مشکلات ترانزیت سوخت در مرز اسلام‌قلعه، یکی از چالش‌های جدی در روابط تجاری ایران و افغانستان است. همکاری ضعیف گمرک اسلام‌قلعه و تجار افغان با رانندگان ایرانی و عراقی، باعث توقف کامیون‌ها و بلاتکلیفی ده‌ها راننده در این مرز شده است. این مسئله، علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین به تجار، مشکلات حقوقی و انسانی متعددی را نیز به همراه داشته است.

مشکلات اصلی ترانزیت سوخت در مرز اسلام‌قلعه

همکاری ناکافی گمرک اسلام‌قلعه و تجار افغان:
گمرک اسلام‌قلعه افغانستان همکاری لازم برای بازگشت رانندگان به ایران را ندارد. تجار افغان نیز به دلیل هزینه‌های جانبی، پیشنهادات ایران را نمی‌پذیرند.

ممنوعیت ترانزیت سوخت عراق به افغانستان از خاک ایران:
از ابتدای مهرماه، ترانزیت سوخت عراق به افغانستان از طریق خاک ایران ممنوع شده است. این تصمیم باعث شده که گمرک ایران بازگشت محموله‌ها را تنها به مبدأ (اقلیم کردستان عراق) مجاز بداند.

بلاتکلیفی رانندگان در خاک افغانستان:
در حال حاضر، 80 راننده عراقی و 30 راننده ایرانی در خاک افغانستان گرفتار شده‌اند. مقامات گمرک هرات اجازه خروج آن‌ها را منوط به پذیرش کامل توسط ایران کرده‌اند.

هزینه‌های سنگین برای تجار:
بازگشت محموله‌ها به مبدأ، هزینه‌های زیادی را به تجار تحمیل می‌کند. به همین دلیل، تجار افغان درخواست دارند محموله‌ها به سرخس منتقل و در آنجا تخلیه شوند.

اقدامات انجام‌شده برای حل مشکل

پیگیری‌های دیپلماتیک ایران:
سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ایران از طریق وزارت امور خارجه و سرکنسولگری ایران در هرات، مشکلات را پیگیری کرده است. سرکنسولگری ایران به‌صورت حضوری موضوع را بررسی کرده و تلاش‌هایی برای رفع موانع انجام داده است.

پرداخت حق خواب رانندگان:
حداقل حق خواب رانندگان پرداخت شده است تا بخشی از مشکلات آن‌ها کاهش یابد.

موافقت ایران با بازگشت رانندگان:
گمرک ایران اعلام کرده که مشکلی برای بازگشت رانندگان از هر ملیتی وجود ندارد، اما همچنان با ممانعت گمرک افغانستان مواجه هستیم.

تحلیل شرایط و راه‌حل‌های پیشنهادی

تحلیل شرایط:

• نبود هماهنگی بین گمرکات: همکاری ناکافی میان گمرکات ایران و افغانستان، مشکلات موجود را تشدید کرده است.
• فشار هزینه‌ها بر تجار: بازگشت محموله‌ها به مبدأ، هزینه‌های سنگینی را به تجار تحمیل می‌کند.
• ضعف در حمایت از رانندگان: رانندگان ایرانی و عراقی در شرایط سختی قرار دارند و نیازمند حمایت بیشتری هستند.

راه‌حل‌های پیشنهادی:

تقویت تعاملات دیپلماتیک:
ایران باید با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، فشار بیشتری بر مقامات افغانستان وارد کند تا همکاری لازم را انجام دهند.

انتقال محموله‌ها به سرخس:
بررسی امکان انتقال محموله‌ها به سرخس و ترانزیت آن‌ها به ترکمنستان یا کشور دیگر می‌تواند بخشی از مشکلات را حل کند.

حمایت از رانندگان:
پرداخت به‌موقع حق خواب رانندگان و تسهیل بازگشت آن‌ها به ایران باید در اولویت قرار گیرد.

تدوین قراردادهای شفاف:
تنظیم قراردادهای شفاف میان تجار افغان و تولیدکنندگان عراقی برای جلوگیری از تکرار چنین مسائلی ضروری است.

نتیجه‌گیری

مشکلات ترانزیت سوخت در مرز اسلام‌قلعه، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت تعاملات بین‌المللی و همکاری گمرکات است. ایران باید با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک و همکاری گمرکات، تلاش کند تا این مشکلات را حل کند. حمایت از رانندگان، کاهش هزینه‌های تجار و تسهیل ترانزیت، از اولویت‌های اصلی در این زمینه است.