مکتب خانه در دوره قاجار، مهم ترین نهاد آموزشی در ایران بود. این نهادها که معمولاً در مساجد، حسینیه ها، خانقاه ها و یا خانه های افراد متمول دایر می شدند، به آموزش کودکان و نوجوانان می پرداختند.

در مکتب خانه ها، کودکان ابتدا با الفبای فارسی و سپس با خواندن قرآن و احکام دینی آشنا می شدند. در مراحل بعدی، به آنها آموزش هایی در زمینه حساب، هندسه، نجوم، تاریخ، جغرافیا و ادبیات فارسی داده می شد.

مکتب خانه ها در دوره قاجار به دو دسته تقسیم می شدند:

مکتب خانه های عمومی: این مکتب خانه ها برای همه افراد جامعه، صرف نظر از طبقه اجتماعی آنها، در دسترس بودند.
مکتب خانه های خصوصی: این مکتب خانه ها معمولاً توسط افراد متمول برای فرزندان خود دایر می شدند.

در مکتب خانه ها، آموزش به صورت سنتی و شفاهی انجام می شد. معلم، که معمولاً یک روحانی یا یک فرد تحصیل کرده بود، با استفاده از روش های تکرار و حفظ، به دانش آموزان آموزش می داد.

مکتب خانه ها نقش مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ و دانش ایرانی در دوره قاجار داشتند. این نهادها، به ویژه در مناطق روستایی و دورافتاده، تنها راه آموزش برای کودکان و نوجوانان بود.

ویژگی های مکتب خانه ها در دوره قاجار:

مکتب خانه ها معمولاً در مساجد، حسینیه ها، خانقاه ها و یا خانه های افراد متمول دایر می شدند.
آموزش در مکتب خانه ها به صورت سنتی و شفاهی انجام می شد.
معلم، که معمولاً یک روحانی یا یک فرد تحصیل کرده بود، با استفاده از روش های تکرار و حفظ، به دانش آموزان آموزش می داد.
مکتب خانه ها در دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم می شدند.
مکتب خانه ها نقش مهمی در حفظ و انتقال فرهنگ و دانش ایرانی در دوره قاجار داشتند.

برخی از تفاوت های مکتب خانه ها در دوره قاجار با دوره های قبلی:

در دوره قاجار، مکتب خانه ها به دو دسته عمومی و خصوصی تقسیم شدند.
در مکتب خانه های عمومی، کودکان از همه طبقات اجتماعی می توانستند تحصیل کنند.
در مکتب خانه های خصوصی، آموزش ها پیشرفته تر بود و معمولاً به فرزندان افراد متمول داده می شد.
در دوره قاجار، به تدریج مکتب خانه ها با مدارس جدید جایگزین شدند.

پایان دوره مکتب خانه ها:

با ورود مدارس جدید به ایران در اواخر دوره قاجار، مکتب خانه ها به تدریج از رونق افتادند. این مدارس، که با روش های آموزشی نوین اداره می شدند، جایگزین مکتب خانه ها شدند. با این حال، مکتب خانه ها هنوز هم در برخی مناطق روستایی و دورافتاده ایران وجود دارند.