ماجرای خاندان سلطنتی زندیه و اسکان اجباری در یافت‌آباد | زمین‌خواری در جنوب تهران
یافت‌آباد، یکی از قدیمی‌ترین محله‌های جنوب غربی تهران، تاریخی پرفرازونشیب دارد که از اسکان اجباری خاندان زندیه پس از سقوط حکومتشان آغاز می‌شود و تا ماجراهای زمین‌خواری در دوران پهلوی ادامه می‌یابد. این محله که هسته اولیه آن به نام قلعه یافت‌آباد شناخته می‌شد، بخشی از تاریخ طهران قدیم را در دل خود جای داده است. در این گزارش، به سرگذشت خاندان زندیه در یافت‌آباد و ماجرای زمین‌خواری‌های گسترده در این منطقه می‌پردازیم.
اسکان اجباری خاندان زندیه در یافت‌آباد
پس از سقوط حکومت زندیه به دست آقامحمدخان قاجار، بنیان‌گذار سلسله قاجار، خانواده سلطنتی زند به روستای یافت‌آباد در تهران تبعید شدند.
- هدف از تبعید:
- جلوگیری از هرگونه کودتا یا آشوب علیه حکومت قاجار.
- نگه‌داری خاندان زند در شرایطی که از تماس با مردم و دیگر افراد جلوگیری شود.
- زندگی در قلعه:
- خاندان زند ابتدا در قلعه‌ای قدیمی در یافت‌آباد زندانی شدند.
- با گذشت زمان، آن‌ها توانستند با مردم روستاهای اطراف ارتباط برقرار کنند و به تدریج در این منطقه سکنی گزینند.
نامگذاری یافت‌آباد و حکمرانی خاندان زند
نام یافت‌آباد برای اولین‌بار توسط خاندان زند بر این منطقه گذاشته شد.
- دلیل نامگذاری:
- گفته می‌شود که این نام به دلیل تلاش و هوش خاندان زند در یافتن بهترین نقطه برای زندگی انتخاب شد.
- حکمرانی خاندان زند:
- پس از تثبیت موقعیتشان، خوانین زند حکمران یافت‌آباد شدند و مالکیت این منطقه را نسل به نسل به یکدیگر واگذار کردند.
- در دوره رضاشاه و با صدور شناسنامه، آخرین خان یافت‌آباد، مرتضی‌خان یافت‌آبادی، این نام را به‌عنوان نام خانوادگی خود انتخاب کرد و برای همیشه مهر اصالت و مالکیت را بر پیشانی خاندان خود نشاند.
نام‌های خانوادگی منشعب از خاندان زندیه
پس از اشغال ایران در شهریور ۱۳۲۰ و شایعه تبعید دوباره زندها به سیبری، برخی از خاندان زندیه نام‌های خانوادگی جدیدی برای خود انتخاب کردند.
- نام‌های خانوادگی:
- کلهر
- زهره‌وند
- سیدوند
- مزلقانی
- فرد
- عبدالله
- خلبان برجسته:
- یکی از اعضای برجسته این خاندان، مصطفی یافت‌آبادی، فرزند مرتضی‌خان، بود که به‌عنوان یکی از اولین خلبانان نظامی ایران در دوران جنگ جهانی دوم شناخته می‌شود.
زمین‌خواری در جنوب تهران در دوران پهلوی
یکی از تلخ‌ترین بخش‌های تاریخ یافت‌آباد، زمین‌خواری گسترده در دوران پهلوی است.
- افزایش قیمت زمین:
- با گسترش شهر تهران، قیمت زمین در مناطق مختلف، از جمله جنوب‌غرب تهران، به شدت افزایش یافت.
- زمین‌هایی که پیش‌تر به قیمت چند ریال خریدوفروش می‌شدند، به متری ده‌ها تومان رسیدند.
ماجرای زمین‌خواری باشگاه هواپیمایی
یکی از بزرگ‌ترین موارد زمین‌خواری در یافت‌آباد، مربوط به تصاحب اراضی باشگاه هواپیمایی بود.
- تأسیس باشگاه هواپیمایی:
- در سال ۱۳۱۸، باشگاه هواپیمایی در خیابان منوچهری تهران تأسیس شد.
- محمدولی میرزا فرمانفرماییان، مالک روستای یافت‌آباد، یک میلیون مترمربع از اراضی این روستا را برای ایجاد فرودگاه به باشگاه هواپیمایی بخشید.
- اما برای انتقال این زمین‌ها، هیچ سندی تنظیم نشد.
- تصاحب زمین‌ها:
- فردی به نام داود معنوی، یکی از مالکان بزرگ، توانست این زمین‌ها را تصاحب کند.
- او با پرداخت مبلغ ناچیزی به محمدولی میرزا، این اراضی را خریداری کرد و سپس با استفاده از نفوذ وکلای بانفوذ، دادخواستی علیه باشگاه هواپیمایی تنظیم کرد.
- پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، معنوی با سازمان هواپیمایی سازش کرد و توانست ۹۰۰ هزار مترمربع از این زمین‌ها را به‌دست آورد.
- این زمین‌ها بعدها به قیمت‌های گزاف فروخته شد و سود هنگفتی نصیب معنوی کرد.
یافت‌آباد امروز
یافت‌آباد که روزگاری محل اسکان خاندان زندیه و سپس مرکز زمین‌خواری‌های گسترده بود، امروز به یکی از محله‌های پرجمعیت و توسعه‌یافته جنوب غرب تهران تبدیل شده است.
- تغییرات:
- با گذشت زمان، این منطقه از یک روستای کوچک به بخشی از شهر تهران تبدیل شد.
- ساخت‌وسازهای گسترده و افزایش جمعیت، بافت سنتی یافت‌آباد را تغییر داده است.
جمع‌بندی
محله یافت‌آباد، با قدمتی چندصدساله، یکی از محله‌های تاریخی تهران است که داستان‌های شنیدنی بسیاری در دل خود دارد. از اسکان اجباری خاندان زندیه پس از سقوط حکومتشان تا زمین‌خواری‌های گسترده در دوران پهلوی، این محله شاهد وقایع مهمی در تاریخ ایران بوده است. امروز، یافت‌آباد با هویتی جدید به‌عنوان بخشی از پایتخت ایران شناخته می‌شود، اما تاریخ پرماجرای آن همچنان در خاطره‌ها باقی مانده است.
نظر شما