روزنامه همشهری چهارشنبه 10 مرداد ,1375 31 جولای ,1996 سال چهارم , شماره 1031

گرچه سابقه ورود نخستین خودرو به ایران به اواسط دوران حکومت قاجاریه و دهه‌های 70 و 80 سده پیشین هجری خورشیدی بازمی‌گردد، اما مونتاژ خودرو در ایران دیرینه‌ای حتی 40 ساله نیز ندارد. همین تفاوت بزرگ بود که نخستین خودروی مظفرالدین شاه قاجار را اندکی پس از ورود به ایران، از کار انداخت؛ زیرا با بازگشت شوفر اروپایی این خودرو به کشور خود، هیچ تخصصی نه برای راندن و نه تعمیر و نگهداری خودرو در کار نبود. شاید از همان روزها بود که اندیشه ساخت داخل کردن خودرو در ایران شکل گرفت. با وجود ورود نخستین واحدهای مونتاژ خودرو به ایران در نیمه دوم دهه 1330، عوامل مختلفی از تلاش برای بومی کردن تکنولوژی ساخت خودرو تا همین اواخر، جلوگیری کرد.

البته، در اینکه دستیابی به تکنولوژی ساخت خودرو به زمینه‌های محکمی از امکانات فنی، صنعتی، مهندسی و سخت‌افزاری نیاز دارد، تردیدی نیست؛ اما شاید در تمام سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، بهره‌مندی مالکان صنایع مونتاژ خودرو از دلارهای بی‌حساب نفتی به بهایی بسیار کمتر از قیمت واقعی، مانع از آن می‌شد که کسی برای تبدیل تکنولوژی ساخت خودرو به دانشی داخلی، خود و ثروت خویش را به زحمت بیفکند.

در این میان، البته روحیه واردات‌گرایی ملی و دولتی برای مصرف کردن ثروت ظاهراً بیکران و تمام‌ناشدنی حاصل از صادرات نفت، همراه با گشوده شدن بی‌حساب دروازه‌های کشور به روی خودروهای خارجی، بی‌تأثیر نبود. همچنین، واقعیت این است که نبود عزم ملی و اراده دولتی در این روحیه دخالت داشت. گویی، به لحاظ تاریخی هنوز برای طرح مباحثی چون خودروی ملی که در مرز میان اقتصاد، صنعت، سیاست، فرهنگ و اراده ملی جایگاهی بزرگ دارد، بسیار زود بود. چنین بود که در تمام سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و ظرف دو دهه طلایی با وجود تمام امکانات، پیشرفت در دستیابی به خودروی ملی و تکنولوژی و لوازم آن، بسیار آهسته‌تر از آن صورت گرفت که بتوان بر آن حتی نام تغییر نهاد؛ تحول که جای خود دارد.

احمد شاه قاجار، چین بر پیشانی و گره در ابروان انداخته و با چشمانی که شراره خشم از آن بیرون می‌جهد به شوفر درمانده خود که کلاه بوقی‌اش تا روی چشمانش آمده نگاه می‌کند. شوفر بیچاره زیر تازیانه نگاه خشم‌آلود او با تمام زور خود هندل رولزرویس را می‌چرخاند تا بلکه روشن شود و احمد شاه خشم خود را فرو خورد. هنگامی که تلاش‌های آن بخت‌برگشته به بار می‌نشیند و رولزرویس روشن می‌شود، لبخندی از رضایت بدون خواست شوفر پهنه صورتش را درمی‌نوردد و او با عجله به داخل خودرو می‌رود تا آن را راه بیندازد. اما از احمد شاه قاجار در ماشین خبری نبود. او عطای رفتن با خودرو را به لقایش بخشیده بود.

امروز سوار هر خودرویی بشوید، حتی پیکان مدل سال 1346 که 29 سال پیش ساخته شده است، با یک استارت اگر از کار نیفتاده باشد، خودروی شما روشن می‌شود و شما را به مقصد می‌رساند. شما می‌توانید تفاخر کنید که خودروی شما از رولزرویس احمد شاه قاجار نیز زودتر روشن می‌شود و شما را سریع‌تر به مقصد می‌رساند!

راضی و ناراضی راننده جوان، کاپوت جلوی خودرو را بالا زد. روغن موتور را با دقت نگاه کرد و پس از آن آب داخل رادیاتور را اندازه‌گیری کرد. پس از اطمینان از اینکه آب و روغن خودرو به میزان کافی است، پشت فرمان قرار گرفت و خودرو را راه انداخت. مقصد او شهر قم بود و اطمینان شرط اول رسیدن به آنجا.

از شهر که دور می‌شویم، می‌پرسم: ماشین ساخت امسال و به اصطلاح صفر کیلومتر است؟ می‌گوید: 3 یا 4 ماه است که از کارخانه تحویل گرفته‌ایم. می‌پرسم: راضی هستی؟ می‌گوید: اگر بعضی از نارسایی‌های آن رفع شود، خودروی خوبی است. به هر حال ساخت کشورمان است و باید با آن مدارا کرد.

برخلاف نظر این راننده جوان و بسیاری دیگر که از کارکرد خودروی پیکان راضی هستند، بعضی دیگر از خریداران این سواری، کارکرد آن را نمی‌پسندند.

منوچهر غروی، مدیر عامل شرکت ایران خودرو معتقد است: آن دسته از کسانی که از کارکرد پیکان ناراضی هستند، آن را با خودروهای مدل بالای ساخت شرکت‌های پرسابقه مقایسه می‌کنند و به نظر می‌رسد، این مقایسه نمی‌تواند یک مقایسه عادلانه باشد.

به او می‌گویم: این مسئله اکنون در میان بسیاری از کسانی که به هر دلیل با خودروسواری سروکار دارند، مطرح است که مگر ایرانیان چه از کره‌ای‌ها کم دارند که آن‌ها می‌توانند خودروهای شیک و با کارکرد خوب تولید کنند، ولی ما پس از گذشت 30 سال نتوانسته‌ایم این آرزو را برآورده کنیم.

مدیر عامل شرکت ایران خودرو می‌گوید: گفتن این حرف‌ها، دردی از ما دوا نمی‌کند. این خودکم‌بینی را باید کنار بگذاریم و با مسئله به شکل درست برخورد کنیم. باید مردم بدانند که کره جنوبی چگونه به این حد از تکامل در صنعت خودروسازی رسیده است و چرا ما نرسیده‌ایم.

زحمت و برنامه غروی در میان خبرنگاران رسانه‌ها و در محل شرکت ایران خودرو نشسته است و به آرامی و بعضی اوقات با کمی چاشنی خشم به سوالات پی در پی آنان پاسخ می‌دهد. پس از بحث پیرامون قیمت و بازار خودرو، مسئله همیشگی کیفیت پیکان و مقایسه صنعت خودروسازی ایران و کره جنوبی مطرح می‌شود.

مدیرعامل شرکت ایران خودرو که تولیدات شرکت تحت پوشش او سهم عمده‌ای از مصرف داخلی خودروسواری را در اختیار دارد و برای چندمین بار در مقابل این پرسش قرار گرفته است، می‌گوید: اولین قانون خودرو در کره جنوبی 34 سال پیش از این و در سال 1962 تدوین شد. بر اساس این قانون، ورود خودرو کامل به کره جنوبی به شدت محدود شد و طی 4 سال تا 1966، شرکت‌های کره‌ای شروع به مونتاژ و عرضه خودرو با استفاده از قطعات منفصله کردند.

وی می‌افزاید: در سال 1967 مقررات جدیدی در این کشور وضع شد که خودروسازان را ناگزیر به ساخت یا تأمین قطعات از داخل می‌کرد. اعمال این قانون سبب رشد ساخت داخل قطعات و افزایش سطح خودکفایی در صنایع خودروسازی این کشور شد.

پس از گذشت 10 سال و در سال 1972، مرحله طراحی خودروهای کره‌ای آغاز شد. در این سال، دولت سیاست افزایش شدید سرمایه‌گذاری روی صنایع سنگین و صنایع شیمیایی را انتخاب کرد. انتخاب این سیاست موجب شد که صنعت خودروسازی نیز به عنوان مصرف‌کننده عمده محصولات این صنایع به عنوان صنعتی استراتژیک برای رفع نیازهای خود به صنایع داخلی کشور کره اتکا کند.

در سال 1973 سیاست بلندمدتی تدوین شد که بر اساس آن می‌بایست طراحی یک خودروی کره‌ای با استفاده از قطعات ساخت داخل انجام می‌شد. در سال 1975، شرکت هیوندایی موفق شد با میزان 80 درصد خودکفایی، اولین اتومبیل طرح کره به نام هانی را عرضه کند.

غروی پس از بیان این مطالب طولانی مکثی می‌کند و ادامه می‌دهد: اما در ایران، داستان کره جنوبی تکرار نشد. اولین قانون خودرو در کشورمان در سال 1371 تدوین شده است. بنابراین، ما دیر جنبیده‌ایم و عقب مانده‌ایم. وی ادامه می‌دهد: تجربه‌ها و تحلیل‌ها از آنچه که در زمینه صنعت خودروسازی در ایران صورت گرفته نشان می‌دهد که کشور کره در زمینه خودروسازی از ما جلوتر است و اکنون ما باید برای جبران این عقب‌ماندگی تلاش کنیم.