نخستین سرود ملی ایران در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار و به سفارش او توسط آلفرد ژان باتیست لومر، موسیقیدان نظامی فرانسوی، ساخته شد. این سرود که به «سلام شاهی» معروف بود، قطعه‌ای بدون کلام بود و برای مراسم رسمی و تشریفاتی سلطنتی استفاده می‌شد.

چگونگی ساخت اولین سرود ملی ایران

ناصرالدین‌شاه که علاقه زیادی به تشریفات سلطنتی و موسیقی نظامی داشت، پس از آشنایی با اهمیت موزیک نظامی در مراسم رسمی، تصمیم گرفت این بخش را در قشون ایران ایجاد کند. او از دولت فرانسه درخواست کمک کرد و وزیر جنگ فرانسه، موسیو لومر را به او معرفی کرد.

موسیو لومر، که در سال ۱۲۴۷ خورشیدی به ایران آمد، به دانشجویان بخش موسیقی دارالفنون آموزش می‌داد و دسته موزیک نظامی را ساماندهی کرد. در سال ۱۲۵۲ خورشیدی، نخستین سرود ملی ایران را به سفارش ناصرالدین‌شاه ساخت.

ویژگی‌های اولین سرود ملی ایران

• نام: این سرود به نام «سلام شاهی» شناخته می‌شد.
• بدون کلام: این قطعه موسیقی بی‌کلام بود و صرفاً برای اجرا توسط دسته‌های موزیک نظامی طراحی شده بود.
• اولین ضبط: نسخه‌ای از این سرود در سال ۱۲۸۴ خورشیدی به رهبری موسیو لومر ضبط شد.

اجرای سرود در مراسم رسمی

این سرود برای اولین بار در مراسمی رسمی در باغ شاه و به مناسبت پرده‌برداری از مجسمه‌ای که ناصرالدین‌شاه دستور ساخت آن را داده بود، اجرا شد. دوستعلی‌خان معیرالممالک، از این مراسم چنین می‌نویسد:

«روزی را برای مراسم پرده‌برداری از مجسمه جشن گرفتند و از شاهزادگان، اعیان، وزرا و نمایندگان خارجی دعوت کردند… چند دسته موزیک در نقاط مختلف باغ به نوبت به نواختن آهنگ‌های گوناگون پرداختند. در ساعت مقرر ناصرالدین‌شاه به مجلس جشن در آمد و همین‌که پرده از روی مجسمه برداشته شد، دسته‌های موزیک هم آهنگ سلام ملی ایران را نواختند.»

سرود «ایران جوان» و ارتباط آن با موسیو لومر

سرود «ایران جوان» یا «وطنم» که امروزه با اجرای آواز شهرام ناظری شناخته می‌شود، در اصل قطعه‌ای موسیقی بی‌کلام بوده که توسط موسیو لومر ساخته شده است. این سرود، هرچند بعدها با شعر و آواز همراه شد، یادآور همان قطعه موسیقی بدون کلامی است که نخستین سرود ملی ایران محسوب می‌شود.

نتیجه‌گیری

اولین سرود ملی ایران، اثری از آلفرد لومر، موسیقیدان فرانسوی، بود که به دستور ناصرالدین‌شاه ساخته شد. این سرود که به «سلام شاهی» معروف بود، آغازگر استفاده از موسیقی رسمی در مراسم دولتی ایران شد و بخشی از تاریخ موسیقی و تشریفات ایرانی را رقم زد.