر دچار نگرانی بوده
است. همراه با تحولاتی که در زندگی بشر, نوع نگرانیهای اجتماعی نیز
دگرگون شده و به تبع آن ابزارها و روشهای مقابله با آنها و تامین
امنیت روانی اجتماعی در سطح خانواده و جامعه نیز دچار تحول شده
است.

ضرورت است ایران در حال تبدیل شدن به یک کشور صنعتی و توسعه
یافته است. در سالهای اخیر دگرگونیهای ژرفی در کشورما رخ داده و
شرایط نوین حاکم بر جامعه, ابزارها و نیازهای جدیدی را به وجود
آورده است. هر چند تامین اجتماعی مقوله ای نو نیست, ولی با حاکمیت
صنعت و ماشینیسم و تبدیل شدن زندگی از حالت ساده به شکل پیچیده, این
مقوله از حساسیت خاصی برخوردار شده است. آدمی به دوره ای گام گذاشته
که دیگر ابزارهای سنتی برای پشتیبانی او کارآ نیستند.
انسانها در جامعه ای که خانواده از شکل گسترده به خانواده کوچک و
هسته ای تبدیل شده ,پناهگاهی می جویند و در این میان تامین اجتماعی
به دلیل ویژگیهای خود مورد توجه قرار گرفته است.

ویژگیهای تامین اجتماعی آثار تامین اجتماعی چه به لحاظفردی و
چه اجتماعی, موجب شده تا این مقوله از جایگاه ویژه ای نزد
هدایتگران عالی جامعه برخوردار باشد. از جمله این ویژگیها, اثر
تامین اجتماعی در حرکت سالم جوامع به سوی دروازه های توسعه است.
. دکتر حسین عظیمی می گوید: ساختارهای جوامع شامل بخش های سیاسی ,
معیشتی ,زیربنایی, اقتصادی, فرهنگی ,اجتماعی, علمی و بین المللی
است که در ارتباط متقابل بایکدیگرند و برای دستیابی به توسعه
باید به موازات یکدیگررشد پیدا کنند. اگر ساختاری به طور افراطی
رشد کند وساختارهای دیگر همپای آن توسعه نیابد, نه تنها توسعه
صورت نمی پذیرد, بلکه تنشها افزایش می یابد. هر کدام از این ساختارها,
محورهایی دارند. برای نمونه ساختار معیشتی دارای دو محور اساسی
تامین معاش عمومی و تامین اجتماعی است.
وی می افزاید: تامین اجتماعی وگسترش آن علاوه بر اینکه از بروز
بسیاری تخلفات اجتماعی جلوگیری می کند, موجب کاهش فشارهای اقتصادی بر
مردم می شود.
بیمه های اجتماعی, عامل توزیع عادلانه درآمدها و نیز عامل بازدارنده
فقر است. افزایش بهره وری و در نتیجه افزایش حجم تولیدات, افزایش
درآمد خانواده ها را موجب می شود و این نتیجه توجه به تامین اجتماعی
است.
مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی نیز معتقد است: تقریبا تمام
کشورها به این نتیجه رسیده اند که توسعه اجتماعی و تخصیص سنجیده
منابع موجب تقویت اهداف توسعه خواهد شد. از سوی دیگر طرحهای تامین
اجتماعی به عنوان یک ساز و کار نیرومند سبب جهت دادن سرمایه گذاریها
و در نهایت کاهش تورم می شود. در مورد بیکاری و رکود نیز روشی کارآ و
موثر و فعال در کنار دولت است.

ضعیف است اما روی دیگر این سکه, کم توجهی به تامین اجتماعی و بیمه های
اجتماعی در کشور و گسترش و ضرورت آن است. جامعه ای که خواهان توسعه و
ماندگاری سرفرازانه و برقراری رفاه عمومی است, باید به مساله اشتغال
و تامین اجتماعی توجه کامل داشته باشد. با توجه به کارکردها و
راهبریهای تامین اجتماعی, اگر چتر حمایتی تامین اجتماعی گسترش
نیابد, سامانه جامعه محقق نخواهد شد. چنین است که ضرورت گسترش خدمات
بیمه در جامعه مامتناسب با رشد جمعیت و ویژگی جامعه بیش از گذشته
احساس می شود. مردم می گویند خدمات بیمه در شرایط کنونی در کشور ما
چندان فراگیر و کامل و کارامد نیست و بسیاری از افراد نسبت به آینده
خویش بیمناک اند و میان شرایط موجود تامین اجتماعی کشور و وضع مطلوب ,
فاصله وجود دارد.
وضع مطلوب, هنگامی است که انسان بیمه شده به هیچروی دغدغه
نابسامانیهای اجتماعی را از حیث ازکارافتادگی, بازنشستگی, بیماری ,
حوادث, بیکاری ونظایر آن نداشته باشد و ناگفته پیداست که
بیمه شدگان فعلی از چنین دغدغه ای در امان نیستند یا دست کم در مورد
مسائل درمانی به هیچ وجه آسودگی و اطمینان خاطر ندارند.
آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که نه تنها همه جمعیت 65 میلیونی
کشور تحت حمایت خدمات بیمه ای نیستند, بلکه بیمه شدگان رسمی (چه تامین
اجتماعی و چه بیمه های دیگر) با مشکلات متعددی دست به گریبانند.
در سال 1370 از 55 میلیون نفر جمعیت کشور 3,3 میلیون نفر شاغل تحت
پوشش سازمان تامین اجتماعی بودند که با احتساب خانواده ها نزدیک به
20 میلیون نفر در آن سال( 1370 ) از خدمات بیمه ای سازمان تامین
اجتماعی بهره مند بودند. با این حساب در سال 1370 حدود 35 میلیون نفر
از این خدمات استفاده نمی کردند.
. مهدی کرباسیان . می گوید: هم اکنون 33 درصد جمعیت کشور از خدمات
سازمان تامین اجتماعی استفاده می کنند که 5 میلیون نفر بیمه شده و 15
میلیون نفر افراد تحت تکفل آنان را تشکیل می دهند.
او می افزاید: قرار است جمعیت 500 هزار نفری صیادان و ملوانان و
خانواده های آنان در 4 استان جنوبی کشور نیز تحت پوشش قرار بگیرند.
همچنین پیشنهاد بیمه 700 هزار کارگر قالیباف نیز در شورای اقتصاد
مطرح است.

موانع گسترش رقم بیمه شدگان تامین اجتماعی, حکایت از وجود موانع
بر سر راه توسعه و گسترش تامین اجتماعی دارد. باید به این نکته
توجه کرد که دیگر روشهای سنتی نمی توانند اضطرابهای زندگی امروز را
مهار کنند و زندگی مدرن و صنعتی امروز نیازمند ساز و کارهای جدید
تامین اجتماعی است.
کرباسیان مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی در این باره می گوید: اولین
مشکل شاید عدم آگاهی و یا اطلاعات اندکی از مزایای تامین اجتماعی
است. یک بعد این مساله به جامعه کارفرمایان کشور و بعد دیگر شامل
بیمه شده, و بعد سوم از کل جامعه ناشی می شود.
دومین مشکل این است که نقش بیمه های اجتماعی در تعمیق عدالت اجتماعی
و نیز راهبردها و برنامه ریزیها و بالا بردن سطح اشتغال و تولید هنوز
برای برخی مسئولان کشور روشن نشده است.
با اینکه رهبر معظم انقلاب و ریاست محترم جمهوری بارها درباره تامین
اجتماعی تاکید فرموده اند, ولی آنگونه که باید و شاید نقش تامین
اجتماعی مشخص نشده است.
او می افزاید: حمایت از اشتغال و نیز سازمانهای بیمه اجتماعی
می تواند در جهت توسعه تامین اجتماعی موثر باشد. اگر دولت سهم
مشارکت را در تامین اجتماعی به موقع بپردازد, اگر کارفرمایان به
موقع سهم خود را ادا کنند, و اگر کارگران و بیمه شدگان از سازمان خود
حمایت کنند و رقم واقعی دستمزد خود را ابراز کنند وعامل تشویق شوند,
قطعا در توسعه بیمه اجتماعی موثر خواهد بود.

راه حلهاکارشناسان می گویند اگر موانع موجود بر سر راه بیمه های
اجتماعی برداشته شود و این مقوله به یک فرهنگ زنده و پویا در جامعه
تبدیل شود, مسئولان وسرمایه گذاران آرامش فکری می یابند و می توانند
برنامه ریزیهای تولید و مسائل مربوط به سازندگی و توسعه کشور را هم
گسترش داده و هم به آن سرعت ببخشند. آنان دیگر نگران قشرهای کم
درامدی نخواهند بود که دچار کاستی هایی هستند. از طریق بیمه های
اجتماعی, آرامش در خانواده ها و جامعه فراهم خواهد شد و از نگرانی ها
کاسته می شود.
. کرباسیان. می گوید: حال که دولت و نظام جمهوری اسلامی در مسیر
کاستن فقر گام می گذارند, باید به مقوله اشتغال و بیمه های اجتماعی
توجه شود.
. سام آرام. نیز می گوید: تامین اجتماعی برای ارتقاءخود ناگزیر است
اولا خود را با تحولات جامعه مدرن و صنعتی هماهنگ سازد و ثانیا در
بخش فرهنگی برنامه ریزی دقیقی داشته باشد تا بتواند مانند آموزش و
پرورش نهادی شود. این امر مستلزم انجام فعالیتهای ارزشمند فرهنگی و
تخصصی است.

آگاهی از همه مهمتر است در این میان بهرام پناهی قائم مقام موسسه
عالی پژوهش تامین اجتماعی به نکته دیگری اشاره می کند: برای گسترش
تامین اجتماعی لازم است دو کار انجام شود. اول آگاهی دادن به افراد
جامعه و دوم شفاف کردن خدمات سازمان تامین اجتماعی برای کارفرمایان
و کارگران. تامین اجتماعی یک سازمان مالی خدمت دهنده است, اما
تحقیقات ما نشان می دهد که بیشتر کارفرمایان و کارگران از مسائل فنی
و خدماتی سازمان آگاهی کافی ندارند.
تا زمانی که بیمه شدگان به نظام تامین اجتماعی به عنوان یک فرایند
اجباری می نگرند, قادر نخواهند بود به پرورش آن همت گمارند. بیمه شده
باید به مرحله ای برسد که تامین اجتماعی را ابزاری برای بهتر زیستن
خود پندارد و درک کند که می توان بهتر زیست مشروط بر اینکه تحت پوشش
تامین اجتماعی بود. تامین اجتماعی, نیاز امروز و پشتوانه قوی
فرداست.