مروری بر تاریخچه محله یافت‌آباد و گاومیش‌خانه معروف آن
محله یافت‌آباد، یکی از قدیمی‌ترین محله‌های منطقه ۱۸ تهران، تاریخی پر از خاطرات و داستان‌های شنیدنی دارد. یکی از نقاط برجسته و شناخته‌شده این محله در گذشته، محلی به نام گاومیش‌خانه بود که در گویش محلی به آن گومیش‌خونه می‌گفتند. این نقطه از یافت‌آباد، به دلیل نگهداری گاومیش‌های شیری توسط ساکنان بومی، به این نام شهرت یافت و هنوز هم بسیاری از قدیمی‌های منطقه این بخش را با همین نام می‌شناسند.
گاومیش‌خانه؛ قلب دامداری یافت‌آباد
حدود ۱۰۰ سال پیش، گاومیش‌خانه در محل فعلی خیابان شهید مصطفی هاشم قرار داشت.
- ویژگی‌ها:
- این محله کوچک، که به اندازه یک خیابان بود، کمتر از ۲۰ خانوار را در خود جای داده بود.
- خانه‌ها از خشت و گل ساخته شده بودند و اهالی در کنار خانه‌های خود از گاومیش‌ها و دام‌های دیگر نگهداری می‌کردند.
- شغل اصلی مردم، دامداری و کشاورزی بود.
- چشم‌انداز:
- گله‌های گاومیش در بیابان‌های اطراف چرا می‌کردند و شب‌ها به روستا بازمی‌گشتند.
- دام‌ها طوری کنار هم قرار می‌گرفتند که زمین به تپه‌هایی قهوه‌ای و سیاه‌رنگ تبدیل می‌شد.
خانواده‌های بومی و نقش آن‌ها در دامداری
اصغر نوراللهی، یکی از قدیمی‌های محله و باستانی‌کار، درباره گاومیش‌خانه می‌گوید:
- بیشتر ساکنان این محله از خانواده‌های بومی و اصیل یافت‌آباد بودند که به دامداری مشغول بودند.
- خاندان‌های معروف:
- زندیه
- کلهر
- ظهره‌وند
- تقدیسی‌ها
رضا رضاخو، کشاورززاده‌ای قدیمی، نیز می‌گوید:
- «پدر و پدربزرگم کشاورز بودند و من هم به این کار ادامه دادم. اسم قدیمی این محل گاومیش‌خونه بود، اما چند سالی است که به این قسمت از یافت‌آباد، همت‌آباد می‌گویند.»
گاومیش‌خانه و چهره خاص آن
یکی از ویژگی‌های جالب گاومیش‌خانه، حضور دام‌ها در کنار خانه‌ها و آبتنی آن‌ها در چاله‌های آب بود.
- این صحنه‌ها، چهره‌ای خاص به روستای قدیمی یافت‌آباد می‌بخشید و یکی از جاذبه‌های بصری آن زمان بود.
- حاج اکبر زندیه، یکی از دامداران قدیمی، هنوز هم در خیابان اکبر حسینی از بیش از ۸۰۰ رأس دام شیرده نگهداری می‌کند.
تغییرات و پایان دوران گاومیش‌خانه
با گذشت زمان و توسعه شهرنشینی، گاومیش‌خانه و دامداری در یافت‌آباد رو به کاهش گذاشت.
- دلایل تغییر:
- گسترش شهرنشینی و ساخت‌وسازهای جدید.
- افزایش جمعیت و تغییر کاربری زمین‌ها.
- سرنوشت دامداران:
- بسیاری از دامداران، مانند خانواده تقدیسی‌ها و حاج حسین رضاپور، به دلیل توسعه شهرنشینی، گاوداری‌های خود را جمع کردند.
- برخی از آن‌ها به حاشیه‌های تهران نقل مکان کردند و به دامپروری در مناطق دیگر ادامه دادند.
یافت‌آباد امروز؛ از گاومیش‌خانه تا همت‌آباد
امروز، محله گاومیش‌خانه به همت‌آباد تغییر نام داده است و دیگر اثری از دامداری گسترده در این منطقه دیده نمی‌شود.
- تغییرات:
- خانه‌های خشت و گلی جای خود را به ساختمان‌های مدرن داده‌اند.
- شغل دامداری که روزگاری شغل اصلی مردم بود، اکنون به تعداد انگشت‌شماری محدود شده است.
جمع‌بندی
محله یافت‌آباد، با تاریخچه‌ای غنی و پر از خاطرات، یکی از محله‌های قدیمی تهران است که روزگاری به دلیل وجود گاومیش‌خانه، مرکز دامداری و کشاورزی منطقه بود. این محله که زمانی با گله‌های گاومیش و چاله‌های آب شناخته می‌شد، امروز به یک منطقه شهری تبدیل شده است. با این حال، خاطرات گاومیش‌خانه و زندگی ساده و صمیمی مردم آن دوران، همچنان در ذهن قدیمی‌های محله زنده است.
نظر شما