روزنامه همشهری چهارشنبه 3 مرداد ,1375 24 جولای ,1996 سال چهارم شماره 1025

نگاهی به تازه ترین یافته های دانشمندان و کارشناسان محیط زیست در
مورد افزایش دمای کره زمین
از اثرات حتمی افزایش دمای زمین افزایش سیل ها وخشکسالی ها و
توفان ها می باشد.

اشاره: بشر بغرنجی افزایش دمای زمین را با خود به قرن بیست و
یکم می برد. در مورد علل افزایش حرارت تنها کره مسکونی نظریه های
گوناگونی ابراز شده است و معروف ترین آنها, اثرات گازهای موسوم به
گلخانه ای در افزایش دمای زمین می باشد. به هردلیل افزایش دمای کره
زمین یک کابوس در راه است و تا پایان سده آینده, پیامدهای زیانباری
را متوجه محیطزیست کره زمین خواهد کرد. گزارشی از آخرین یافته های
پژوهشگران در مورد افزایش دمای زمین را می خوانید.

در سال 1995 میانگین درجه حرارت سطح کره زمین به بالاترین حد خود
رسید. از سال 1866 که ثبت منظم درجه حرارت سطح کره زمین آغاز شد,
تاکنون هیچسالی به اندازه سال 1995 گرم نبوده است . رکورد قبلی از
آن سال 1990 بود, اما میانگین درجه حرارت سال 1995 که 15,39 درجه
سانتی گراد بود از رکورد قبلی 0,01 درجه بیشتر است .
اطلاعات مربوط به گرمای کره زمین را موسسه مطالعات فضائی گودار(1 ) که
بخشی از ناسا است نگهداری می کند. این اطلاعات بر اساس دو نوع
اندازه گیری مختلف و دراز مدت درجه حرارت مناطق مختلف حاصل می شود و
به رغم اختلافات جزئی بین درجه حرارت ثبت شده برای مناطق مختلف ,
داده های حاصل از هر دو روش موید آن است که سال 1995 با وجود سرمای
غیرمعمول آذر و دی ماه این سال در آمریکای شمالی و اروپا, گرمترین
سالی است که تاکنون ثبت شده است.
میانگین درجه حرارت سال 1995 نسبت به درجه حرارت میانه سال 1992
حدود0,3 درجه بیشتر است . در میانه سال 1992 یعنی یک سال بعد از آن
که فوران کوه آتشفشان پیناتوبو در فیلیپین میلیون ها تن گرد و غبار
و ذرات فلزی رابه جو زمین فرستاده بود, بخشی از تابش نور خورشید
در اثر ورود این موادبه جومسدود شد و درجه حرارت کره زمین برای
مدت دو سال کاهش یافت . لکن از سال 1994 تاکنون گرم شدن کره زمین از
سر گرفته شده است. حتی با وجوداثر مبرد پیناتوبو باز هم سالهای
اوایل دهه نود به همان گرمای سالهای اواخر دهه هشتاد بوده اند, که
گرمترین نیم دهه ای است که تاکنون ثبت شده. جیمز هانس, دانشمند
هواشناس موسسه گودار پیش بینی می کند که تا پایان قرن بیستم حداقل یک
رکورد جدید دیگر به ثبت خواهد رسید. ظرف صد سال اخیر درجه حرارت
متوسط سطح زمین بین 0,3 تا 0,6 درجه سانتی گراد افزایش یافته و چنین
رشد سریعی از زمان پایان آخرین عصر یخ در بیش از 10,000 سال پیش
تاکنون سابقه نداشته است و ده سال از گرمترین سالهایی که در تاریخ
ثبت شده بشر وجود داشته اند همگی در دهه هشتاد یا 90 بوده اند.
چیزی که بر اهمیت میانگین بالای درجه حرارت سال 1995 می افزاید آن است
که این افزایش بدون دخالت پدیده های طبیعی ای که گه گاه باعث افزایش
درجه حرارت کره زمین می شوند روی داد. در این سال ال نینو(2 ) جریان
آب گرمی که هر چهار سال یا بیشتر از اقیانوس آرام برمی خیزد و موجب
گرم شدن آب و هوای جهان می شود, غایب بود و چرخه انرژی خورشیدی در
پائین ترین حد خود قرار داشت. این امر این فرضیه را که آنچه موجب
تغییر آب و هوای کره زمین است عبارت است از تجمع گازهای گلخانه ای
ناشی از فعالیت بشر در جو, تقویت می کند.
هیئت بین دولتی تغییر آب و هوا( IPCC ) ( 3 ) که یک مجمع مشورتی در
سازمان ملل است و 2500 دانشمند جهان در آن عضویت دارند, در گزارشی که
در ماه دسامبر سال 1996 (آذر 74 ) منتشر ساخت , برای اولین بار رسما
اعلام کرد که گرمای کنونی کره زمین: به نظر نمی رسد کاملا منشاء طبیعی
داشته باشد. تاثیر عمده ای که بشر بر جو زمین باقی می گذارد ناشی از
افزایش غلظت گاز کربنیک( CO ) در جو زمین است که به طور عمده براثر
احتراق سوختهای فسیلی حاصل می شود و گرما را در کره زمین به دام
می اندازد.
این هیئت پیش بینی می کند که اگر انتشار کربن با همین شدت ادامه یابد
به نحوی که تا پایان قرن بعد غلظت گازکربنیک جو دو برابر شود در آن
صورت میانگین درجه حرارت جهان حدود 1 تا 2,5 درجه سانتی گراد افزایش
خواهد یافت. آنچه دانشمندان را نگران می کند تنها گرم شدن کره زمین
نیست بلکه آن است که این گرم شدن چه تاثیری بر سایر پدیده های طبیعی
خواهد داشت. از میان اثراتی که انتظار می رود به وجود آید می توان
افزایش سطح دریاها, افزایش تعداد و شدت سیل ها و خشک سالی ها, و افزایش
تعداد و شدت تندبادها و توفان هاست که همه آنها اختلالات مهمی در زندگی
بشر ایجاد می کنند.
به رغم شواهد روشنی که در مورد گرم شدن سطح کره زمین وجود دارد, در
سال 1995 برخی مطبوعات در گزارش های خود به ناهمخوانی ظاهری بین
گرمای سطح زمین و درجه حرارتهایی که ماهواره ها ثبت کرده اند اشاره
داشتند. اطلاعاتی که ماهواره ها جمع آوری و ثبت می کنند دقیق تر و جامع تر
است. اما چون ماهواره ها میانگین درجه حرارت هفت کیلومتر اول جو را
ثبت می کنند و نه میانگین درجه حرارت سطح زمین را که فعالیت های بشر
در آن صورت می گیرد بنابراین روندی که آنها نشان می دهند مشابه روند
سطح زمین است لکن با آن اختلافی جزئی دارد.
از آنجا که پدیده گلخانه ای در سطح زمین, که چگالی آن از همه جا
بیشتراست, قوی ترین اثر را دارد داده های حاصل از سطح زمین نسبت به
داده های حاصل از ماهواره ها که گرمای بخش وسیع تری از جو زمین را
منعکس می کنند گرمای بیشتری را نشان می دهند. به علاوه به نظر می رسد که
تهی شدن لایه ازن جو پیوسته بخشهائی از طبقات فوقانی جو را سردتر
می کند و تصور می شود که این امر نیز در این ناهمخوانی نقش دارد. و
باید این نکته را مد نظر داشت که ثبت ماهواره ای درجه حرارت کره زمین
تنها 17 سال قدمت دارد حال آن که ثبت درجه حرارت سطح کره زمین مدت
130 سال است که به طور مرتب ادامه داشته و 17 سال کوتاه تر از آن است
که بتوان بر اساس آن بر له یا علیه گرم شدن کره زمین به داوری
نشست.
با وجود این , دکتر جان کریستی( 4 ) از دانشگاه آلاباما که خود جمع آوری
کننده اطلاعات ماهواره هاست یادآور می شود که این داده ها با فاصله
نزدیکی داده های مربوط به سطح زمین را تعقیب می کنند و پس از مدتی
آنها نیز احتمالا به روشنی روند گرم شدن را نشان خواهند داد.

studies space for Institute Goddard (
Nino El (
( IPPC ) Change Climate on Panel Intergovernmental (
Christy John . DR (
: منبع signs, Vital
al, et Brown R Lester
. Institute Worldwatch
ترجمه: دکتر حمید طراوتی